پلاک دندانی یکی از شایع‌ترین علل پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه به شمار می‌رود. این پلاک‌ها به صورت لایه‌های نازک و غالباً بی‌رنگی از باکتری‌ها هستند که به روی سطح دندان‌ها می‌چسبند و با شستشوی با آب هم از بین نمی‌روند. انباشته شدن پلاک‌های دندانی در اطراف و حاشیه لثه‌ها منجر به توسعه بیماری‌های خفیف لثه با نام ژنژیویت در اغلب افراد می‌شود.جرم و پلاک دندانی در بروز پوسیدگی دندان نیز نقش دارند. هنگامی که شما غذاهای شیرین و حاوی قند می‌خورید، باکتری‌های موجود در پلاک‌های دندانی، این ذرات قند را تجزیه کرده و از آن اسید تولید می‌کنند. سپس این مواد اسیدی سطح مینای دندان در ناحیه زیر پلاک‌ها را حل کرده و باعث پوسیدگی (حفره) دندان‌ها می‌شود.
پلاک دندانی چیست؟
پلاک دندانی ماده چسبنده‌ای است که به دلیل قرار گرفتن دندان در معرض باکتری‌ها و ذرات باقیمانده غذا بر روی سطح دندان‌ها تشکیل می‌شود. متأسفانه پلاک دندانی می‌تواند مشکلات متعددی از قبیل پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه را در افرادی با هر سن و سال و از جمله در کودکان به دنبال داشته باشد. بنابراین یادگیری نحوه صحیح تمیز کردن پلاک‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد تا به این ترتیب کودک بتواند در آینده و تا پایان عمر نیز همیشه عادت‌های سالم در مراقبت از دهان و دندان خود را حفظ کند و دندان‌های زیبا و سالمی داشته باشد.
پلاک دندانی و تأثیر آن بر سلامت دندان‌های کودک شما
پلاک به طور مداوم در خال تشکیل شدن بر روی سطح دندان‌های کوک شما هستند. به فاصل کوتاهی بعد از آنکه کودک شما غذاهای یا نوشیدنی‌های حاوی قند یا نشاسته می‌خورد، باکتری‌ها شروع به آزاد کردن مواد اسیدی و از بین بردن بافت مینای دندان می‌کنند.
پلاک دندانی به قدری چسبنده و به اصطلاح، سمج است که مواد اسیدی را در تماس مداوم با سطح دندان‌های کودک نگه می‌دارد و باعث تخریب بافت مینای دندان و نهایتاً بروز پوسیدگی دندان می‌شود.
تشکیل پلاک می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های لثه نیز بشود. بیماری لثه در ابتدا به حالت ژنژیویت است که باعث حساس و متورم شدن لثه‌ها و گاهی اوقات خونریزی لثه می‌شود. اما در صورتی که پیشرفت کند می‌تواند به بیماری‌های شدید لثه یا اصطلاحاً بیماری‌های پریودنتال تبدیل شود. در این صورت، بافت لثه از روی سطح دندان‌ها تحلیل می‌رود و باکتری‌ها می‌توانند تا عمق لایه‌های زیرین ساختار دندان هم نفوذ کرده و به استخوان‌های حمایت‌کننده از دندان هم آسیب وارد کنند.
جرم دندان چیست؟
جرم دندان که با عنوان تارتار نیز شناخته می‌شود، در اصل پلاک‌های دندانی هستند که به مدت طولانی بر روی سطح دندان‌های شما سخت و چسبنده شده‌اند. جرم دندان ممکن است در محل خط لثه و یا در زیر آن هم شکل بگیرد و باعث حساسیت و آسیب‌دیدگی لثه‌ها شود. با تشکیل جرم بر روی دندان، سطح بزرگتر و مساعدتری هم برای رشد باکتری‌های بیماری‌زا و سطح چسبنده‌تری برای چسبیدن آنها به دندان فراهم می‌شود و این منجر به بیماری‌های خطرناک‌تری از قبیل پوسیدگی دندان و بیماری‌های شدید لثه خواهد شد.
