رعایت بهداشت دهان و دندان در افراد با نیازهای خاص

ارتودنتیستها همیشه اهمیت رعایت بهداشت در دوران درمان ارتودنسی و پس از آن را به بیماران خود یادآور میشوند. روش صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، غذاهایی که نباید در این دوران مصرف شوند و تمام عناصر معمول رعایت بهداشت از جمله مواردی است که هر کسی در دوران درمان ارتودنسی و براکت باید بداند و به آنها توجه کند.

با این حال در مورد بیماران با نیازهای خاص این بحث بسیار متفاوت است. در مورد افراد با ناتوانیهایی مانند اوتیسم، سندرم داون یا فلج مغزی باید ارتودنتیست یا کارکنان مطب بر مسائل کاملا متفاوتی در مورد رعایت بهداشت تمرکز کنند.

به گفته دکتر دیوید موزیش (David Musich) متخصص جراحی فک و دندان  Busch & Musich Orthodontics شومبرگ، هنگامی که یک ارتودنتیست در مورد بهداشت دهان بیماری با نیازهای خاص صحبت میکند، مواردی که میخواهد بیمار رعایت کند تفاوتی با سایرین ندارد بلکه به همین موارد باید توجه ویژه ای شود. مثلا باید والدین بیمار زمان بیشتری را برای مسواک زدن دندانها و تمیز کردن ابزارهای دهانی ارتودنسی او بگذارند.

دکتر موزیش میگوید: “بیمارانی که نیازهای خاص دارند به خصوص بیماران سندرم داون، معمولا انواع مشکلات چالش برانگیز در دندانپزشکی داشته و غالبا بیماری قلبی نیز دارند که با ضعف رعایت بهداشت میتواند تشدید شود. هدف از درمان باید شامل بهبود عملکردی و بهبود سلامت بیمار در بلند مدت باشد. برای دستیابی به این هدف بیمار و سرپرست او باید اطلاعات کافی و پشتیبانی دریافت کرده و مراجعات منظم به دندانپزشکی داشته باشند. ”

دکتر دیوید سارور ارتودنتیست در وستاویا، کار با یک بیمار دارای نیازهای خاص را تجربه کرده است که در طول درمان رعایت بهداشت برایش اولویت نداشت. دکتر سارور میگوید نگرانی های زیادی برای درمان این بیمار در طول درمان داشت و در نهایت به خاطر عدم رعایت بهداشت بیمار مجبور شد تصمیم ناراحت کننده اتمام درمان را اتخاذ کند. او میگوید: “من باید براکت بیمار را در می آوردم چون سرپرست بیمار گذاشته بود دندانهای او دچار پوسیدگی شوند.” سارور توضیح میدهد: این بحث دشوار بود اما در نهایت به اطلاع والدین کودک رساندم که پسرشان بهتر است مال اکلوژن داشته باشد تا این که دیگر هیچ دندانی برایش نماند. به عنوان ارتودنتیست ما تعهد اخلاقی و حرفه ای داریم که اجازه ندهیم بیمار دندانهای خود را خراب کند حتی اگر در آخرین مرحله درمانی قرار داشته باشد. ”

موزیش میگوید بسیاری از ارتودنتیستها برای درک بهتر از سلامت دهان بیمار، در حین مراحل درمان ارتودنسی با دندانپزشک بیمار نیز همکاری میکنند. این کار برای مشخص شدن وضعیت بهداشت دهان و احتمال پوسیدگی دندان در معاینات اولیه مفید است.

همکاری با دندانپزشک همیشگی بیمار کمک میکند احساس اعتماد در افراد با نیازهای خاص ایجاد شود. گاهی اوقات در صورتی که بیماران با دندانپزشک همیشگی خود راحت باشند، ممکن است در برقراری همین ارتباط با ارتودنتیست هم موفق باشند.

