دیپ بایت دندان یک مسئله جدی در زمینه دندانپزشکی و اکلوژن، که تاثیر عمیقی بر سلامت دهان و به تبع آن راحتی و کیفیت زندگی فرد دارد. در دیپ بایت دندان‌های بالا همپوشانی عمودی شدید با دندان‌های پایین دارند. این وضعیت می‌تواند مشکلات جدی مانند لق شدن دندان‌ها، ایجاد فشارهای اضافی بر روی لثه‌ها، درد فک و چانه و حتی مشکلات گوارشی را به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به تعریف دقیق دیپ بایت دندان، علل ایجاد آن، تاثیر آن بر دهان و سلامت کلی بدن، نحوه تشخیص و روش‌های درمان این مشکل خواهیم پرداخت. همچنین به اهمیت پیشگیری از این وضعیت و مراقبت‌های پس از درمان اشاره می کنیم.
آشنایی با دیپ بایت دندان
عارضه دیپ بایت (Deep Bite) یکی از اختلالات فکی شایع در کودکان و بزرگسالان است است و هنگامی اتفاق می‌افتد که همپوشانی غیرعادی بین دندان‌های فک بالا و پایین وجود داشته باشد. در حالت طبیعی دندان‌های جلویی فک بالا حدود ۱ تا ۲ میلیمتر از دندان‌های جلویی فک پایین جلوتر قرار می‌گیرند. در اوربایت این فاصله به ۳ میلیمتر یا کمی بیشتر افزایش می‌یابد. در دیپ بایت که حالت تشدید شده اوربایت است، این فاصله به ۴ تا ۱۰ میلیمتر افزایش پیدا می‌کند.
دیپ بایت فرم صورت را کوتاه و گرد می‌کند و ظاهر فرد را پیرتر نشان می‌دهد؛ این نوع مال اکلوژن شدید باعث می‌شود دندان‌ها با لثه فک مقابل برخورد کرده و فشار مضاعفی به دندان‌های عقبی وارد شود. به‌علاوه این عارضه روی صحبت کردن، جویدن و حتی نفس کشیدن اثر می‌گذارد.
دلایل بروز اختلال دیپ بایت
به طور کلی اختلال دیپ بایت به دلایل متنوعی ایجاد می‌شود و ترکیبی از عوامل ژنتیکی و شیوه زندگی در بروز آن نقش دارند. شایع‌ترین دلایل بروز اختلال دیپ بایت عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: ژنتیک را می‌توان عوامل اصلی بروز دیپ بایت دانست. اگر والدین یا اقوام شما دچار این مشکل باشند، احتمال بروز آن در شما نیز افزایش می‌یابد.
- عادات نادرست: عادات غلطی مانند جویدن اشیاه سخت باعث تغییر در ترتیب دندان‌ها شده و در نهایت منجر به دیپ بایت می‌شود.
- مشکلات استخوانی فک: برخی مشکلات استخوانی فک مانند انحراف فک، جلو زدگی و عقب رفتگی فک بالا و پایین، رشد ناکافی استخوان فک، عدم تناسب دندان و فک (فک بزرگ یا دندان‌های بزرگ)، طول قوس دندانی نامناسب، رشد بیش از حد دندان‌های جلویی، رشد نامناسب و ناکافی دندان‌های خلفی، انحرافات استخوانی یا شکستگی
- متناسب نبودن اندازه فک و دندان‌ها: عدم وجود تناسب بین اندازه فک و دندان‌ها و مشکلاتی از قبیل کوچک بودن بیش از حد فک و بزرگی دندان‌ها، بزرگی بیش از حد فک، بلندی و کوتاهی فک و دندان‌ها
- مکیدن انگشتان یا پستانک: عادات غلط کودکی مانند مکیدن مکرر انگشت و پستانک که این عادت در بزرگسالی باعث جلوزدگی بی از حد دندان‌های فک بالا می‌شود.
- رشد نادرست فک: در صورتی که به هر دلیلی فک در طول دوره رشد به طور کامل و متوازن رشد نکند در بزرگسالی باعث بروز مشکل بیرون زدکی بیش از حد دندان‌های فک فوقانی خواهد شد.
- افزایش سن: با افزایش سن و رسیدن به دوران پیری ممکن است تغییراتی در ترتیب دندان‌ها و بافت‌های دهانی ایجاد شود که نتیجه آن بروز دیپ بایت است.