جرم دندان نه تنها تهدیدی برای سلامتی دندان‌ها و لثه‌های شما محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند از نظر زیبایی ظاهری هم مشکلات زیادی را برای شما ایجاد نماید. زیرا جرم دندان، ساختار بسیار متخلخل و نفوذپذیری دارد که لکه‌ها و مواد رنگی را به راحتی به خود جذب می‌کند. بنابراین اگر شما زیاد قهوه و چایی می‌خورید و یا اگر احتمالاً سیگاری هستید، تمیز کردن پلاک‌ها و جلوگیری از تشکیل جرم دندان برای شما اهمیت بسیار بیشتر از معمول دارد.
چگونه می‌توان تشکیل جرم بر روی دندان‌های کودک را تشخیص داد؟
بر خلاف پلاک دندانی که از یک لایه نازک و بدون رنگ از باکتری‌ها تشکیل شده است، جرم دندان یک رسوب معدنی است که به راحتی بر روی سطح دندان و دقیقاً در بالای خط لثه قابل دیده شدن است. شایع‌ترین نشانه جرم دندان، ایجاد رنگ زرد یا قهوه‌ای بر روی سطح دندان‌ها یا لثه است. اما مطمئن‌ترین راه برای تشخیص قطعی جرم دندان – و از بین بردن آن – مراجعه به یک دندانپزشک است.
جرم دندان چه تأثیری بر دندان‌ها و لثه‌ها دارد؟
وجود جرم بر روی دندان‌های کودک باعث می‌شود که او نتواند آنگونه که باید و شاید دندان‌های خود را مسواک بزند یا با نخ دندان تمیز کند. در نتیجه می‌تواند باعث پوسیدگی و حفره‌های دندانی شود.
هر نوع جرم دندان که بر روی خط لثه تشکیل می‌شود می‌تواند برای کودک شما بد باشد. زیرا باکتری‌هایی که در این جرم‌ها تجمع می‌کنند می‌توانند به لثه‌های کودک صدمه بزنند و باعث حساس و متورم شدن آنها شوند. به مرور زمان این شرایط پیشرفت می‌کند و می‌تواند بیماری‌های شدید لثه را به وجود آورد.
به خفیف‌ترین نوع بیماری لثه، ژنژیویت گفته می‌شود. این بیماری معمولاً با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به شکل صحیح، استفاده از دهان‌شویه‌های ضدعفونی کننده و جرم گیری و تمیز کردن دندان‌ها به طور منظم توسط دندانپزشک ، قابل درمان است و علائم آن برگشت‌پذیر خواهد بود.
اگر ژنژیویت به موقع درمان نشود، به حدی پیشرفت می‌کند که پاکت‌های عمیقی در فاصله بین لثه‌ها و دندان‌ها شکل می‌گیرد و باکتری‌های بیماری‌زا در آن انباشته شده و باعث ایجاد عفونت می‌شوند. این شرایط را اصطلاحاً پریودنتیت یا التهاب لثه می‌گویند. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن کودک یک سری مواد شیمیایی را به محل التهاب می‌فرستد تا با عفونت ایجاد شده در آنجا مبارزه کنند. این مواد شیمیایی با باکتری‌ها و ترشحات آنها ترکیب می‌شوند و از ترکیب آنها ماده مخربی به وجود می‌آید که به استخوان‌ها و بافت‌هایی که دندان‌های کودک را در جای خود محکم نگه داشته‌اند، آسیب شدید وارد می‌کند. نتایج بعضی از تحقیقات هم نشان داده است که بین باکتری‌های عامل بیماری‌های لثه با بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های خطرناک دیگر نیز ارتباط وجود دارد.
جرم‌گیری و تمیز کردن دندان‌ها
تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها (پروفیلاکسی دندانی) اصل و اساس پیشگیری از بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان‌هاست. اقداماتی که تیم متخصصین ما در مرکز تخصصی اطفال و ارتودنسی کودکان دکتر قریشی جهت تمیز کردن دندان‌ها انجام می‌دهند، عبارت است از:
- حذف پلاک از روی دندان‌ها. پلاک یک ماده چسبنده است که در اثر ترکیب ذرات غذا، بزاق و باکتری‌ها در دهان تشکیل می‌شود. پلاک به سطح دندان‌ها می‌چسبد و باعث پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه می‌شود.
