انواع سیم ارتودنسی نیمی از بار درمان ارتودنسی را به دوش می‌کشد. به عنوان یکی از شناخته شده ترین درمان های دندانپزشکی، بریس ارتودنسی امکان داشتن لبخندی زیبا را برای همه فراهم میکند. بریس ارتودنسی از ۲ بخش براکت و سیم ارتودنسی تشکیل شده است، و دندان ها را به محل صحیح هدایت میکند.
در این مقاله قصد داریم درباره نقش سیم ارتودنسی در این شیوه درمانی صحبت کرده و انواع سیم های ارتودنسی از نظر سطح مقطع و جنس سیم ارتودنسی را به همراه روند تکامل آنها بررسی کنیم.
بریس ارتودنسی چیست؟
همان طور که در مقدمه به اختصار اشاره کردیم، بریس ارتودنسی از ۲ بخش براکت و سیم ارتودنسی تشکیل می‌شود. انواع سیم ارتودنسی یا آرچ وایر (Archwire)، سیم های مخصوصی هستند که در شیار براکت بریس ارتودنسی قرار میگیرند. انواع سیم های ارتودنسی نیروی لازم برای جابه جایی دندان ها را به آنها وارد می‌کنند. به این ترتیب، انواع سیم براکت ارتودنسی در بریس ارتودنسی مهم ترین وظیفه را در منظم کردن دندان ها دارند.
سیم ارتودنسی چیست؟
به طور کلی ارتودنسی شامل دو جزئ اصلی است: سیم ارتودنسی و براکت که در این مقاله درباره سیم ارتودنسی صحبت می کنیم. سیم ارتودنسی یا آرچ وایر، سیمی فلزی می باشد برای اینکه درون شیار براکت ارتودنسی قرار بگیرد و کشش لازم به جهت تغییر جایگاه دندان ها را بر روی لثه و فک ایجاد می کند. بخش اصلی کارکرد سیستم ارتودنسی سیم های آن می باشد.
سیم های زیبایی که برای استفاده با براکت های سرامیکی مناسب است. این قوس های ساخته شده از پیش ساخته دارای یک پوشش بسیار نازک به رنگ سفید هستند. هر سیم در جایی که با شکاف Archwire در تماس باشد بدون روکش باقی می ماند به طوری که بدون افزایش اصطکاک دندان را صاف می کند.
جالب است بدانید سیم ارتودنسی که برای توسط متخصص ارتودنسی استفاده می شود، یک سیم قوس دار بوده که به براکت های دندان وصل است. طراحی سیم ارتودنسی قوس دار است به این دلیل که، ساختار قرارگیری دندان به صورت قوسی شکل هم در فک بالا و هم در فک پایین می باشد. در واقع این سیم قوس دار سبب حرکت دندان های شما در راستای مورد نظر می شود و مرتب سازی دندان ها در ساختار ارتودنسی شکل می گیرد.
طرز عملکرد سیم ارتودنسی
سیم ارتودنسی به دندان های کج و نامرتب شما نیرو لازم را وارد می کند و باعث می شود دندان های شما شکل دلخواه را درون فک های شما بگیرند. سیم ارتودنسی باید ساختار فنری داشته باشد، همچنین با وارد کردن نیرویی بسیار کم و آهسته به دندان ها باعث حرکت آنها شود و براکت خود را به آرامی مجبور به حرکت کند.
انواع سیم ارتودنسی و تکامل آنها
اکنون که می‌دانیم بریس ارتودنسی چیست، تکامل مهمترین بخش آن یا همان انواع سیم های ارتودنسی را در طول زمان از ۲ جنبه مهم بررسی می‌کنیم:
۱. انواع سیم ارتودنسی و تکامل جنس
انواع سیم ارتودنسی مورد استفاده در بریس ارتودنسی در طول زمان تکامل پیدا کرده است. در گذشته از مفتول های طلا به جای انواع سیم براکت ارتودنسی استفاده می‌شد. اما امروزه (با توجه به نوع کاربرد)، جنس انواع سیم های ارتودنسی به استیل ضد زنگ، نیکل، مس و تیتانیوم تغییر کرده است.
۲. انواع سیم های ارتودنسی و تکامل سطح مقطع
علاوه بر جنس انواع سیم های ارتودنسی، سطح مقطع انواع سیم های ارتودنسی نیز در گذر زمان از سطح مقطع دایره ای، به مربعی و یا مستطیلی تکامل پیدا کرده است.