- وارد آمدن فشار یا ضربه شدید به دهان و دندان‌ها: وارد آمدن فشار و ضربه ناگهانی به دندان‌ها می‌تواند دلیل بروز مشکلات فکی از قبیل دیپ بایت باشد.
علائم مال اکلوژن دیپ بایت
علائم و نشانه‌های اختلال دیپ بایت در افراد مختلف بر اساس شدت اختلال ممکن است متغیر باشد. در برخی افراد جلو بودن فک بالا به حدی شدید است که به راحتی قابل تشخیص است. اما به طور کلی علائم رایجی که به وجود دیپ بایت اشاره دارد، عبارتند از:
- سردرد شدید
- درد مزمن فک
- دندان قروچه
- سایش دندان‌های فک پایین
- لب پر شدن دندان‌ها
- پوسته پوسته و ضعیف شدن دندان‌ها
- حساسیت دندان
- التهاب و خونریزی لثه
- تحلیل لثه
- دشواری در جویدن و بلع غذا
- دشواری در تلکم و گفتار
در صورت مشاهده هر یک از این علائم در خود یا فرزندتان بهتر است برای تشخیص و درمان به موقع به دندانپزشک مراجعه نمایید.
روش تشخیص دیپ بایت چیست؟
عارضه دیپ بایت نوع بسیار شدید اوبایت است که معمولا از سنین کودکی (۷ تا ۱۲ سالگی) تا بزرگسالی علائم خود را نشان می‌دهد. در صورت مشاهده هریک از علائم دیپ بایت که به آن‌ها اشاره شد، فرد باید به متخصص ارتودنسی مراجعه نماید. ارتودنتیست با گرفتن عکس کامل از از فک و دهان بیمار و توجه سن بیمار، به مقدار و زاویه جلوزدگی دندان‌های فک بالا، سایش دندان‌ها، آسیبهای ناشی از این مشکل و میزان پوشش دندان‌های فک پایین روش مناسب برای درمان دیپ بایت را تشخیص داده و برنامه درمانی را آغاز می‌کند.
عوارض دندان دیپ بایت
برخی از عوارض و مشکلات متداولی که ممکن است در افرادی با دندان دیپ بایت رخ دهد، عبارتند از:
- آسیب به دندان‌ها: در دیپ بایت، دندان‌های فک بالا به طرز نادرستی دندان‌های فک پایین را پوشش می‌دهند. این موضوع می‌تواند باعث به سایش نامتوازن دندان‌ها، ضعیف شدن و پوسیدگی آن‌ها شود.
- آسیب به بافت لثه: این اختلال باعث می‌شود فشار زیادی به ناحیه لثه وارد شده و لثه و بافت‌های اطراف آن آسیب ببینند. این مسئله منجر به خونریزی و التهاب بافت لثه خواهد شد.
- اختلال در جویدن، بلع و هضم غذا: افراد با دندان‌های دیپ بایت در جویدن غذا و بلع دچار مشکل هستند و نمی‌توانند مواد غذایی را به خوبی گاز زده و بجوند.
- درد و ناراحتی: افراد با دیپ بایت ممکن است به دلیل فشار زیاد بر روی دندان‌ها و بافت‌های دهان همواره احساس درد و ناراحتی را تجربه کنند.
- تغییر در ظاهر صورت: تغییر در ظاهر چهره به طوری که در موارد شدید این عارضه باعث می‌شود چهره فرد کوتاه‌تر و گردتر نشان داده شده و سن او بیشتر به نظر برسد.
- مشکلات در صحبت کردن: تاثیر منفی در صحبت کردن و تلفظ کلمات داشته باشد و فرد به راحتی نمی‌تواند کلمات را ادا کرده و حرف بزند.
- اثرات روانی: مشکلات دندانی و ظاهری که برای فرد به همراه دارد ممکن است روی اعتماد به نفس افراد تاثیر گذاشته و مشکلات روانی برای فرد ایجاد کند.
برای درمان دیپ بایت چه روش‌هایی وجود دارد؟
روش و برنامه درمانی که دندانپزشک برای درمان دیپ بایت در نظر می‌گیرد به عوامل متعددی مانند میزان و شدت عارضه، میزان تکامل رشد استخوانهای فک، شدت و نوع آسیب دیدگی ناشی از این عارضه، سن بیمار و تجربه دندانپزشک بستگی دارد. دندانپزشک متخصص و متبحر با توجه به تجربه خود می‌داند که هر روش درمانی برای چه بیمارانی نتیجه بهتری به همراه دارد.
