فلوروز دندان یا دندان گچی، نقص مینای دندان است. در حالت نرمال مینای دندانها سفید رنگ، براق، تا حدی شفاف و دارای جلای شیشه ای است در حالی که نور می‌تواند از آن عبور کند. اما دندانهایی که دچار فلوروز دندان یا دندان گچی شده اند، رنگ سفید گچی پیدا می‌کنند چرا که مینای دندان به سمت مات شدن و کاهش شفافیت پیش می‌رود. برخی انواع تغییر رنگ دندان نیز ممکن است اتفاق بیفتد، به صورتی که لکه های گچی سفید تا قهوه ای ممکن است در سطح دندان ایجاد شود.
فلوروز دندان تا زمانی که دندانها در حال رشد هستند، اتفاق می‌افتد و می تواند هم دندانهای شیری و هم دائمی را تحت تاثیر قرار دهد؛ در ادامه این مقاله، علائم و نشانه‌های فلوروز دندان، علت گچی شدن دندانها و همچنین روشهای درمان دندان گچی را بررسی می کنیم.
فهرست عناوین
علت گچی شدن دندانها چیست؟
علت گچی شدن دندانها به دلیل تغییرات ترکیب مینای دندان است چرا که معدنی سازی کاهش یافته و تخلخل دندان و محتوای فلوراید آن افزایش پیدا می‌کند. این ناهنجاری‌ها هم در رنگ مینا تأثیر می‌گذارد و هم در خصوصیات نوری آن. همبستگی مستقیمی بین میزان فلوراید مصرف شده که در ساختار مینای دندان وارد شده است و شدت تغییر رنگ دندان وجود دارد. اما به صورت کلی علت گچی شدن دندانها می‌تواند به علت موارد زیر باشد:
- مصرف بیش از حد فلوراید: گچی شدن دندان در کودکانی که در زمان رشد دندانهایشان، از فلوراید بیش از حد استفاده کرده باشند، دیده میشود. فلوروز دندانی بعد از بیرون امدن دندانها از لثه، دیگر انها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
- مشکلات مربوط به والدین پیش از تولد فرزند: عوامل بسیاری از جمله، کمبود ویتامینها به خصوص ویتامین D بدن مادر در دوران بارداری، مصرف سیگار و مواد مخدرو افزایش وزن مادر در دوران بارداری می تواند علت گچی شدن دندانها باشد.
- عوامل محیطی و مشکلات دیگر در زمان نوزادی فرزند، از جمله، کمبود ویتامین‌های بدن، عفونت و آسیب زدن به دندان هم می تواند علت گچی شدن دندانها باشد.
علائم و نشانه‌های گچی شدن دندانها
فلوروز دندان یا گچی شدن دندان می‌تواند همراه با علامت باشد و گاهی اوقات نیز، بدون علامت باشد و شما متوجه آن نشوید تا زمانی که باعث بروز مشکلی در شما شود، اما باید بدانید که فلوروز دندان یک بیماری نیست و بر سلامت دندان تاثیری ندارد. بهتر است به محض دیدن علائم به یک متخصص خوب مراجعه کنید. برخی از علائم دندان گچی به صورت زیر است:
- لکه‌های سفید رنگ
- خطوط و شیارهای باریک بر روی دندان
- لکه‌های بزرگ و قهوه‌ای رنگ
- حساس شدن دندان به سرما و گرما
- ساییده شدن دندانها و عدم تماسشان با یکدیگر
انواع فلوروز دندان
فلوروز دندان یا دندان گچی، از نظر شدت به چند دسته تقسیم میشود که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم
فلوروز خفیف دندان
اکثریت موارد فلوروز خفیف و ملایم هستند. در موارد خفیف فلوروز الگوی تغییر رنگ معمولاً به صورت رگه‌های سفید گچی و لکه های سفید مات پراکنده در ناحیه محدودی از مینای دندان دیده میشود. لک و تغییر رنگ معمولاً دو طرفه (متقارن) است به این معنی که دندانهای دو طرف دهان با موقعیت مشابه (برای مثال دندان آسیاب بزرگ راست و چپ دهان) به یک شکل تحت تأثیر قرار می‌گیرند الگوی تغییر رنگ آنها بسیار مشابه است. هر بخشی از دندان ممکن است تحت تأثیر فلوروز قرار بگیرد. در صورتی که لکه های فلوروز در لبه های جونده دندان ایجاد شود، به آن snow capping گفته میشود.
