کراس بایت یا بایت معکوس به معنی ارتباط غیر طبیعی بین یک یا چند دندان از ردیف بالایی با دندان مقابل در ردیف پایین است و به دلیل انحراف دندان از موقعیت طبیعی خود و یا غیرطبیعی بودن وضعیت فک رخ می‌دهد.
کراس بایت خلفی یک طرفه زمانی رخ می‌دهد که دندانهای بالایی شما هنگام قرار گرفتن روی دندانهای پایینی، از یک سمت در داخل دندانهای پایین قرار می‌گیرند.
کراس بایت قدامی که شبیه به وضعیت آندربایت است، زمانی رخ می‌دهد که دندانهای جلو در ردیف بالا هنگام قرار گرفتن روی دندانهای ردیف پایین، عقب‌تر از دندانهای جلویی ردیف پایین قرار می‌گیرند.
دلایل اصلاح “کراس‌بایت” در کلینیک تخصصی ارتودنسی دکتر قریشی عبارتند از:
- معکوس بودن اکلوژن (برهمایی دندانها)
- رشد نامتقارن فک پایین
- بدتر شدن این وضعیت با گذشت زمان
- فروپاشی دندانها به علت فشار نیروهای نامناسب و ناپایداری موقعیت قرار گرفتن دندانها روی هم.
به یاد داشته باشید که شما به‌طور طبیعی در هنگام جویدن، فشار زیادی را اعمال می‌کنید و در وضعیت کراس بایت ، نیروهای جانبی نیز به آن افزوده میشود که می‌تواند موجب بی‌ثباتی و تخریب دندانها گردد.
فهرست عناوین
علت‌ها و عوامل کراس‌بایت
وضعیت کراس بایت توسط عوامل مختلفی ایجاد میشود ، اگر یکی یا هر دو والدین شما به این وضعیت دچار باشند، احتمال زیادی وجود دارد که شما نیز دارای این وضعیت باشید.
یکی دیگر از علت‌های کراس بایت ، ناهنجاری اندازه‌ی فک است ، اگر فک بالای شما کوچکتر از فک پایین باشد و یا در صورت عدم تطابق اندازه‌ی فک بالا و پایین ، وضعیت کراس بایت ایجاد میشود.
در کودکانی که دندانهای شیری آنها به موقع نیفتد، ممکن است وضعیت کراس بایت ایجاد شود.
اگر در حالی‌که دندانهای شیری کودک هنوز وجود دارند، دندانهای دائمی بالاتر شروع به جوانه زدن کنند، برای رشد خود هیچ جایی به جز پشت دندانهای کودک نخواهند داشت.
هنگامی‌که کودک دندانهای خود را روی هم قرار می‌دهد ، ردیف عقبی دندانها در پشت دندانهای پایین قرار می‌گیرند و وضعیت کراس بایت به وجود می‌آید.
وجود لوزه‌ی سوم (آدنوئید) و لوزه‌های بزرگ حلق نیز به پیدایش کراس بایت دامن می‌زنند. زیرا ممکن است کودک را به تنفس از طریق دهان به جای بینی مجبور کند. این امر ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد، اما در واقع می‌تواند رشد مناسب فک را تحت تاثیر قرار دهد.
هنگامی‌که کودک از طریق بینی تنفس می‌کند، زبانش بر روی سقف دهان قرار گرفته و به فک کمک می‌کند که به سمت طرفین رشد کند. اما کودکی که مجبور به تنفس از طریق دهان باشد، موقعیت زبانش جابجا شده و دور از سقف دهان قرار میگیرد و این باعث رشد نامتقارن فک میشود.
مشکلات کراس بایت برای دهان و دندان
کراس بایت فراتر از یک نقص زیبایی ساده است. بنابراین اگر گمان می‌برید که وضعیت کراس‌بایت دارید، برای تشخیص قطعی آن، حتماً به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید زیرا در صورت عدم درمان، کراس بایت می‌تواند موجب عوارضی مانند TMJ یا TMD (اختلالات مفصل گیجگاهی فکی)، شل شدن دندان ، عقب نشینی لثه ، فرسایش بیش از حد مینای دندان و رشد نامتقارن صورت و انحراف فک گردد.
