فلوراید مکملی فوق‌العاده برای محافظت از مینا و پیشگیری از پوسیدگی است، اما مجاورت بیش از حد دندان با فلوراید همیشه نتیجه خوبی به همراه ندارد. کودکانی که دندان‌هایشان در هشت ساله نخست زندگی در معرض فلوراید بیش از حد بوده است، بیشتر در معرض فلوروسیس، نوعی تغییر رنگ دندان هستند. اگر چه اکثر موارد فلوروسیس خفیف است و درمان آنها ضرورتی ندارد، تغییر رنگ ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید گاهی شدید است و حتی سوراخ شدن مینای دندان را در پی دارد.
فهرست عناوین
فلوروسیس چیست؟
دندان‌های دائمی در دوران کودکی زیر لثه در استخوان فک شکل می‌گیرد و پس از افتادن دندان‌های شیری درمی‌آید. تقریباً تاج تمام دندان‌های دائمی تا سن ۸ سالگی به طور کامل تشکیل می‌شود، تنها استثناء دندان عقل است که در دوران بزرگسالی می‌روید. تاج بخشی از دندان است که در دهان دیده می‌شود.
مصرف بیش از حد فلوراید در زمان شکل‌گیری دندان ابتلا به فلوروسیس را به دنبال دارد که با لکه قهوه‌ای روی دندان و یا سفید یا قهوه‌ای شدن دندان یا ایجاد لکه سفید روی دندان کودک همراه است. شدت عارضه از تغییر رنگ جزیی تا ناهنجاری‌های سطح دندان متغیر است. فلوروسیس پس از روییدن دندان‌ها بروز نمی‌یابد.
فلوروسیس یا وجود لکه سفید روی دندان زیبایی دندان را مخدوش می‌کند، اما بیماری محسوب نمی‌شود و غالباً آن‌قدر ملایم است که فقط متخصصین دندانپزشکی می‌توانند آن را تشخیص دهند. اکثر موارد فلوروسیس در کودکانی مشاهده می‌شود که در مصرف مکمل فلوراید زیاده‌روی کرده‌اند یا در کنار نوشیدن آب دارای فلوراید خمیردندان فلورایددار را نیز هنگام مسواک زدن خورده‌اند.
علائم
هیچ تغییری در دندان‌های دچار فلوروسیس ملایم دیده نمی‌شود و فقط دندانپزشک می‌تواند متوجه بروز این عارضه شود. فلوروسیس ملایم تا متوسط باعث ایجاد لکه‌ها، رگه‌ها یا خطوط سفید رنگ روی دندان می‌شود. دندان‌ها در اثر فلوروسیس شدید سوراخ می‌شود و لکه‌های قهوه‌ای، سیاه یا خاکستری روی آنها تشکیل می‌شود. شکل مینا نیز غیرطبیعی می‌شود.
تشخیص
دندانپزشک درباره مصرف فلوراید کودک سوال می‌پرسد تا تشخیص دهد که آیا تغییر رنگ دندان مرتبط با فلوروسیس است یا خیر. همچنین از والدین می‌خواهد تا در مورد بیماری‌های فعلی یا قبلی کودک یا ناتوانی‌هایی توضیح دهند که ممکن است به دندان کودک آسیب زده باشد. دندانپزشک دندان‌ها و لثه‌های کودک را معاینه می‌کند و دستور رادیوگرافی می‌دهد تا مطمئن شود که مشکل پوسیدگی یا دیگر ناراحتی‌ها وجود ندارد.
بعضی عارضه‌ها نیز از نظر ظاهری شبیه فلوروسیس هستند. مشکلات و نقص‌های رشدی جمجمه یا استخوان‌های صورت به مینا یا عاج دندان آسیب می‌زند. به علاوه تب بالا یا ضربه دیدن دندان، برای مثال در اثر زمین خوردن، در دوران نوزادی یا خردسالی نیز منجر به تغییر رنگ دندان می‌شود. احتمال پوسیدگی دندان‌های شیری نیز وجود دارد، بنابراین هر گونه تغییر رنگ دندان باید توسط متخصص معاینه شود.
مدت عارضه
لکه‌های ناشی از فلوروسیس دائمی است و به مرور زمان تیره‌تر می‌شود.