به طور کلی روش‌های درمان دیپ بایت را وان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
درمان دیپ بایت با جراحی
یکی از روش‌های موثر برای درمان دیپ بایت عمل جراحی فک است. این عمل که با بیهوشی کامل فرد انجام می‌شود در مواردی که ناهنجاری دیپ بایت شدید و حاد بوده و رشد استخوانهای فک نیز کامل شده باشد، کاربرد دارد. همچنین برای افرادی که وضعیت آن‌ها با درمان ارتودنسی بهبودی نیافته است عمل جراحی فک می‌تواند چاره ساز باشد.
در جراحی فک، متخصص ارتودنسی با همکاری جراح فک و دندان حین عمل سعی می‌کنند فک را در وضعیت صحیح خود قرار داده و با استفاده از پیچ و پلاک‌های مخصوص فک را در جای جدید و مناسب خود فیکس نمایند.
معایب درمان دیپ بایت با جراحی
این روش درصد موفقیت بسیار بالایی دارد و در اغلب موارد مشکل بیمار را به طور کامل رفع می‌کند. با این وجود جراحی فک معایبی نیز دارد. مثلا دوره نقاهت و بهبودی بیمار در این دوره طولانی و دشوار است. در دوره بهبودی فرد باید تا یک ماه فقط با نی غذا بخورد و از جویدن اجتناب نماید. پس از بهبودی نیز باید غذاهای بسیار نرم مصرف کند و غذا را به آرامی بجود. ورم صورت نیز تا چندین ماه وجود دارد.
درمان دیپ بایت بدون جراحی
اگر دندانپزشک تشخیص دهد که برای فردی درمان دیپ بایت بدون جراحی امکان پذیر است از یکی از روش‌های درمانی زیر را برای رفع ناهنجاری دیپ بایت انجام می‌دهد.
کشیدن دندان برای درمان دیپ بایت
کشیدن دندان زمانی کاربرد دارد که علت بروز ناهنجاری دیپ بایت کوچک بودن فک و نبود فضای کافی برای قرار گرفتن دندان‌ها درون فک تشخیص داده شود.
در برخی موارد با توجه به شرایط بیرون زدگی دندان‌ها و تعداد دندان‌های بیرون زده از فک، ممکن است دندان پزشک قبل از شروع درمان ارتودنسی، یک یا دو دندان بیمار را بکشد. این اقدام علاوه بر زیبایی از پوسیدگی دندان‌ها نیز پیشگیری می‌کند.
ارتودنسی دیپ بایت
ارتودنسی دیپ بایت یکی دیگر از روش‌های موثر درمانی برای رفع این عارضه است. ارتودنسی در مواردی کاربرد دارد که وضعیت فک و دندان‌های فرد حاد نبوده یا بیمار در سنین کودکی (۷ تا ۱۲ سالگی) و قبل از تکمیل رشد استخوانهای فک برای درمان دیپ بایت اقدام کرده است.
برای ارتودنسی دیپ بایت، ارتودنتیست ممکن است از روش‌های مختلف ارتودنسی از جمله، ارتودنسی ثابت، ارتودنسی متحرک و ارتودنسی نامرئی استفاده نماید.
در صورت حاد نبودن عارضه و وضعیت بیمار، ارتودنتیست با کمک تجهیزات و دستگاه ارتودنسی دندان‌ها و فک را به سمت جایگاه اصلی و موقعیت مناسب خود هدایت می‌کند. این روش با بهبود وضعیت قرارگیری دندان‌ها و فک و نیز صاف کردن دندان باعث می‌شود وضعیت جلو زدگی فک و نامرتبی دندان‌ها رفع شود.
در شرایطی که وضعیت بیمار حاد باشد، ابتدا عمل جراحی فک صورت می‌گیرد. سپس برای مدتی بیمار باید از دستگاه ارتودنسی با بریس‌های مخصوص استفاده نماید.
درمان دیپ بایت با ارتودنسی چقدر طول می‌کشد؟
طول دوره درمان دیپ بایت به ارتودنسی به سن بیمار، وضعیت تکامل رشد استخوان فک، شدت ناهنجاری و نوع ارتودنسی بستگی دارد. اما به طور کلی می‌توان گفت درمان ارتودنسی دیپ بایت و بازگشت دندان‌ها به وضعیت عادی حدود ۱۸ تا ۲۴ ماه طول می‌کشد.