فلوروز متوسط تا شدید
در صورتی که قرار گیری در معرض فلوراید بیشتر باشد نتایج آن شدیدتر خواهد بود. در این حالت درصد بیشتری از سطح دندان دچار تغییر رنگ میشود. ایجاد ناهنجاری‌هایی در سطح دندان مانند خلل و حفره نیز ممکن است بدیهی باشد. علاوه بر این که تغییر رنگ به صورت لکه های سفید گچی در موارد شدید فلوروز دیده میشود، لکه های زرد، قهوه ای رنگ و حتی سیاه نیز ممکن است ایجاد شود. در حقیقت حتی در موارد شدید فلوروز، ابتدا هنگامی که دندان از لثه بیرون میزند نواحی تغییر رنگ آن سفید است. سپس به علت کمبود محتوای معدنی و تخلخل زیاد آن، این نواحی به مرور زمان تیره تر میشود. علت این است که یون‌های فلز مانند آهن و مس وارد مینای دندان میشود.
در موارد شدید مینای دندان ممکن است شکننده بوده و بنابراین به سهولت صدمه ببیند. این اتفاق ممکن است در حین جویدن غذا های سفت یا ترد اتفاق بیفتد. افرادی که دندان قروچه دارند یا دندانهایشان را به هم می‌فشارند، در صورتی‌که فلوروز داشته باشند ممکن است ساییدگی شدید دندانها را تجربه نمایند.
تقارن دو طرفه فلورروز دندان
معمولاً الگوی لکه و تغییر رنگ فلوروز دندان به صورت دو طرفه و متقارن دیده میشود به این معنی که دندانهای سمت راست و چپ قوس دندانی که موقعیت مشابهی دارند به یک شکل تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علت این است که دندانهایی با موقعیت مشابه در دو طرف قوس دندانی، هم زمان در حال رشد بوده و بنابراین به یک اندازه در معرض فلوراید قرار می‌گیرند. اما تغییر رنگ دندانهایی با جایگاههای مختلف متفاوت خواهد بود چرا که در زمان‌های متفاوتی رشد می‌کنند.
درمان فلوروز دندان
بهترین کار برای درمان فلوروز یا گچی شدن دندانها این است که، به محض دیدن علائم و نشانه‌ها به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا درمان فلوروز با توجه به شدت آن متفاوت می‌باشد و انواع مختلفی دارد.
درمان فلوروز خفیف
در صورتی که ضایعات ایجاد شده در اثر فلوروز بسیار جزئی باشد، نیازی به درمان وجود ندارد.
روشهای درمان فلوروز متوسط تا شدید
در مواردی که ضایعات ایجاد شده در اثر فلوروز به سهولت قابل مشاهده بوده و فرد متوجه آن میشود، می‌توان با مواد پر کننده دندان مانند باندینگ، لمینت یا روکش آن را ترمیم نمود. نوع ترمیم مورد استفاده را دندانپزشک باید مشخص کند.
باندینگ کامپوزیت
یکی از روشهای درمان دندان گچی، باندینگ کامپوزیت است؛ که در شرایطی که گستردگی فلوروز محدود است بسیار مناسب می‌باشد، چرا که لکه‌های محدودی در سطح دندان ایجاد شده است. از آنجایی که کامپوزیت را می‌توان مستقیماً بر روی سطح دندان قرار داد و ضخامت آن کم است، ضایعات کم عمق تر و کوچک‌تری را می‌تواند پوشش دهد. به طور کلی اگر به دنبال روشی غیر تهاجمی هستید، از باندینگ برای ترمیم فلوروز استفاده کنید.
لمینت یا ونیر
لمینت در مقایسه با کامپوزیت تهاجمی‌تر است اما در مواردی که فلوروز عمیق‌تر و گسترده‌تر است مناسب می‌باشد.