دکتر کن فیشر ارتودنتیست ویلا پارک کالیفرنیا میگوید: “میزان اضطراب این بیماران اغلب مانعی برای درمان آنهاست. هنگامی که میخواهید با این کودکان سر و کار داشته باشید باید بسیار محتاط باشید. باید اعتماد خیلی خوبی برای آنها ایجاد کنید. نمیتوانید تنها کنار صندلی او بایستید و بگویید: “دهانت را باز کن!” باید سعی کنید با او ارتباط مناسبی برقرار کرده و همانند یک دوست با او برخورد کنید. ”

فواید تکنولوژی در کمک به بیماران با نیازهای خاص

بیمارانی که ناتوانی هایی دارند، در مقایسه با دیگران موانع بیشتری برای انجام دستورات در حین درمان ارتودنسی دارند. برخی از این موانع ممکن است مانع رعایت بهداشت دهان و دندان در آنها شود.

چنانچه موزیش توضیح میدهد، برنامه درمانی ارتودنسی برای این بیماران به این معنی است که باید با سختی و دردسر ابزارهای داخل دهانی ارتودنسی کنار بیایند. او میگوید: “وجود یک ابزار خارجی در دهان به صورت ثابت میتواند باعث افزایش اضطراب در فرد شود به طوری که این بیماران ممکن است ناگهان براکت و سیم داخل دهانشان را گرفته و به زور بخواهند آنها را از دهانشان خارج کنند.”

برخی از بیماران ممکن است از قبل مشکلات تکلم داشته باشند که طبیعاتا با وسیع کننده ارتودنسی و ابزارهای داخل دهانی دیگر از جمله براکت این وضعیت بدتر میشود.

همچنین فیشر دریافت که بسیاری از مواقع بیمارانی که ناتوانیهای خاص دارند ممکن است نتوانند کنترل کاملی بر عضلات خود داشته باشند. او میگوید: “برای برخی از کودکان، زبان دائما در حال حرکت است یا لبها دائما تکان میخورد یا ممکن است تولید بزاق در آنها خیلی زیاد باشد. همه اینها فاکتورهایی هستند که کار با این بیماران را دشوار میکنند.”

اخیرا پیشرفتهایی در ارتودنسی ایجاد شده است که نه تنها درمان ارتودنسی در بیماران دارای نیازهای خاص مانند سندرم داون، اوتیسم یا فلج مغزی را امکان پذیر میسازد، بلکه به حفظ بهداشت دهان در آنها نیز کمک مینماید.

فیشر میگوید: “ظهور الاینرهای شفاف غیر ثابت (متحرک) نه تنها گزینه های درمانی برای این بیماران را بهبود داده است بلکه کنترل بیشتری بر وضعیت دهان و دندان به آنها میدهد. ”

او توضیح میدهد مزیت استفاده از الاینرهای شفاف این است که سرپرست بیمار میتواند برای نخ دندان یا مسواک زدن الاینر را از دهان او خارج کند. موزیش اشاره میکند اغلب بیماران فلج مغزی ممکن است به دلیل بهم ریختگی و شلوغی دندانها یا ناهمراستایی آنها عوارضی را تجربه کنند. این وضعیت باعث میشود مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن برای این بیماران دشوار باشد. بنابراین توانایی در آوردن الاینر به منظور مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برای این بیماران بسیار مفید است.

با این حال همه بیماران را نمیتوان با الاینر شفاف درمان کرد. موزیش توضیح میدهد که در شیکاگو او و همکارش متیو بوش معمولا بیماران سندرم داون را با براکت معمولی درمان میکنند چون اغلب برنامه درمانی پیچیده تر از آن است که بتوان با الاینر کار کرد. در این موارد آنها از شیارپوش یا براکتهای کوچکتر استفاده میکنند تا رعایت بهداشت برای بیمار و سرپرست او آسانتر باشد.

