دندانهای دائمی به تازگی روییده‌ی کودک مانند دندانهای بزرگسالان در برابر پوسیدگی مقاوم نیست؛ پوشش سخت مینای دندان که از آن محافظت میکند همگام با افزایش سن محکم‌تر میشود. فلوراید موجود در خمیر دندان و آب آشامیدنی و همین‌طور فلوراید تراپی احتمالی مینا را مقاوم‌تر میکند، اما مرتب رساندن فلوراید به حفره‌ها و درزها ( پیت و فیشورها) همچنان دشوار است. خوشبختانه راهکار مناسبی برای حل این مشکل وجود دارد که به فیشور سیلانت یا شیارپوشی مینای دندان معروف است.
در مرکز تخصصی دندانپزشکی و ارتودنسی کودکان دکتر قریشی یکی از مهم‌ترین درمان‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان فیشور سیلانت است. سیلانت پوشش محافظی است که روی سطح جویدن دندانهای آسیای شیری و دائمی زده میشود. از آنجایی که با مسواک نمی‌توان به خوبی شیارهای عمیق را تمیز کرد، احتمال جمع شدن باکتری و بروز پوسیدگی در شیارها زیاد است. سیلانت یا شیاربند مینای دندان در حقیقت مانند یک مانع عمل میکند و از سطوح مستعد پوسیدگی محافظت مینماید. بنابراین تصور نکنید که پوسیدگی دندان اجتناب‌ناپذیر است و راه فراری از آن نیست، چرا که با روش‌های پیشگیرانه‌ای مانند فیشور سیلانت میتوانید از دندانهای خود و فرزند دلبندتان محافظت کنید.
فهرست عناوین
پوسیدگی دندان و شیارهای دندانی
احتمال پوسیدگی دندانهای کودکان روی سطوح جویدن دندانهای عقبی بیش از هر جای دیگر است. زبان خود را روی این دندانها ببرید تا متوجه دلیل آسیب پذیری این ناحیه بشوید، این سطوح برخلاف دیگر دندانها صاف و هموار نیست و با شیارهای ظریفی به نام پیت و فیشور پوشیده شده است که ذرات غذا و باکتریها در آنجا گیر میکنند. پرزهای مسواک همیشه به این درزهای کوچک و مرطوب دور از دسترس نمی‌رسد. به این ترتیب اگر چاره‌ای اندیشیده نشود، پوسیدگی دندان رخ خواهد داد.
آسیب پذیر بودن دندانهای عقبی در برابر پوسیدگی
سطوح جویدن دندانهای عقبی به دلیل وجود شیارها و درزهای کوچک روی آن ناهموار است. باکتری و ذرات غذا در این شیارها گیر میکند و چون مسواک این نقاط را به خوبی تمیز نمیکند، مدت زیادی در آنجا باقی می‌ماند و در نهایت منجر به پوسیدگی میشود.
پیشگیری از پوسیدگی دندان
با مسواک زدن صحیح و کشیدن نخ دندان به طور مرتب، دریافت فلوراید کافی، استفاده از خمیر دندان مخصوص یا دهانشویه و محدود کردن مصرف مواد غذایی اسیدی میتوان تا حدی از پوسیدگی دندان جلوگیری کرد. اما برخی علی‌رغم رعایت تمام این نکات بیش از دیگران مستعد پوسیدگی دندان هستند و به کمک و راه‌حل‌های تخصصی‌تر نیاز دارند .
فیشور سیلانت
شیارپوش چیست؟ شیارپوش دندان یا سیلانت (sealant) به پوشش پلاستیکی گفته میشود که بر روی سطح جونده دندانهای عقبی دائمی (مولر و پره مولر) قرار داده میشود تا از دندانها در مقابل کرم خوردگی محافظت نماید. در واقع سیلانت یا شیارپوش، سطوح جویدن دندانهای عقبی را صاف میکند تا مقاومت بیشتری در برابر پوسیدگی ایجاد شود. احتمال پوسیدگی دندان با مینای شیاربندی شده بسیار کمتر است، در سال‌های آتی به درمان‌های پرهزینه نیاز پیدا نخواهد کرد و مهم‌تر از هر چیز کودک را دچار درد عذاب‌آور نخواهد ساخت.
فیشور سیلانت برای چه افرادی ضروری است؟
دندانهای آسیای دائمی کودکان باید به محض در آمدن و قبل از این که مورد حمله پوسیدگی قرار بگیرد، شیاربندی شود.
- نخستین دندانهای آسیای دائمی یا دندان آسیای ۶ سالگی بین سن ۵ و ۷ سالگی درمی‌آید.
- دومین دندانهای دائمی آسیا یا دندان آسیای دوازده سالگی در بازه زمانی ۱۱ تا ۱۴ سالگی درمی‌آید.
- دیگر دندانهای دارای پیت و فیشور نیز به شیارپوشی نیاز دارد.
