سن ایدئال ارتودنسی دندان بین ۱۰ تا ۱۴ سال است؛ آیا این یعنی ارتودنسی در سن بالا شدنی نیست و بزرگسالان باید قید مرتب شدن دندان‌هایشان را بزنند؟ مشخصاً خیر. واقعیت این است که در سراسر دنیا ۲۰% درمان‌جوها بزرگسال هستند؛ یعنی گروه‌های سنی ۲۲ تا ۴۴ سال، ۴۵ تا ۶۴ سال و حتی بالای ۶۵ سال.
با ما همراه باشید تا ضمن توضیح شرایط درمان در بزرگسالان، عوارض ارتودنسی در سن بالا و مراقبت‌های خاص آن را نیز بررسی کنیم. همچنین، خواهیم دید آیا هزینه درمان برای این افراد متفاوت است یا خیر.
آیا ارتودنسی در سنین بالا امکان‌پذیر است؟
ارتودنسی در بزرگسالان علاوه‌بر امکان‌پذیر بودن، موفقیت‌آمیز هم است؛ اما دو نکته مهم دارد. نکته اول این است که بازه درمان در سنین بالا طولانی‌تر از سنین کودکی و نوجوانی است. چرا؟ چون تراکم استخوان‌های فک بیشتر است و رشدشان هم کامل (متوقف) شده؛ این موضوع حرکت دندان‌ها را کمی کند می‌کند.
نکته دوم پیش‌نیازهای خاص ارتودنسی در ۵۰ سالگی یا به طور کلی سنین بالا است؛ مواردی مثل سلامت ریشه دندان‌ها، تراکم مناسب استخوان فک و نداشتن بیماری‌های پریودنتال یا لثه. این پیش‌نیازها لازم‌اند تا ارتودنتیست مطمئن شود فرد حین درمان دچار عوارض نخواهد شد.
عوارض ارتودنسی در سن بالا چیست؟
مهمترین عوارض ارتودنسی در سن بالا عبارت‌اند از:
- پوسیدگی دندان یا بیماری لثه: دندان‌ها در سنین بالا به‌خودیِ‌خود آسیب‌پذیرتر هستند؛ وجود بریس‌ها هم کامل تمیز کردن دندان‌ها را چالش‌برانگیز می‌کند. این موضوع باعث تجمع پلاک دندانی می‌شود و خطر پوسیدگی و بیماری‌های لثه را افزایش می‌دهد.
- تحلیل ریشه: تحلیل ریشه اغلب جزئی است و مشکلی برای دندان‌ها ایجاد نمی‌کند. مسئله اینجاست که ریسک تحلیل با استفاده طولانی‌مدت از بریس (بالای ۲-۳ سال) بالا می‌رود. با توجه به روند آهسته درمان در سن بالا، منطقی‌ست که این موضوع نگران‌کننده باشد؛ هرچند که ارتودنتیست‌ها با معاینه دقیق و عکس‌برداری ریشه دندان‌ها را زیر نظر خواهند داشت.
- انکیلوز دندان: انکیلوز از نادرترین عوارض ارتودنسی در سن بالا و به‌معنی جوش خوردن ریشه به استخوان است. اگر دندانی به فک جوش خورده باشد، بریس‌ها نمی‌توانند آن را حرکت دهند؛ اما باقیِ دندان‌ها شروع به حرکت اطراف دندان انکیلوزشده می‌کنند. این عارضه بعضاً با عکس‌برداری و معاینه بالینی شناسایی می‌شود.
- درد و ناراحتی: التهاب و دردهای گاه‌به‌گاه درمان ارتودنسی، به‌ویژه در مراحل اولیه و پس از سفت کردن بریس‌ها، می‌تواند افراد مسن را بیشتر از حالت عادی آزار دهد. در صورت آسیب به بافت نرم و بروز آفت هم ممکن است روند التیام طولانی‌تر باشد.