سردردهای شدید
کراس بایت نه تنها در افراد بزرگسال بلکه حتی در کودکان نیز سردرد ایجاد می‌کند. دندانها تنها برای جویدن غذا طراحی نشده اند بلکه عضلات صورت را نیز پشتیبانی می‌کند. هنگامی که فکها با یکدیگر متناسب و همراستا نیستند، فشار زیادی بر مفصل و عضلات فک ایجاد میشود که به واسطه عصب ها به مغز مرتبط هستند بنابراین فشار به صورت سیگنال درد ارسال میشود. این وضعیت باعث سردرد میشود. علاوه بر این، این عصب ها که از گردن و شانه عبور می‌کنند ممکن است باعث درد شدید در این نواحی شوند.
پوسیدگی دندان
در صورتی که دندانها با یکدیگر همراستا نباشند، تمیز کردن آنها سخت‌تر است و احتمال تجمع ذرات غذا، پلاک و باکتری‌ها در بین دندانها افزایش می‌یابد. اگر نتوانید به درستی دندانهای خود را با مسواک و نخ دندان تمیز کنید به سهولت دچار پوسیدگی دندان می‌شوید.
درد در هنگام جویدن
کراس بایت باعث میشود هنگام جویدن غذا یا میوه مورد علاقه خود کمتر لذت ببرید چرا که دندانها یا فک درد میگیرد. بنابراین درمان کراس بایت باید پیش از بدتر شدن وضعیت و تحت تأثیر قرار گرفتن همه ساختارهای صورت، درمان شود.
تشخیص مشکل کراس بایت توسط متخصص ارتودنسی
هنگامی‌که دندانهای بیمار بر روی هم قرار میگیرد، ما به ارتباط میان دندانها “اکلوژن یا برهمایی دندانها” می‌گوییم.
یکی از چیزهایی که متخصص ارتودنسی باید بررسی کند، جلوتر بودن دندانهای بالایی از سطح دندانهای پایینی است ، این وضعیت نرمال آرایش دندانها است ؛ اما در وضعیت کراس بایت چنین نیست، بلکه زمانی که بیمار دندانهای خود را روی هم قرار می‌دهد، دندانهای بالایی در داخل دندانهای پایینی قرار می‌گیرند.
اگر کراس بایت در عقب دهان رخ دهد، کراس بایت خلفی است و اگر در جلوی دهان باشد به آن کراس بایت قدامی می‌گوییم.
کراس بایت می‌تواند مربوط به یک دندان یا چند دندان باشد. کراس بایت به دلیل جوانه زدن یک دندان در جهت نامناسب و / یا عدم وجود فضای کافی برای رشد دندان رخ می‌دهد.
نوع دیگری از کراس بایت نیز وجود دارد که در عقب دهان رخ می‌دهد و به آن “کراس‌بایت باکال” می‌گوییم. کراس‌بایت باکال زمانی ایجاد میشود که دندانهای بالایی بسیار دور شده، به سمت گونه متمایل شده‌اند و به‌طور کامل از سطوح دندانهای پایین فاصله گرفته و با آنها تماسی ندارند. این نوع از کراس‌بایت با افزایش سن بیمار بدتر خواهد شد، زیرا دندانها به رشد خود ادامه داده و همپوشانی دندانهای بالا و پایین، عمیق‌تر خواهد شد.
برای بررسی اینکه آیا کودک شما دارای کراس‌بایت است، در حالت قرارگیری دندانهای بالا و پایین روی هم، دندانهای بالایی کودک خود را نگاه کنید. اگر دندانهای بالا در داخل دندانهای پایینی باشد، این وضعیت کراس‌بایت است. می‌توانید با متخصص ارتودنسی ما در مورد اصلاح این وضعیت مشورت کنید.
علائم مرتبط با کراس بایت
- دو ردیف دندانهای مقابل بر یکدیگر تماس ندارند
- فرد نمی‌تواند تکلم و تلفظ صحیح داشته باشد و نوک زبانی صحبت می‌کند
- دائماً سطح داخلی گونه و زبان هنگام غذا خوردن و صحبت کردن گاز گرفتن میشود
- فک درد مزمن تجربه میشود
- یک یا چند دندان درد میگیرد
- سردرد شدید تجربه میشود
درمان و اصلاح کراس‌بایت
هر نوع کراس‌بایتی نیاز به اصلاح ندارد، تنها راه تشخیص آن، معاینه‌ی مناسب است. در کودکان وضعیت کراس‌بایت گاهی اوقات فقط با استفاده از بریس اصلاح میشود. در موارد دیگر دستگاهی در فک بالا قرار داده میشود که می‌تواند فک را گسترش داده و وضعیت کراس را برطرف سازد. متخصص ارتودنسی می‌تواند روش درمان دندانپزشکی را توصیه کند که شامل استفاده از دستگاهی به نام بسط‌دهنده‌ی دندان است. این درمان ممکن است دردناک به نظر برسد، اما این طور نیست.