مهمترین عامل تکامل انواع سیم براکت ارتودنسی اصطکاک میان سیم و شیار براکت بریس ارتودنسی است. اگر اصطکاک میان سیم و شیار براکت بالا باشد، حرکت دندان ها و عملکرد انواع سیم های ارتودنسی تحت تاثیر قرار گرفته و حتی ممکن است مختل شود. البته موقعیت دندان ها و میزان انحراف آنها نیز در ایجاد اصطکاک بین انواع سیم های ارتودنسی و براکت بریس ارتودنسی موثر است. به همین دلیل، شرکت های سازنده و فروش سیم ارتودنسی همواره به دنبال کم کردن این اصطکاک و بهبود عملکرد فروش سیم ارتودنسی هستند.
انواع سیم های ارتودنسی از نظر سطح مقطع
موردی که انواع سیم براکت ارتودنسی موجود برای استفاده و فروش سیم ارتودنسی را متنوع میکند، تفاوت در ضخامت و سطح مقطع آنهاست. همین ۲ مورد میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل روی حرکات دندانی را مشخص، و دندانپزشک با توجه به وضعیت بیمار از آنها استفاده میکند. انواع سیم های ارتودنسی به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. سیم ارتودنسی دایره ای:
در میان انواع سیم براکت ارتودنسی، این مدل معمولا در مراحل اولیه درمان در بریس ارتودنسی به کار میرود. انواع سیم براکت ارتودنسی گرد به دلیل خاصیت ارتجاعی بیشتر نسبت به سایر مدل ها، برای پوشش یکنواخت تمام دندان ها بسیار مناسب هستند. گرچه انواع سیم براکت ارتودنسی دایره ای لغزش بهتر و اصطکاک کمتری دارند، اما این سیم ها به دلیل عدم وجود کنترل گشتاور روی براکت بریس، توانایی مناسبی برای اعمال فشار کنترلی برای جابه جایی دندان ها ندارند.
۲. انواع سیم براکت ارتودنسی مربعی:
انواع سیم های ارتودنسی با مقطع مربعی برای جابه جایی دندان ها در درمان ارتودنسی و فروش سیم ارتودنسی بسیار محبوب هستند. این سیم ها از نظر کنترل حرکت دندان ها، نسبت به سیم های گرد و مستطیلی عملکرد بهتری دارند. انواع سیم براکت ارتودنسی مربعی علاوه بر آن که کنترل حرکتی مناسبی دارند، از مزیت لغزش مکانیکی سیم های گرد در مقایسه با سیم های مستطیلی نیز برخوردار هستند. با این وجود، پهنای کم این سیم ها را می‌توان به عنوان یک نقص در نظر گرفت.
۳. انواع سیم های ارتودنسی مستطیلی:
سیم مستطیلی نسبت به دو نوع قبل از کنترل حرکات دندانی بالاتری برخوردار است. به همین دلیل، متخصصان غالبا از انواع سیم براکت ارتودنسی مستطیلی در مراحل پایانی درمان استفاده می‌کنند. به دلیل سفتی بیش از حد انواع سیم براکت ارتودنسی مستطیلی، این مدل فشار زیادی را به براکت های بریس ارتودنسی وارد کرده و باعث جدا شدن براکت از دندان می‌شود. بنابراین، استفاده از سیم ارتودنسی با مقطع مستطیلی به مهارت و دقت بالایی نیاز دارد.
سیم ارتودنسی رنگی
بسیار از افراد برای درمان ارتودنسی راجع به سیم ارتودنسی رنگی سوال می‌کنند. پیش از ادامه بهتر است به این نکته اشاره کنیم که در ارتودنسی رنگی، سیم ارتودنسی رنگی نیست و سیم ارتودنسی رنگی فلزی دارد (با توجه به جنس آن). اما اجازه ندهید نبود سیم ارتودنسی رنگی شما را ناامید کند. به جای سیم ارتودنسی رنگی، شما می‌تواند از براکت های رنگی و همچنین اورینگ ارتودنسی رنگی (توضیح در ادامه مطلب) استفاده کنید. این اجزا تاثیر بصری بیشتری نسبت به سیم ارتودنسی رنگی نیز دارند.