ونیر کامپوزیت و لمینت دندان
در برخی موارد برای زیبایی بیشتر دندان‌های جلو، اصلاح کجی و جلو زدگی دندان‌ها، اصلاح لب پریدگی و فاصله بین دندانی می‌توان از روش‌های ونیز کامپوزیت و لمینت استفاده کرد. چنانچه بعد از جراحی و استفاده از بریس‌های مخصوص دندان دچار پوسیدگی شود، روش درمانی باندینگ راهکار مناسبی برای رفع مشکل دندان می‌باشد.
هزینه درمان دیپ باید چقدر است؟
هزینه درمان دیپ بایت بیش از هر چیز به روش درمانی که برای آن در نظر گرفته می‌شود بستگی دارد. در هر روش درمانی نیز فاکتورهای مهمی در تعیین هزینه نهایی تاثیر دارند. از جمله:
- هزینه جراحی فک: هزینه جراحی فک بر اساس هزینه ابزار آلات و تجهیزات درمانی از جمله هدگیر، گگ دهانی، بریس و سایر تجهیزات دندانپزشکی، هزینه اتاق عمل، ابزار آلات جراحی، دستمزد جراح و کادر پزشکی، داروها و بستری برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد.
- هزینه ارتودنسی دیپ بایت: هزینه ارتودنسی برای درمان دیپ بایت با توجه به تعداد جلسات چکاپ و درمان، نوع ارتودنسی، تجهیزات مورد نیاز ارتودنسی، دستگاه ارتودنسی مورد استفاده، جنس سیم‌های ارتودنسی و دستمزد دندانپزشک تعیین می‌شود.
بهترین سن برای درمان دیپ بایت
بهترین سن برای درمان ناهنجاری دیپ بایت دوران کودکی یعنی سنین ۷ تا ۱۲ سالگی است. در این سن به دلیل عدم تکامل رشد استخوان فک، درمان سریعتر و راحت‌تر خواهد بود. در این سن معمولا نیازی به عمل جراحی فک وجود نداد و درمان ارتودنسی در مدت کوتاهی می‌تواند دیپ بایت را درمان کند.
علاوه بر این درمان دیپ بایت در کودکی از بروز عوارض بعدی مانند آسیب به لثه، آسیب به دندان‌ها، مشکلات گفتاری و دشواری جویدن غذا جلوگیری می‌کند.
راه حل جلوگیری از بروز دیپ بایت چیست؟
با توجه به اینکه عوامل متعددی در بروز دیپ بایت نقش دارند روش‌های مختلفی برای جلوگیری از این عارضه وجود دارد. اگر دلیل این ناهنجاری وراثت باشد راهی جز درمان به موقع آن وجود ندارد. اما در مورد سایر دلایل رعایت نکات زیر می‌تواند تا حد زیاد باعث پیشگیری شود:
- پرهیز از عادات و رفتارهای نادرست در کودکی و بزرگسالی مانند جویدن اجسام سخت، مکیدن انگشت و پستانک
- اجتناب از فشار دادن زبان به فک
- استفاده از محافظ دندانی هنگام تمرین و مسابقات ورزشی پر خطر مانند کاراته و بوکس
- مراقبت از دندان‌ها و استخوان فک در برابر وارد آمدن فشار و ضربات شدید
- استفاده از نایت گارد در صورت داشتن عادت دندان قروچه
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به سوال «دیپ بایت چیست؟» به طور کامل پاسخ داده و شما را با علل، عوارض، روش‌های درمان و هزینه‌های آن آشنا کنیم.
دیپ بایت یک مال اکلوژن شایع در بین افراد است که باعث همپوشانی شدید دندان‌های جلویی فک تحتانی توسط دندان‌های فک فوقانی می‌شود. یعنی اگر شما با فک‌های بسته جلو آینه ایستاده و لب‌هایتان را باز کنید، نمی‌توانید دندان‌های جلویی فک پایین را مشاهده کرده و فقط دندان‌های فک بالا دیده می‌شوند.
برای جلوگیری از عوارض دیپ بایت و پیشرفت بیشتر این ناهنجاری بهتر است هرچه سریعتر به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین و اجرا شود.