- برگشت ارتودنسی: برگشت یا ریلپس (Relapse) دقیقاً از عوارض ارتودنسی در سن بالا نیست و در واقع یک پیامد بالقوه است. ریلپس به حرکت دندان‌ها پس از برداشتن بریس‌ها گفته می‌شود که تا چندسال پس از درمان هم به‌طور کامل از بین نمی‌رود. این موضوع (به‌ویژه در سنین بالا) طبیعی‌ست و با ریتینر کنترل می‌شود.
دلیل عوارض ارتودنسی در سنین بالا
با بالا رفتن سن، دهان و دندان‌ها تغییراتی را به خود می‌بینند که در سنین پایین‌تر به چشم نمی‌آیند. این تغییرات می‌توانند عوارض عمومی ارتودنسی دندان را تشدید کنند یا چالش‌های تازه‌ای ایجاد کنند، ازجمله:
- تحلیل لثه و استخوان‌ها: افزایش سن می‌تواند بیماری پریودنتال را تشدید کند؛ بیماری‌هایی که لثه را تحلیل می‌برند و حتی روی استخوان‌های زیری تأثیر منفی می‌گذارند. این موضوع فوق‌العاده مهم است؛ چون بدون لثه و استخوان‌های سالم نمی‌توان دندان‌ها را به‌درستی (و با نتایج ماندگار) حرکت داد.
- فرسایش مینا: مینای دندان بسیار قوی است، اما با گذشت زمان فرسوده می‌شود؛ به‌ویژه اگر متقاضیِ ارتودنسی در سن بالا اهل دندان‌قروچه، سیگار، غذاهای اسیدی و … باشد. اینها منجر به نازک شدن مینا و ضعف دندان می‌شوند و نهایتاً دندان‌ها را در برابر فشار ناشی از بریس/الاینر آسیب‌پذیر می‌کنند.
- مشکلات استخوان فک: پوکی استخوان در سنین بالا فک را مستقیم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این وضعیت پیچیده، پوکی استخوان فک ریسک از دست دادن دندان را افزایش می‌دهد و از دست رفتن دندان‌ها هم فک را تحلیل می‌برد. ارتودنسی (به‌موقع) در سن بالا این چرخه را می‌شکند و با بهبود بایت و توزیع نیروها، ساختار استخوان را حفظ می‌کند.
- افتادن دندان‌ها و جابه‌جایی‌شان: وقتی بزرگسالان دندانی را از دست می‌دهند، دندان‌های باقی‌مانده به‌سمت فضای خالی حرکت می‌کنند. نتیجه این جابه‌جایی‌ها بهم خوردن تراز دندان‌ها و بایت است. با ارتودنسی می‌توان حرکت دندان‌ها را مدیریت کرد و برای عملکرد بهینه دوباره ترازشان کرد.
- خشکی دهان: بزاق قهرمان گمنام سلامت دهان و دندان است که با افزایش سن معمولاً ترشح‌اش کمتر می‌شود. خشکی دهان یک ریسک‌فاکتور مهم برای پوسیدگی دندان و بیماری لثه است، که هردو عوارض ارتودنسی در سن بالا را تشدید می‌کنند.
- برخی داروها/بیماری‌ها: برخی داروها یا بیماری‌های خاص روی درمان تاثیر می‌گذارند و پیچیدگی‌هایی ایجاد می‌کنند. مثلاً تغییرات هورمونی سرعت دندان‌ها را کم می‌کند؛ کورتون‌ها تراکم استخوام را کاهش می‌دهند؛ اختلالات خودایمنی باعث التهاب در استخوان‌ها و بافت دهان می‌شوند و ….
پیشگیری از مشکلات ارتودنسی در سن بالا
برخی از راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از مشکلات ارتودنسی در سن بالا عبارت‌اند از:
- تغذیه مناسب: مصرف لبنیات، سبزیجات برگ‌دار، مغزها، غذاهای دریایی و به‌طور کلی داشتن رژیم سالم برای این‌منظور حیاتی‌ست. چنین رژیمی کلسیم، ویتامین ث، آنتی‌اکسیدان‌ها و پروتئین لازمِ لثه و دندان‌ها را تأمین می‌کند.
- تحرک کافی: در کنار رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی تراکم استخوان‌ها را افزایش می‌دهد و شانس ابتلا به پوکی استخوان را کمتر می‌کند.