بسط‌دهنده‌ی سریع پالاتال، بعد از فعال شدن، نیرویی را به مدت حدود پنج دقیقه وارد می‌سازد. احساس آن مانند زمانی است که شما دندانهای خود را با انگشتان دست فشار می‌دهید. برای بزرگسالان، سوچور کام به راحتی باز نمی‌شود و جراح دهان گاهی اوقات نیاز به آزاد کردن سوچور دارد تا بسط کام با دستگاه RPE بتواند رخ دهد.
دستگاه بسط‌دهنده در طول ۱-۲ ماه اول برای گسترش فک باز میشود و به‌طور معمول برای سه ماه دیگر استفاده میشود تا فک در مکان جدید خود سفت شود. بریس دندان گاهی اوقات همراه با بسط‌دهنده و یا پس از برداشتن بسط‌دهنده قرار داده میشود.
کراس‌بایت قدامی و خلفی معمولاً قبل از درمان کامل (مرحله دو) اصلاح میشود. مرحله‌ی اول، درمان ارتودنسی برای درمان شلوغی و نامرتبی دندان‌هاست که می‌تواند به رشد فک و یا ظهور دندانهای جدید کمک کند. در خصوص کراس‌بایت، ما آنها را در همان ابتدا با درمان مرحله‌ی اول اصلاح می‌کنیم. برای مثال، کراس‌بایت خلفی سمت راست باید از همان ابتدا اصلاح شود، زیرا اگر به حال خود رها شود، می‌تواند باعث رشد نامتقارن فک پایین گردد.
روش‌های درمان کراس بایت
بهترین زمان برای حل مشکلات بایت، کودکی یا نوجوانی است اما برای افراد بزرگسال هم راه حل وجود دارد. درمان مشکلات بایت با تنظیم موقعیت دندانها، سقف دهان یا فکها با وسیله ارتودنسی انجام میشود.
بزرگ کننده فک بالا ( وسیع کننده کام)
در این روش یک وسیله دهانی به سقف دهان وصل میشود تا قوس دندانی را به تدریج بزرگ‌تر و کام را پهنتر کند. هر روز باید پیچی که در وسط بدنه بزرگ کننده قرار دارد، پیچانده شود. این وسیله در کودکان که هنوز در سن رشد قرار دارند، کارایی دارد.
بزرگ کننده غیر ثابت فک
این وسیله به شکلی طراحی شده است که افراد بزرگسال هم می‌توانند از آن بهره ببرند و باید از این وسیله غیر ثابت (متحرک) شب هنگام استفاده نمایند تا در صورتی که تنها کمی لازم است فک بالا بزرگ‌تر شود، به تدریج این کار انجام شود.
بزرگ کردن فوری فک بالا با کمک جراحی
در این روش جراح عمل جراحی انجام می‌دهد تا استخوان فک را بریده و به شکلی که می‌خواهد در بیاورد. پس از عمل جراحی بیمار باید وسیله دهانی مخصوصی که اختصاصی برای او طراحی شده، استفاده نماید. عمل جراحی امکان می‌دهد کام بیشتر از حدی که با بزرگ کننده کام ممکن است، پهن شود .
براکت ارتودنسی
درمان با براکت ارتودنسی ممکن است به تنهایی و یا همراه با بزرگ کننده کام، استفاده شود. براکت دندانها را صاف و همراستا می‌کند و موقعیت آنها را بهبود می‌بخشد.
در طول دوره درمان ارتودنسی باید دندانهای خود را تمیز نگه دارید تا احتمال پوسیدگی دندان و عفونت لثه کاهش یابد. دو مرتبه در روز مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید. از دهان‌شویه آنتی باکتریال استفاده کنید تا از تجمع پلاک در سطوحی که تمیز کردن آنها دشوار است، جلوگیری شود.