شماره سیم های ارتودنسی
شماره سیم های ارتودنسی در واقع ضخامت انواع سیم براکت ارتودنسی را مشخص میکند. شماره سیم های ارتودنسی ثابت از شماره پایین به بالا شروع می‌شود. در مرحله اول درمان شماره سیم های ارتودنسی پایین است. هر چه شماره سیم های ارتودنسی پایین تر باشد، سیم انعطاف پذیری بیشتری دارد.
در مرحله اول درمان که دندان ها بسیار به هم نزدیک هستند، شماره سیم های ارتودنسی پایین کاربرد بسیار بالایی دارند. از مدل های شناخته شده شماره سیم های ارتودنسی ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸ و ۲۰ را می‌توان نام برد (منظور از شماره سیم های ارتودنسی ۱۲ سیمی است که قطر آن دوازده هزارم اینچ است).
اورینگ ارتودنسی
امیدواریم تا اینجای مطلب به خوبی با انواع سیم براکت ارتودنسی، شماره سیم های ارتودنسی و بریس ارتودنسی آشنا شده باشید. علاوه بر ۲ جز مهم بریس ارتودنسی، دستگاه های ارتودنسی شامل اجزای دیگری نیز هستند، از جمله اورینگ ارتودنسی.
اورینگ ارتودنسی (O-ring) حلقه های لاستیکی هستند که به براکت بریس ارتودنسی متصل می‌شود. وظیفه اصلی اورینگ ارتودنسی یا بند ارتودنسی که به اشتباه در میان عموم به کش ارتودنسی شهرت یافته، اتصال انواع سیم براکت ارتودنسی به براکت هاست. اورینگ ارتودنسی در هر جلسه تنظیم بریس، توسط دندانپزشک تعویض می‌شود. شما در هر جلسه این امکان را دارید که رنگ اورینگ ارتودنسی خود نیز را تغییر دهد.
جنس سیم ارتودنسی
جنس سیم ارتودنسی مورد استفاده برای ارتودنسی متفاوت است که در زیر به معرفی برخی از انواع سیم ارتودنسی پرداخته ایم:
سیم ارتودنسی تیتانیوم TiMolium:
سیم ارتودنسی تیانیوم ترکیبی از انعطاف پذیری، نیروی مداوم و بازدارنده تیتانیوم نیکل با سفتی و قابلیت خمش بالای سیم استیل است. استفاده از نیکل تیتانیوم و سیم بتا تیتانیوم برای مقاومت در برابر شکست، صافی، صیقلی و انعطاف می باشد.
سیم ارتودنسی نیکل تیتانیوم رفلکس:
سیم ارتودنسی نیکل تیتانیوم رفلکس ترکیب فوق العاده الاستیک با بازیابی شکل بالا برای ایجاد فشار ملایم و ثابت برای نیروهای راحت و کارآمد است. در برابر انحراف دائمی مقاومت می کند و اجازه می دهد تا دندان درگیر فشارهای شدید و قوی در قشرهای مختلف نشود و به صورت مسکن عمل میکند بدون اینکه دندان ها دچار شکستگی شوند و اجازه می دهند براکت ها عملکرد مناسب و درستی داشته باشند.
سیم ارتودنسی TP Original Wire:
سیم ارتودنسی TP Original Wire از مقاومت و سختی بسیار بالایی برخوردارند و درجه سختی برتری را به همراه درجه نیروهایی ملایم و مداوم بدون تغییر شکل یا شکستگی در هنگام استفاده فراهم می کند. جنسی عالی برای تراز کردن در مراحل اولیه درمان و برای تصحیح می باشند.
سیم ارتودنسی که مورد استفاده قرار میگیرند در طی زمان تغییراتی داشته اند از جمله اینکه در گذشته از سیم هایی از جنس طلا به جهت ارتودنسی کردن دندان ها استفاده می کردند. در حال حاضر جنس سیم ارتودنسی از نیکل، مس، تیتانیوم، استیل ضد زنگ و مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم می باشد که باتوجه به صلاحدید متخصص ارتودنسی از جنس مورد نظر برای دندان استفاده می گردد؛ از نظر شکل و ظاهر نیز سیم ارتودنسی دچار تغییراتی شده است که جلوتر به آن اشاره خواهیم کرد.