- نوجوانان و جوانانی که مستعد پوسیدگی دندان هستند نیز باید فیشور سیلانت انجام دهند.
دلیل انجام فیشور سیلانت
جلوگیری از پوسیدگی مهم‌ترین دلیل سایت فیشور است. فلوراید موجود در خمیر دندان و آب آشامیدنی از سطوح صاف دندان محافظت میکند، اما دندانهای عقبی به محافظت بیشتری نیاز دارد. سیلانت سطوح جویدن دندانهای آسیا را می‌پوشاند و باکتری و ذرات غذا را دور نگه می‌دارد. چنانچه دندانها قبل از پوسیدگی شیارپوشی شود، در دراز مدت نیازی به صرف زمان و هزینه بسیار برای پر کردن، عصب کشی کردن و روکش گذاشتن برای دندان پوسیده نخواهد بود.
چرا شیارهای دندانهای عقبی پوشانده میشوند؟ سطح جونده دندانهای آسیاب شیارهایی دارند که محل مناسبی برای پنهان شدن باکتریها و ذرات غذا بوده در نتیجه فرد را در معرض پوسیدگی دندان قرار میدهد. این شیارها ممکن است عمیق بوده و به سختی تمیز شوند و حتی ممکن است از یک موی مسواک نیز باریکتر باشند در نتیجه مسواک به آنها دسترسی پیدا نمیکند.
تجمع پلاک و جرم در این نواحی و اسید تولید شده توسط باکتریها، به مینای دندان حمله میکند و باعث حل شدن مینا و ایجاد پوسیدگی دندان میشود. فلوراید به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک میکند و از سطوح دندان محافظت مینماید اما دلیل استفاده از شیارپوش دندان این است که با صاف و هموار کردن سطح دندان، محافظت بیشتری از نواحی پر شیار و منفذ دندان به عمل بیاورد.
فیشور سیلانت چگونه انجام میشود؟
سیلانت شبیه به پر کردگی سفید رنگ بسیار کوچک است، اما حتماً باید به کودکان اطمینان خاطر داد که هیچ اتفاقی برای دندانشان رخ نداده، دندان کاملاً است و آنچه روی دندان می‌بینند، پر کردگی نیست. از آنجایی که عصبی در مینای دندان وجود ندارد، درزبندی مینای دندان بدون درد است و نیازی به تزریق داروی بی‌حسی ندارد.
دندانپزشک ابتدا دندان(های) مورد نظر را معاینه میکند و اگر کوچکترین اثری از پوسیدگی ببیند، آن را برمی‌دارد. سپس دندان را ه طور کامل با خمیر و مسواک چرخشی می‌شوید و خشک میکند.
سپس برای این که سیلانت بهتر به دندان بچسبد، محلولی اسیدی روی ناحیه شکافهای سطح جونده دندان به مدت چند ثانیه زده میشود که سطح آن را اندکی زبر میکند. این کار باعث میشود نواحی میکروسکپی کوچکی ایجاد شده و سطح دندان در مقیاس میکروسکپی زبرتر و ناهموارتر از مینای اطراف شود (با میکروسکوپ میتوانید زبری ایجاد شده را مشاهده کنید). سطح زبر شده و نواحی میکروسکوپی کمک میکنند شیار پوش بهتر به دندان چسبیده و محکم شود.
دندان مجدداً شستشو داده و خشک میشود. سپس دندانپزشک سیلانت مایع را روی دندان می‌کشد که پس از حدود یک دقیقه یا در صورت لزوم با استفاده از اشعه مخصوص سفت میشود. دندان به همین سادگی در برابر پوسیدگی مقاوم میشود.گاهی اوقات نیز از سیلانت دو ترکیبی استفاده میشود که سخت شدن آن نیازی به نور ندارد. همین که مواد سفت شدند، تبدیل به یک پوشش پلاستیکی محکم بر روی دندانها میشوند که میتوانید همانند سطح دندان طبیعی از آن برای جویدن استفاده کنید.
مراقبت از سیلانت
از دندان شیاربندی شده نیز باید مانند دیگر دندانها مراقبت شود. کودک نباید در مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن روزانه آنها کوتاهی کند. دندانهای شیارپوشی شده نیز توسط دندانپزشک معاینه و پاکسازی میشود و ساییدگی سیلانت مورد بررسی قرار میگیرد. سیلانت به طور معمول تا ۱۰ سال روی دندان باقی می‌ماند. کودک در این مدت از مزیت درمان پیشگیرانه برخوردار میشود و احتمال پوسیدگی دندان بیش از ۷۰ درصد کاهش می‌یابد.
سوالات رایج
آیا فیشور سیلانت دندانهای شیری ضروری است؟
دندانپزشکان توصیه میکنند فیشور سیلانت دندانهای شیری، به ویژه در صورت وجود داشتن شیارهای عمیق روی آنها انجام شود. دندانهای شیری فضا را برای دندانهای دائمی حفظ میکند، بنابراین سالم نگه داشتن دندانهای شیری و جلوگیری از زود افتادن آنها مهم است.