بهترین درمان پیشگیری است
اگر فرزند زیر ۶ سال دارید، مقدار بسیار کمی خمیردندان اندازه دانه برنج روی مسواک بزنید و از کودک بخواهید خمیردندان را بیرون بریزد و نبلعد. از خمیردندان‌های طعم‌دار استفاده نکنید، چون ممکن است کودک بخواهد آن را قورت دهد. تمام فراورده‌های حاوی فلوراید، از جمله خمیردندان و دهانشویه را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
افزودن فلوراید به آب آشامیدنی یکی از برنامه‌های پیشگیرانه کارآمدی است که از قرن بیستم به مرحله اجرا درآمده است. کودکان فقط زمانی باید مکمل‌های فلوراید مصرف کنند که آب آشامیدنی حاوی فلوراید کافی نباشد و مستعد پوسیدگی باشند. بنابراین ابتدا بررسی کنید که آیا آب شرب لوله‌کشی فلوراید دارد یا خیر، سپس درباره لزوم مصرف مکمل فلوراید سوال کنید.
بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند آب‌میوه، فلورایدی هم اندازه آب آشامیدنی دارند. بعضی آب‌های معدنی نیز افزودنی فلوراید دارند. بنابراین تمام منابع جذب فلوراید را در نظر بگیرید.
در صورتیکه با وجود پیشگیری‌ها لکه های سفید روی دندان کودک خود مشاهده کردید
به خاطر داشته باشید که فلوروسیس تنها ظاهر دندان را تغییر می‌دهد و پوسیدگی ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل اکثر درمان‌های فلوروسیس با هدف پوشاندن لکه های سفید رو دندان انجام می‌شود.
بسیاری از موارد فلوروسیس خفیف است و به درمان نیازی ندارد. لکه‌ها گاهی فقط روی دندان‌های عقب ایجاد می‌شود و قابل مشاهده نیست. فلوروسیس شدیدتر و بروز یافته در دندان‌های جلویی باید با از بین بردن لکه‌ها از طریق روش‌هایی مانند سفید کردن دندان‌ها درمان شود یا با باندینگ، روکش یا ونیر پوشانده شود.
باندینگ کامپوزیتی
باندینگ کامپوزیتی روش پرطرفداری برای اصلاح طرح لبخندی است که فلوروسیس زیبایی آن را خدشه‌دار ساخته است. باندینگ مناسب تغییر رنگ متوسط تا شدید است. ابتدا سطح دندان آسیب‌دیده قدری ناهموار می‌شود و سپس با رزین سختی پوشانده می‌شود که پیوندی قوی با مینای دندان تشکیل می‌دهد و لکه‌های سفید رنگ دندان را می‌پوشاند. اگر چه باندینگ بهتر از کیت‌های سفیدکننده و میکروابریژن، مناسب برای فلوروسیس خفیف، لکه‌های سفید را پوشش می‌دهد، اما باندینگ برای مخفی کردن ساییدگی و سوراخ‌های شدید پیشنهاد نمی‌شود. به علاوه دندان‌های درمان شده با کامپوزیت مستعد لکه شدن است. با این حال باندینگ به علت تهاجمی نبودن و گستردگی پایین برای کودکان در سنین دبستان مناسب است که هنوز تمام دندان‌های شیری‌شان نریخته است.
ونیر پرسلینی
ونیر پرسلینی جایگزین مناسب باندینگ کامپوزیتی محسوب می‌شود. دندانپزشک سطح دندان آسیب‌دیده را با ونیر تشکیل شده از پوسته‌های سرامیکی می‌پوشاند. ونیر راهکاری با ماندگاری بالا و بادوام برای فلوروسیس شدید است، به ویژه در شرایطی که دندان‌های دائمی کودک درآمده باشد. چنانچه تغییر رنگ شدید باشد و مینای دندان سوراخ شده باشد، ونیر مناسب خواهد بود، چرا که فقط بخش اندکی از ساختار دندان تراشیده می‌شود. بنابراین اگر نگرانی از بین رفتن مینا در عمل باندینگ مطرح باشد، بهتر است ونیر انجام شود.
استفاده از نوارهای سفید کننده، کیت‌های مخصوص سفید کردن دندان در منزل یا میکروابریژن برای درمان فلوروسیس خفیف تا متوسط کافی است، اما آسیب‌دیدگی شدیدتر نیاز به درمان گسترده‌تری دارد. از آنجایی که یک روش مشخص برای درمان تمام موارد فلوروسیس وجود ندارد، حتماً پیش از شروع درمان با یکی از دندانپزشکان ما مشورت کنید.
زمان مراجعه به متخصص
در صورت مشاهده لکه‌ها یا رگه‌های سفید روی دندان‌های فرزند خود یا تغییر رنگ دادن یک یا چند دندان به دندانپزشک اطفال مراجعه کنید.
پیش آگهی
وجود لکه‌های سفید روی دندان‌ها بیماری محسوب نمی‌شود. فلوروسیس منجر به پوسیدگی یا دیگر مشکلات دندانی نمی‌شود. لکه‌های روی سطح دندان را می‌توان با سفید کردن دندان، ونیر یا دیگر عمل‌های مخصوص درمان تغییر رنگ دندان پوشاند.
