فلوراید دارای توانایی منحصر به فرد در تقویت مینای دندان است. هنگامی که فلوراید در معرض مینای دندان قرار گیرد، مینای دندان تقویت شده و مقاومت بیشتری در برابر حمله‌های اسیدی (پوسیدگی) پیدا می‌کند. فلوراید تراپی می‌تواند برای هر دوی دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی مفید باشد. به این ترتیب تمام افرادی که در معرض ریسک پوسیدگی دندان قرار دارند، بهتر است از روش‌های درمان با فلوراید برای رفع مشکل خود استفاده کنند. در واقع وارنیش دندان کودکان یک روش موثر برای کاهش احتمال ایجاد پوسیدگی در دندان‌های کودک در هنگامی است که از این روش به همراه مسواک زدن منظم با خمیردندان‌های حاوی فلوراید برای کودک استفاده شود.
فهرست عناوین
فلوراید چیست؟
فلوراید یک ماده طبیعی موجود در آب و بسیاری از مواد غذایی است که در پوسته زمین و کل طبیعت نیز وجود دارد. امروزه در بسیاری از کشورهای جهان فلوراید به صورت منظم به سیستم آب شهری و خمیردندان‌ها اضافه می‌شود تا به این ترتیب بتوان از دندان‌های کودکان و افراد بزرگ‌سال به نحو مناسب در برابر پوسیدگی محافظت کرد.
چرا کودکان نیاز به فلوراید دارند؟
فلوراید یک ماده مناسب برای تمام کودکان است، زیرا در عمل می‌تواند از دندان‌ها در برابر آسیب‌دیدگی ناشی از فعالیت اسیدی در دهان محافظت کرده و علائم اولیه پوسیدگی دندان (ترمیم موارد پوسیدگی بسیار محدود) را از بین ببرد. اسیدهای مضر موجود در دهان در نتیجه فعالیت باکتری‌ها در هنگام مصرف مواد قندی ایجاد می‌شوند. این مواد اسیدی می‌توانند به لایه خارجی سخت محافظ دندان به نام مینا آسیب وارد کنند. به این ترتیب به صورت روزانه، مواد معدنی مورد نیاز از طریق یک فرآیند طبیعی در بدن به نام کانی زدائی (demineralization) و بازیابی مواد کانی (remineralization) در اختیار مینای دندان قرار می‌گیرد. در حقیقت مواد معدنی هنگامی از بین می‌روند که حمله مواد اسیدی به مینای دندان باعث ایجاد شرایط کانی زدائی شده و در ادامه مواد معدنی از بین رفته همچون فسفات، کلسیم و فلوراید (که همگی نقش موثر در تقویت دندان‌ها دارند) هنگام مصرف آب یا خوردن مواد غذایی حاوی این مواد معدنی دوباره در فرآیند بازیابی مواد کانی در اختیار دندان قرار می‌گیرند. به این ترتیب پوسیدگی و کرم‌خوردگی دندان زمانی ایجاد می‌شود که بخش زیادی از مواد معدنی موجود در مینای دندان در فرآیند کانی زدائی از بین رفته و این مواد معدنی به مقدار کافی از طریق فرآیند بازیابی مواد کانی در اختیار دندان قرار نگیرند.
انواع روش‌های دریافت فلوراید
فلوراید معمولاً در دهان وارد شده و به‌طور مستقیم بر مینای دندان تاثیر می‌گذارد. روش‌های مختلف تامین فلوراید مورد نیاز برای دندان‌ها به شرح زیر هستند:
استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید
در کودکان بالاتر از ۶ سال که دچار مشکلات شدید پوسیدگی دندان هستند، استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید می‌تواند نقش موثر در کمک به حفظ مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی دندان داشته باشد. این دهان‌شویه‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند. علاوه بر این دندان‌پزشک ممکن است از ژل‌ها و دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید برای افزایش سطح فلوراید قرار گرفته در معرض مینای دندان در مواقع لازم استفاده نماید.