موزیش میگوید: “شرکتهای دندانپزشکی مواد شیار پوش را بهبود بخشیده اند. پیش از چسباندن براکت با شیار پوش، منافذ و شیارهای دندانها را پر میکنند تا از پوسیدگی دندان جلوگیری شود. این شیار پوشها حاوی فلوراید بوده و احتمال ایجاد ضایعات سفید رنگ را به حداقل میرسانند. یکی دیگر از پیشرفتها در زمینه مراقبت و بهداشت دهان بهبود تکنولوژی مسواک برقی است که به تمیز کردن پلاک و رسوب از بین براکت و ناحیه لثه کمک میکند. پس از دستور العمل اولیه، بیمار میتواند با این ابزارها خود از عهده مراقبتهای لازم دهان بر بیاید.”

موفقیت درمان ارتودنسی در بیماران دارای نیازهای خاص

متاسفانه حتی در صورتی که کودک قادر باشد مسواک بزند و نخ دندان بکشد و رژیم غذایی مناسب برای دندان داشته باشد، همیشه به این معنی نیست که بهداشت دهان را در اولویت قرار میدهد. زمانی که بیمار نیازهای خاص دارد، این مشکل تا حدی تشدید میشود. در برخی موارد بیمار یا والدین او ممکن است اهمیت بهداشت دهان در دوران ارتودنسی را به درستی درک نکنند یا ممکن است بیمار برای این مراقبتها کاملا به دیگران متکی باشد.

صرف نظر از شرایط، فهماندن اهمیت بهداشت و مراقبت دهان در طی درمان به بیمار (اعم از بیماران سالم و بیماران دارای نیازهای خاص) حیاتی است. اگر محدودیتهای بیمارانی که ناتوانیهای خاص دارند را در نظر بگیرید، چند روش برای تشویق این افراد برای همکاری در این زمینه وجود دارد.

موزیش توضیح میدهد: “هر کودکی بسته به ناتوانی خاص خود، نیازمند رویکرد اختصاصی برای ایجاد برنامه موثر برای بهداشت دهان است. ”

موزیش استفاده از منابع موجود از انجمنهای ملی و منطقه ای برای کمک به ایجاد برنامه ای برای پذیرش بیمار را توصیه میکند. مثلا انجمن ارتودنتیستهای امریکا در سنت لوئیس پرسشنامه تکمیلی ارتودنسی سابقه پزشکی ارائه میکنند. این پرسشنامه اطلاعاتی در مورد سابقه سلامت بیمار دریافت میکند و به ارتودنتیست کمک میکند بهتر شرایط بیمار را شناخته و او را به رعایت دستور العملها تشویق کند.

همچنین موزیش توصیه میکند پزشک پرونده تصویری از پیشرفت بیمار درست کند که تصاویری از دندانهای کودک را در هر جلسه مراجعه به کودک نشان داد تا او بتواند پیشرفت خود در این مدت را متوجه شود. “همچنین در هر جلسه باید بازخوردی از بیمار دریافت شود تا درجه رعایت بهداشت دهان مشخص شود. در صورتی که نتایج مطلوب با آموزشهای اولیه حاصل نشده است، ممکن است لازم باشد دوباره در مورد آن صحبت شود.”

به نظر میرسد بهداشت دهان برای موفقیت درمان ارتودنسی مهمترین فاکتور است. هنگام کار با یبمارانی که ناتوانیهای فیزیکی، رشدی یا هیجانی دارند، این موضوع پیچیده تر نیز میشود.

فیشر میگوید: “من همکاران دیگر را دعوت میکنم در مورد ارائه درمان به این بیماران با ذهن بازتری برخورد کنند. ما به عنوان ارتودنتیست هنوز باید انتخابی عمل کنیم چرا که گاهی اوقات کودکانی به ما مراجعه میکنند که حتی با کمک الاینرهای شفاف و غیر ثابت نمیتوانند درمان شوند. اما خوشبختانه ارتودنسی تا حدی پیشرفت کرده است که توانایی هایی برای اصلاح اختلالات بایت و بهبود بهداشت دهان در بلند مدت به دست آورده ایم و مشتاقانه منتظریم ببینیم در آینده چه پیشرفتهایی حاصل خواهد شد. “