از دلایل اصلی تغییر در جنس سیم ارتودنسی می توان به نیروی اصطکاک مابین سیم و شیار موجود بر روی براکت یاد کرد لازم به ذکر است که موقعیت دندان و میزان انحراف از حالت طبیعی دندان نیز در ایجاد اصطکاک بین سیم ارتودنسی و براکت موثر است. به همین دلیل است که شرکت های سازنده سیم های ارتودنسی و نیز محققان این امر، همواره به دنبال راه حل های کم کردن این اصطکاک و بهبود عملکرد سیم ارتودنسی هستند؛ همچنین مشخص کردن اندازه مناسب برای سیم های ارتودنسی با توجه به اندازه های براکت و بریس، بسیار حائز اهمیت می باشد.
انتخاب سیم ارتودنسی مناسب
متخصص ارتودنسی با توجه به میزان انحراف موجود روی دندان بیمار از جنس مناسب با ابعاد و شکل مناسب استفاده میکند و در واقع تعیین کننده اصلی، ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی می باشد. ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی است که میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل بر روی حرکات دندانی را مشخص می کند. اصل موضوع مقطع و ضخامت سیم ارتودنسی می باشد. هنگامی که سیم وارد شیار براکت می شود و یا از آن خارج شود، اگر با زاویه بیشتری انحراف پیدا کند، اصطکاک ایجاد می شود. سیم ارتودنسی از نظر ظاهری به شکل های سیم گرد، سیم مربعی و سیم مستطیلی دسته بندی می شوند.
انتخاب سیم ارتودنسی گرد یا دایره ای:
سیم ارتودنسی گرد یا دایره ای مقطع عرضی این سیم ها به طور کامل گرد بوده و عموما در مراحل ابتدایی درمان ارتودنسی و به جهت نحوه قرارگیری منظم دندان ها، از آن ها استفاده می شود. سیم های گرد به دلیل خاصیت ارتجاعی بیشتر نسبت به سایر سیم ها، کارکرد مناسبی در پوشش یکنواخت تمام دندان ها دارد.
استفاده از سیم ارتودنسی گرد:
سیم ارتودنسی گرد برای اینکه لغزش بیشتر و اصطکاک کمتری ایجاد می کند بسیار منایب است اما قدرت لازم را برای جابه جایی دندان ها ندارد.
کاربرد سیم ارتودنسی مربعی:
سیم ارتودنسی مربعی از نظر بالینی و کارایی به مراتب از سیم های ارتودنسی مربعی و مستطیلی بهتر هستند و کارکرد مناسبتری را دارند زیرا کنترل بیشتری روی دندان ها دارند و می توان حرکت دندان ها را در جهت مناسب و دلخواه پیش برد، سیم های مربعی برای حرکت دادن دندان ها طی فرایند ارتودنسی، بسیار مناسب هستند. همچنین سیم ارتودنسی مربع شکل، به علاوه اینکه حرکت مناسب و راحت برای دندان به ارمغان می آورد به واسطه شکل ظاهری امکان لغزش مکانیکی را نیز دارا می باشد که این مزیت بیشتر در سیم های ارتودنسی دایره ای شکل به چشم می خورد. تنها مشکل و عیب سیم های ارتودنسی مربعی کم عرض بودن سیم ارتودنسی مربعی می باشد.
سیم ارتودنسی مستطیلی:
سیم ارتودنسی مستطیلی سیم ارتودنسی مستطیلی برای کنترل حرکت دندان ها بسیار مناسب است همچنین در مراحل پایانی درمان بیشتر از سیم های مستطیلی شکل به جهت قابلیت حرکت پذیری بالای آنها استفاده می گردد. به دلیل احتمال سفت شدن بیش از اندازه سیم ها و برای جلوگیری از فشار بیش از حد به براکت و امکان جدا شدن براکت از دندان حتما باید برای استفاده از سیم ارتودنسی مستطیلی از متخصصین با مهارت بالا و دقت بسیار زیاد استفاده نمود.
امیدواریم با مطالعه این مطلب با انواع سیم های ارتودنسی آشنا شده باشید. همانطور که بیان شد جنس سیم ارتودنسی در طی سال ها تغییر کرده است و همچنین انواع سیم ارتودنسی از نظر سطح مقطع در مراحل مختلف درمان توسط متخصص انتخاب شده و به کار میرود.
تشکر از معلومات عالی تان من دوکتور قاضی زاده هستم از افغانستان