- حذف جرم (تارتار) از روی خط لثه. به پلاک‌های سخت‌شده که بر روی سطح دندان‌ها انباشته شده و برداستن آنها خیلی سخت شده است، جرم دندان گفته می‌شود (جرم دندان در صورتی که در زیر خط لثه باشد، نشانه‌ای از بیماری لثه است و باید به روش دیگری حذف شود).
- صیقل‌دهی و حذف لکه‌ها از روی دندان‌ها.
نکات مهم در رابطه با جرم‌گیری دندان‌ها
مرحله ۱
به کودک خود یاد بدهید که روزی دو بار، بعد از صبحانه و قبل از رفتن به رختخواب، دندان‌های خود را مسواک بزند. مسواک زدن دندان‌ها به طور منظم موجب می‌شود که پلاک‌ها و موادی که باعث بیماری‌های شدیدتر لثه و دندان می‌شوند، قبل از آنکه چنین مشکلاتی ایجاد کنند از روی سطح دندان‌ها تمیز شوند. برای کودک از یک خمیر دندان استاندارد و مخصوص کودکان استفاده کنید تا از مشکلاتی که ممکن است در اثر بلعیدن کف خمیردندان مخصوص بزرگسالان برای او ایجاد شود، جلوگیری گردد.
مرحله ۲
شیوه صحیح مسواک زدن را به کودک خود بیاموزید تا بتواند پلاک‌های دندانی را هر چه بیشتر و بهتر از روی دندان‌های خود تمیز کند. مسواک را با زاویه ۴۵ درجه بر روی خط لثه یا همان محل اتصال دندان به لثه بگذارید و به آرامی و به صورت چرخشی بر روی سطح همه دندان‌ها اعم از دندان‌های جلو و عقب دهان بکشید. یک تایمر زنگ‌دار برای کودک بگذارید تا به او یاد بدهید که حداقل دو تا سه دقیقه دندان‌هایش را مسواک بزند.
مرحله ۳
به کودک یاد بدهید که هر روز نخ دندان بکشد. پلاک‌ها نه تنها بر روی سطح قابل مشاهده دندان، بلکه در فضای مخفی بین دندان‌ها نیز تشکیل می‌شوند. ذرات غذا و باکتری‌هایی که در تشکیل پلاک نقش دارند نیز در همین نواحی انباشته می‌شوند.
مرحله ۴
از مصرف غذاهای چسبنده و شیرین خودداری کنید. سخت‌ترین مواد غذایی که باید حتماً از روی دندان‌های کودک تمیز شوند، آنهایی هستند که در هنگام جویدن خرد می‌شوند و صدای خرت خرت می‌دهند. ذرات کشمش، گرانول‌ها و شیرینی‌های چسبنده هم باید حتماً از روی دندان تمیز شود. غذاهای قندی و نشاسته‌ای از مضرترین مواد برای دندان‌ها هستند. اگر ذرات قند در فاصله کوتاهی بعد از غذا خوردن از روی دندان‌های کودک تمیز نشود، باکتری‌های موجود در پلاک‌ها شروع به استفاده از آن برای از بین بردن دندان و ایجاد پوسیدگی می‌کنند. بنابراین هرچقدر ذرات غذا را زودتر از روی دندان‌های کودک تمیز کنید، احتمال بروز پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه در او کمتر خواهد بود.
مرحله ۵
برای کودکان در سنین بالاتر که می‌توانند بدون فرو دادن آب و کف، دهان خود را بشویند، یک دهان‌شویه مخصوص پلاک دندان تهیه کنید. هنگام مصرف این دهان‌شویه‌ها، به دستورالعمل سازنده که بر روی بطری آن درج شده و نیز محدودیت‌های سنی که احتمالاً بر روی برچسب بطری مشخص شده است، دقت کنید.
مرحله ۶
به دندانپزشک مراجعه کنید. کودک خود را حداقل دو بار در سال برای انجام معاینات دوره‌ای به نزد دندانپزشک کودکان ببرید تا دهان و دندان او را از نظر نشانه‌های احتمالی بیماری بررسی نماید. برای اغلب افراد، همین دو بار مراجعه در سال برای حفظ سلامت دهان و دندان کفایت می‌کند.