روکش
کامپوزیت و لمینت هر دو ترمیم‌هایی هستند که به سطح جلوی دندان چسبانده می‌شوند و برای چسباندن آنها باید مینای دندان سالم بوده و ضخامت کافی داشته باشد. به خاطر داشته باشید فلوروز باعث متخلخل شدن و معدنی زدایی مینای دندان میشود. روکش یا تاج مصنوعی نیازی به چنین شرایطی ندارد بنابراین در صورتی که ساختار مینای دندان از دست رفته باشد یا فلوروز شدید باشد بهترین گزینه روکش است که علاوه بر پوشاندن اشکالات دندان، از ساختار آن محافظت می‌نماید.
درمان‌های محافظه کارانه فلوروز خفیف تا متوسط
همیشه استفاده از ترمیمهای دندانی بهترین راه حل نیست. مهم‌ترین اشکال هر یک از ترمیمهای نام برده ( باندینگ کامپوزیت، لمینت سرامیکی یا روکش) این است که در هر صورت پس از مدتی طول عمر آنها به سر آمده و باید تعویض شوند. به خصوص برای ترمیم‌هایی که در سنین پایین‌تر استفاده می‌شوند، این امر مهم‌تر میشود.
در چنین مواردی می‌توان از درمان‌های محافظه کارانه تر و غیر تهاجمی استفاده کرد.
سفید کردن دندان
احتمالاً متداولترین درمان محافظه کارانه برای فلوروز دندان، درمان سفید کردن دندان است.
مشکلی که در فلوروز وجود دارد عدم هماهنگی رنگ بین نواحی تغییر رنگ یافته و نواحی نرمال مینای دندان است. از آنجایی که نواحی تحت تأثیر فلوروز بیش از اندازه سفید است، در صورتی که تمامی سطح دندان با کمک بلیچینگ، همرنگ با نواحی نرمال مینا شود، عدم هماهنگی از بین رفته و یا بسیار نامحسوس میشود.
میکرو ابریژن
در این درمان با استفاده از نوعی سایش، سطح دندان برداشته میشود تا تغییر رنگ سطحی از بین برود. ضایعات فلوروز تنها در لایه مینای دندان قرار دارند. اما در برخی موارد خود ضایعه ممکن است تنها به بخشی از ضخامت مینای دندان محدود باشد. با تکنیک میکرو ابریژن لایه سطحی مینا و تمامی اشکالاتی که در آن وجود دارد با استفاده از خمیر ساینده اسیدی برداشته میشود. نتیجه این است که ظاهر دندان به حالت نرمال بازمی‌گردد اگر چه بخشی از مینای دندان از دست رفته است.
مهم‌ترین مشکل این روش این است که دندانپزشک نمی‌داند عمق ضایعات فلوروز در مینا چقدر است. از آنجایی که دندانپزشک باید جانب احتیاط را رعایت نماید و بیش از آن چه لازم است مینا را برندارد در صورتی که گستردگی و عمق ضایعه عمیق‌تر از آنچه تصور می‌شد باشد احتمالا ترمیم لازم خواهد بود.
درمان‌های ترکیبی
ممکن است درمان سفید کردن دندان و میکرو ابریژن در ترکیب با یکدیگر مورد استفاده قرار بگیرد تا نتایج مطلوبی حاصل شود. در بیشتر موارد ابتدا میکرو ابریژن و سپس سفید کردن دندان انجام میشود.
نفوذ رزین
این تکنیک نسبتاً جدید ممکن است راه حل محافظه کارانه مناسبی برای موارد خفیف تا متوسط فلوروز باشد. با استفاده از این روش رزین پلاستیک برای پر کردن تخلخل مینا (ناشی از فلوروز) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکات لازم جهت جلوگیری از گچی شدن دندان
- سعی کنید حتما روزی دوبار مسواک بزنید.
- برای مصرف میزان صحیح فلوراید حتما با یک پزشک مشورت کنید
- به صورت دوره‌ای و منظم، چکاپ دندانهایتان را انجام دهید.
- اگر دندانهایتان به آب سرد حساس است، از آب ولرم برای شستشو استفاده کنید
- تا جایی که می توانید از خوردن مواد قندی و اسیدی جلوگیری کنید و در صورت مصرف، دهانتان را بشویید.
در این مقاله سعی کردیم شما را با فلوروز دندان یا دندان گچی، علائم و نشانه‌های آن و همچنین علت گچی شدن دندان آشنا کنیم، لازم است بعد از دیدن علائم، برای درمان فلوروز حتما از یک متخصص کمک بگیرید.