شیارپوشی دندانها چه مدت باقی می‌ماند؟
از دهه هفتاد میلادی استفاده از شیارپوش متداول شده و کارایی آن اثبات شده است. بسیاری از مطالعات محافظت آن در مقابل پوسیدگی دندان را موثر نشان داده اند. طول عمر شیارپوشهای دندانپزشکی چندین سال است. در صورت لزوم میتوانید آن را تعویض کرده و شیارپوش جدیدی روی دندانها بکشید.
فیشور سیلانت تا ده سال از دندان محافظت میکند، اما در این مدت باید به طور مرتب توسط دندانپزشک معاینه شود تا ترک‌های احتمالی درمان شود. اگر سیلانت ساییده شده باشد، احتمال پوسیدگی زیر سیلانت بالا خواهد بود.
اگر پوسیدگی کوچک به اشتباه با سیلانت پوشیده شود، چه اتفاقی رخ میدهد؟
چون باکتری و مواد غذایی به پوسیدگی نمی‌رسد، پوسیدگی پخش نمی‌شود.
آیا علاوه بر فیشور سیلانت روش دیگری برای جلوگیری از پوسیدگی وجود دارد؟
درمان‌های دیگری مانند فلوراید تراپی نیز قابل انجام است. اگر فلوراید کافی از آب آشامیدنی یا منابع دیگر به دندان نرسد، با فلوراید تراپی میتوان از پوسیدگی دندان جلوگیری کرد. درمان‌های ضد باکتریایی نیز با توجه به نظر متخصص سودمند خواهد بود.
اگر دندان کودک در برابر پوسیدگی آسیب پذیر باشد، باید نسبت به فیشور سیلانت آن اقدام شود. فیشور سیلانت لایه‌ای نامرئی از رزین پلاستیکی است که روی سطوح فوقانی (جویدن) دندانهای عقب قرار داده میشود. در این عمل بدون درد شیارها و حفره‌های طبیعی دندان پر میشود تا در برابر آسیب باکتریایی مقاوم‌تر شود.
چه زمانی باید از شیارپوش استفاده کنیم؟
اولین شیارپوش معمولا بر روی شیارهای اولین دندان مولر دائمی و در شرایطی که سطح جونده دندان به طور کامل از لثه بیرون زده است قرار میگیرد. این دندان دائمی در پشت دندان شیری رشد میکند. اگر سطح جونده دندان بسته و صاف شود، از آن محافظت میشود. به جز دندان عقل که خیلی دیرتر (معمولا دهه بیست زندگی) بیرون میزند، سایر دندانهای آسیاب تا سن یازده تا سیزده سالگی بیرون زده و سطح جونده آنها را میتوان پوشاند.
آیا فقط سطح جونده دندانهای آسیاب دندانهای دائمی با شیارپوش صاف میشوند؟
شیارپوش دندان معمولا روی سطح جونده این دندانها استفاده میشود چون معمولا در این نواحی شیارهای عمیق وجود دارد. گاهی اوقات هم شیارپوش را برای دندانهای دائمی دیگر که شیار یا منافذ زیادی دارند، استفاده میکنند تا دچار کرم خوردگی نشوند. در برخی کودکان دندانهای آسیاب شیری نیز شیارهایی دارند که بهتر است آنها را صاف و هموار کرد. در این شرایط نیز ممکن است استفاده از شیارپوش توصیه شود.
آیا شیارپوش دندان برای بزرگسالان نیز مفید است؟
بله، اگر چه کمتر این کار انجام میشود اما گاهی اوقات در افراد بزرگسال که دندانهایشان سوراخها و شکافهای زیاد یا عمیقی دارد و دندانشان را پر نکرده اند و در خطر پوسیدگی دندان قرار دارند، شیارپوش توصیه میشود.
شیارپوش در دهان به چه صورت دیده میشود؟
این مواد شفاف، سفید رنگ یا کمی رنگ دار هستند که این بستگی به مواد مورد استفاده دارد.
لازم به ذکر است شیارپوش تنها از ناحیه ای از دندان که پوشانده شده است محافظت میکند بنابراین برای محافظت از سطوح دیگر باید فلوراید استفاده کنید. فلوراید از همه دندانها در مقابل پوسیدگی محافظت میکند.
مطالب مرتبط
چگونه فاصله بین دندان را پر کنیم؟ (راهکار خانگی و کلینیکی)
بهترین راه سفید کردن و بلیچینگ دندان کودکان
رشد دندان کودکان (بچه‌ها): انواع، تعداد، آناتومی و شکل
جراحی فرنوم لب بالا و زبان (فرنکتومی) چیست و چرا انجام میشود؟ به همراه شرح عوارض آن
ارتودنسی پیشگیری (پیشگیرانه) به چه معناست؟
ترمیم دندان شکسته و ترک دندان شیری و دائم کودکان