مکمل‌های فلوراید
مکمل‌های حاوی فلوراید معمولاً توسط دندان‌پزشک یا پزشک متخصص کودکان برای کودکان گروه سنی ۶ تا ۱۶ سال که دسترسی به آب آشامیدنی حاوی فلوراید ندارند، تجویز می‌شود. این مکمل‌ها به صورت قرص یا مایع موجود بوده و با توجه به سن فرد برای مصرف وی تجویز می‌شوند.
روش‌های درمان کلینیکی با فلوراید
فلوراید درمانی در کلینیک دندانپزشکی کودکان دکتر قریشی به‌طور منظم در طول جلسات معاینه دوره‌ای از دندان‌های کودک (هر شش ماه یک‌بار) انجام می‌شود. به هر حال، در صورتی که کودک در معرض خطر بالای ایجاد پوسیدگی دندان باشد، احتمالاً لازم است از مقدار فلوراید بیشتری برای وی استفاده شود. به این ترتیب استفاده از این روش‌های درمان می‌تواند به حمایت از فرآیند بازیابی مواد کانی در مینای دندان کمک کند. در حقیقت، فلوراید درمانی در مطب دندان‌پزشک یا استفاده از مکمل‌های فلوراید در خانه همگی می‌توانند حفاظت بیشتر از دندان‌ها در برابر پوسیدگی ایجاد کنند و استفاده از این روش‌ها حتی ممکن است در زمانی لازم باشد که منابع آب شهری با فلوراید غنی‌سازی شوند.
آماده کردن بیمار برای درمان با فلوراید
قبل از ملاقات با دندان‌پزشک برای استفاده از روش‌های فلوراید درمانی لازم است دندان‌های کودک به‌طور کامل تمیز شده و مسواک زده شوند. در مطب دندان‌پزشک، دندان‌های کودک با استفاده از ابزارهای مخصوص صیقل زده می‌شود. برای مصرف خانگی فلوراید ممکن است از ژل‌ها یا دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید استفاده شده و لازم است دندان‌ها به‌طور کامل قبل از استفاده محصولات حاوی فلوراید مسواک زده و نخ دندان کشیده شوند. بهترین زمان برای مصرف این محصولات بلافاصله قبل از خوابیدن است. به این ترتیب می‌توان مطمئن شد مواد حاوی فلوراید برای مدت طولانی‌تر بر روی دندان‌ها باقی مانده و به احتمال کمتر به خاطر مصرف مواد غذایی و مایعات از روی دندان‌ها پاک می‌شوند.
روش درمان با فلوراید
متخصصین این کلینیک همچنین ممکن است فوم یا ژل فلوراید را بر روی سینی‌های انعطاف‌پذیر فومی قرار داده و سپس به مدت ۳۰ ثانیه این سینی‌ها را در دهان کودک بگذارند. پس از این زمان دندان‌پزشک از کودک می‌خواهد تا حد ممکن مواد موجود در دهان را از طریق لوله تخلیه کننده مایعات دهان به خارج هدایت کند. به این ترتیب فلوراید می‌تواند به تقویت دندان‌ها در برابر مواد اسیدی ترشح شده در نتیجه فعالیت باکتری‌های موجود در جرم و پلاک کمک کند.
انواع مختلف فلورایدهای قابل استفاده به صورت موضعی بر روی دندان‌ها
انواع مختلف فلورایدهای موضعی قابل استفاده برای دندان‌ها عبارت از خمیردندان‌های اسیدی حاوی فلوراید (APF) و نیز خمیردندان‌های حاوی سدیم فلوراید خنثی است. افراد دچار خشکی دهان یا پرکردن همرنگ دندان، باندینگ، ونیر، یا روکش و پل دندان لازم است از خمیردندان‌های حاوی سدیم فلوراید خنثی استفاده کنند. در حقیقت استفاده از محصولات اسیدی حاوی فلوراید می‌تواند باعث ایجاد التهاب در هنگام خشکی دهان شده و مشکلات خاص برای پرکردگی‌های همرنگ دندان به همراه داشته باشد.
