دندان شیری کودکان معمولاً در سنین ۵ تا ۶ سالگی هنگام جوانه زدن دندان‌های دائمی می‌افتد، اما این بازه زمانی گاهی از سنین ۴ تا ۷ سالگی را نیز دربرمی‌گیرد. هر چه دندان سریع‌تر در بیاید، زودتر نیز می‌افتد. والدین گاهی به اشتباه فکر می‌کنند که چون دندان‌های شیری قرار است به زودی بیفتند، پس چندان مهم نیستند؛ حال آن که سوراخ شدن و پوسیدگی دندان‌های شیری اثر نامطلوبی را بر دندان‌های دائمی به جا می‌گذارد که در صورت درمان نشدن مشکلات دندانی جدی‌ای را در آینده به وجود می‌آورد.تعداد دندان شیری نوزادان ۲۰ دندان است که ۱۰ تای آن در فک بالا و ۱۰ تای دیگر در فک پایین رشد می‌کند.
مراقبت از دندان بلافاصله پس از درآمدن، اهمیت بسیاری دارد. زیرا خرابی و پوسیدگی دندان می‌تواند بلافاصله پس از رویش با شیر خوردن از شیشه شیر اتفاق افتد. لازم است به کودکان نحوه صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن آموزش داده شود و برای جلوگیری از پوسیدگی زود هنگام دندان کودکان، بهتر است از سن یک سالگی هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه نمائید.
فهرست عناوین
ترتیب درآمدن دندان‌ها
زمان دندان در آوردن نوزادان مختلف ، متفاوت است. هر دندانی که اول در بیاید، اول هم می‌افتد. این یک قاعده کلی درباره دندان‌های شیری است. اکثر کودکان ابتدا صاحب دو دندان در فک پایین می‌شوند که همین دو دندان هم نخستین دندان‌هایی هستند که لق می‌شوند و می‌افتند. ترتیب معینی برای رویش دندان‌های شیری وجود دارد. نمودار زیر اطلاعاتی کلی درباره این مرواریدهای درخشان کوچک می‌دهد.
اهمیت دندان‌های شیری
طبیعت مجموعه‌ای از بیست دندان کوچک درخشان را به فرشتگان کوچک هدیه می‌کند که تمام این بیست مروارید درخشان باید سالم باقی بمانند تا در زمان مقرر لق شوند و بیفتند. چرا که این دندان‌ها غذا خوردن و صحبت کردن را راحت می‌کنند و لبخند را زیباتر می‌سازند. پوسیدگی دندان درد و آبسه را به دنبال دارد و در صورت لق شدن دندان شیری و از دست دادن آن فضای لازم برای دندان دائمی نیز از دست می‌رود.
دندان شیری پوسیده مانند مخزنی از مهمات است که آماده حمله به دندان تازه روییده است. چرک دندان آبسه کرده در دهان پخش می‌شود و کودک آن را با آب دهان می‌بلعد. دندان‌های دائمی جایگزین نیز در معرض آسیب قرار می‌گیرند. حتی گاهی در موارد شدید بستری کردن برای درمان عفونت ضرورت می‌یابد. فضا نگهدار دندان شیری جا را برای رویش دندان‌های دائمی حفظ می‌کند. اگر دندان شیری کودک زودتر از آن که دندان دائمی برای خارج شدن از لثه آمده شود، بیفتد یا از دست برود، باید از فضا نگهدارنده به جای دندان شیری استفاده کرد. اگر دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، ممکن است دندان آسیاب دائمی به جای درآمدن در فضای مختص به خود در این فضای خالی دربیاید. به این ترتیب زمانی که دندان‌های دائمی بیشتری آماده جوانه زدن باشد، فضای کافی برای درآمدن آنها وجود نخواهد داشت، چون دندان آسیاب جای آنها را پر کرده است. دندانپزشکان برای جلوگیری از نامرتب شدن دندان‌ها توصیه می‌کنند که از فضا نگهدار دندان شیری برای باز نگه داشتن فضای دندان غائب استفاده شود.
آیا دندان‌های شیری سریع دچار پوسیدگی می‌شود؟
دندان‌های شیری تنها به فاصله چند ماه از رویش خود ممکن است دچار پوسیدگی شود.
چنانچه نوزاد با مکیدن شیشه شیر حاوی شیر، آب میوه یا چای به خواب رود، کرم خوردگی زودهنگام دندان‌ها، موسوم به پوسیدگی دندان با شیشه شیر رخ می‌دهد، البته ترکیب این عادت مضر با دیگر عامل‌های پوسیدگی‌زا، از قبیل باکتری‌های پوسیدگی‌زا، جریان آب دهان و محیط اسیدی است که به دندان‌ها آسیب می‌زند.