روش‌های مختلف قرار دادن فلوراید به صورت موضعی بر روی دندان
در مطب دندان‌پزشک، فلوراید ممکن است به صورت وارنیش، فوم، یا ژل بر روی دندان‌ها قرار گیرد. به این منظور قبل از قرار دادن فلوراید بر روی دندان‌ها، لازم است دندان‌ها به‌طور کامل خشک شوند تا در نتیجه خیس بودن دهان فلوراید رقیق نشود. سینی‌های محافظ دهان مورد استفاده به این منظور برای مدت حدود ۱ تا ۴ دقیقه در محل قرار گرفته یا دندان‌پزشک از ابزار مخصوص برای قرار دادن فلوراید بر روی سطح دندان‌ها استفاده می‌کند. امروزه فلوراید با مزه‌های مختلف در بازار موجود می‌باشد و همواره لازم است پس از فلوراید درمانی مواد باقیمانده به دقت از دهان خارج شده و بلعیده نشوند.
مزایای وارنیش فلوراید
مزایای وارنیش فلوراید به شرح زیر هستند:
- ساده‌تر بودن تحمل فرآیند درمان برای کودک (عدم استفاده از سینی‌ها یا اسفنج‌های مخصوص)
- ایجاد امکان خوردن و آشامیدن برای کودک بلافاصله پس از درمان
- وجود شواهد کلینیکی تایید شده درباره حداکثر اثربخشی برای درمان پوسیدگی دندان
- خطر کمتر به خاطر احتمال پایین‌تر بلع مواد حاوی فلوراید در هنگام استفاده از وارنیش فلوراید در مقایسه با استفاده از ژل‌ها و فوم‌ها.
مراقبت‌های لازم پس از فلوراید درمانی
پس از فلوراید درمانی، کودک احساس می‌کند یک پوشش بر روی دندان‌های وی قرار گرفته است. این پوشش دارای رنگ خردلی تیره است. به این ترتیب به کودک توصیه می‌شود دندان‌های خود را به مدت ۴ تا ۶ ساعت پس از درمان مسواک نزده یا نخ دندان نکشد تا به این ترتیب امکان دستیابی به بهترین نتایج ممکن از طریق وارنیش فلوراید وجود داشته باشد.
خطرات فلوراید
امروزه تردیدی وجود ندارد که مصرف فلوراید می‌تواند باعث کاهش احتمال پوسیدگی دندان شود. با این وجود همواره به این موضوع باید توجه داشت که مصرف بیش از حد فلوراید نیز می‌تواند باعث ابتلای فرد به بیماری فلوئوروزیس شود. به همین خاطر همواره باید توجه مناسب به خطرات ناشی از مصرف فلوراید وجود داشته باشد. در حقیقت فلوراید یک ماده سمی است و به همین خاطر لازم است خمیردندان‌های حاوی فلوراید توسط کودک تحت نظارت والدین مصرف شود تا به این ترتیب کودک مواد حاوی فلوراید را به گلو فرو نبرده و نخورد. توجه داشته باشید مصرف نیمی از تیوپ خمیردندان‌های حاوی فلوراید حتی می‌تواند مرگ کودک را نیز به همراه داشته باشد.
فلوئوروزیس
مصرف مقدار بیش از حد فلوراید در هنگام تشکیل دندان‌ها می‌تواند باعث ابتلای فرد به فلوئوروزیس شود. این شرایط باعث می‌شود دندان‌ها به رنگ سفید یا قهوه‌ای در آمده یا لکه‌های مشخص بر روی مینا یا سطح دندان ظاهر شود. این تاثیرات می‌تواند در افراد مختلف نتایج متفاوت از تغییرات اندک در رنگ دندان تا ایجاد نامنظمی در سطح دندان را به همراه داشته باشد. توجه داشته باشید پس از کامل شدن فرآیند رشد دندان در دهان دیگر امکان ابتلای فرد به فلوئوروزیس وجود ندارد.