- ابتدا لکه‌های سفیدرنگی روی دندان‌های جلویی ایجاد می‌شود که نباید با لکه‌های مربوط به مواد غذایی اشتباه گرفته شود. این مرحله مرحله اول پوسیدگی است که پس از مدتی دندان‌های عقبی را نیز درگیر می‌کند.
- پیشرفت پوسیدگی بسیار سریع است.
- شیر خوردن شبانه از سینه مادر نیز در درازمدت همین اثر را به جا می‌گذارد.
مسواک زدن دندان‌های شیری
به محض رویش نخستین دندان شیری و قبل از تولد یک سالگی باید مسواک زدن دندان نوزادان را شروع کرد. والدین باید هر دندان را به‌طور جداگانه به آرامی با مقدار مناسبی، به اندازه عدس، از خمیردندان فلورایدار ماساژ دهند، مقدار خمیردندان به تدریج افزایش می‌یابد تا سن ۶ سالگی به اندازه یک نخود می‌رسد. دندانپزشک خمیردندان مناسب و مقدار لازم را با توجه به سن و نیاز کودک تعیین می‌کند.
آموزش مسواک زدن به کودک
والدین الگوی فرزندان هستند. بنابراین بگذارید فرزندتان مسواک زدن شما را ببیند، سپس مسواک در اختیارش بگذارید تا از سرعت یادگیری او شگفت‌زده شوید. البته کودک تا سن ۸ یا ۹ سالگی نمی‌تواند به درستی مسواک بزند و بزرگتر باید بر روش مسواک زدن او نظارت داشته باشد. مسواک را به صورت دایره‌های کوچک حرکت دهید تا تمام دندان‌ها تمیز شود. به خاطر داشته باشید که دندان‌های جلویی شکل سه گوش دارد و دندان‌های عقبی مکعبی شکل هستند. مدت زمان مسواک زدن بسیار مهم است و باید به مدت حداقل دو دقیقه و دست‌کم دو بار در روز انجام شود. دندانپزشک شیوه صحیح مسواک زدن را آموزش می‌دهد و مقدار و نوع خمیردندان مناسب را توصیه می‌کند.
استفاده از نخ دندان برای دندان‌های شیری
کودکان باید یک بار در روز یعنی شب‌ها بعد از مسواک زدن از نخ دندان استفاده کنند. پوسیدگی دندان‌های شیری معمولاً بین دندانی است. از آنجایی که مسواک نمی‌تواند این نقاط، به ویژه بین دندان‌های عقبی را تمیز کند، تا سن دو و نیم سالگی که تمام دندان‌ها در می‌آید و فاصله بین آنها بسته می‌شود، حتماً باید از نخ دندان استفاده کرد. استفاده از نخ دندان بسیار ساده است و چند ثانیه بیشتر وقت نمی‌گیرد، اما کودک را از پوسیدگی‌های شایع بین دندانی “نامرئی” نجات می‌دهد.
تاثیر بهداشت دهان مادر در دوران بارداری بر دندان‌های کودکان
مادران با مراقبت از دندان‌های خود در حقیقت از دندان‌های کودکان خود مراقبت می‌کنند. اگر یک بانوی باردار یا مادر جوان بهداشت دهان و دندان را رعایت کند، مقدار میکروب‌های موجود در دهان کاهش می‌یابد و سلامت دهان و دندان کودک ارتقاء می‌یابد. کاهش باکتری‌های پوسیدگی‌زا در دوران کودکی به معنای کاهش پوسیدگی در دوران بزرگسالی است.
توصیه‌هایی برای سالم نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها در دوران بارداری
- دندان‌ها را دو بار در روز با خمیردندان فلورایددار مسواک بزنید.
- هر شب از نخ دندان استفاده کنید.
- در صورت دستور دندانپزشک از خمیر مخصوص کلسیم یا فسفر استفاده کنید تا مواد معدنی از دست رفته هنگام استفراغ جایگزین شود.
- آدامس حاوی زایلتول دارای ویژگی‌های ضدپوسیدگی بجوید. با جویدن ۳ یا ۴ آدامس در روز مقدار میکروب‌های پوسیدگی‌زا در حفره دهان و همچنین قابلیت آنها به چسبیدن به دندان کاهش می‌یابد.
- فلورایدتراپی و جرم گیری دوره‌ای را فراموش نکنید. سه ماهه دوم بارداری بهترین و ایمن‌ترین زمان برای این درمان‌ها است.