- کنترل عادات ناسالم: استعمال دخانیات، دندان قروچه، جویدن اشیاء خارجی، باز کردن چیزها با دندان و … ازجمله عاداتی هستند که می‌تواند به بافت نرم دهان (به‌ویژه لثه) و دندان‌ها آسیب بزنند و عوارض ارتودنسی در سن بالا را پررنگ‌تر کنند.
- رسیدگی به بیماری‌ها: برخی بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت می‌توانند باعث التهاب لثه، زخم‌های دهانی و مشکلات دیگر شوند. رسیدگی به‌موقع برای کنترل و درمان این بیماری‌های می‌تواند مشکلات ارتودنسی در سن بالا را تا حد خوبی محدود کند.
- توجه به لثه: انجام فعالیت‌های تقویتی برای حفظ سلامت لثه‌ها و استخوان اطراف دندان‌ها هم مفید هستند، مانند ماساژ لثه‌ها با مسواک‌های نرم.
- محافظت از دندان‌ها: اگر دندان‌قروچه می‌کنید یا اهل ورزش‌هایی هستید که احتمال ضربه به فک و دندان در آنها بالاست، حتماً از محافظ دندان استفاده کنید.
- مشاوره تخصصی: پیش از آغاز درمان حتماً با یک ارتودنتیست باتجربه مشورت بگیرید و درباره روند درمان، بهترین روش ارتودنسی، راه‌های کنترل عوارض و … از او راهنمایی بگیرید.
بهترین روش برای ارتودنسی در سن بالا چیست؟
ارتودنسی ثابت برای سنین بالا بسیار مناسب است. بریس‌ها به‌خوبی می‌توانند دندان‌ها را حرکت دهند و می‌توانند تقریباً تمام ناهنجاری‌های دندان را اصلاح کنند. اگر درمان‌جو ظاهر فلزی بریس‌های فلزی را نپسندد، می‌توان از براکت سرامیکی همرنگ دندان‌ها استفاده کرد که بسیار کمتر به چشم می‌آیند.
اگر نامرتبی خفیف باشد، ارتودنسی شفاف هم گزینه مناسبی است. الاینرهای شفاف متحرک هستند، نگهداری از آنها ساده‌تر است و از گزینه‌های محبوب برای ارتودنسی در سن بالا به‌شمار می‌آیند.
مراقبت‌های ارتودنسی در سن بالا
مهمترین نکات مراقبتی حین درمان ارتودنسی اینها هستند:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: روزانه دوبار بادقت مسواک زدن و نخ دندان کشیدن لازم است تا همه سطوح دندان‌ها و دستگاه ارتودنسی کاملاً تمیز شوند. دهانشویه فلورایددار هم توصیه می‌شود.
- مراجعه منظم به ارتودنتیست: درمان‌جو باید طبق برنامه مشخص‌شده برای تنظیم دستگاه، معاینات، عکس‌برداری و … به متخصص مراجعه کند تا روند درمان مختل نشود.
- اقدام سریع هنگام بروز مشکل: اگر دستگاه آسیب ببیند (در رفتن سیم، شکستن براکت، جدا شدن براکت از دندان و …) درمان‌جو باید به‌صورت اروژانسی به ارتودنتیست مراجعه کند.
- نگهداری درست از دستگاه: فارق از اینکه درمان با الاینر باشد یا انواع بریس، درمان‌جو باید طبق دستورالعمل‌های متخصص از دستگاه استفاده و از آن نگهداری کند.
- رعایت رژیم غذایی ارتودنسی: پرهیز از غذاهای سفت، ترد، قنددار و چسبناک بسیار مهم است. این غذاها هم می‌توانند به دستگاه آسیب بزنند؛ هم کامل پاک کردن‌شان از روی دندان‌ها و گوشه‌کنارهای دستگاه دشوار است.
قیمت ارتودنسی در سنین بالا چقدر است؟
همان‌طور که دیدیم، طول درمان ارتودنسی در سن بالا بیشتر است و پیچیدگی‌های خاصی را دارد. این مسئله قیمت ارتودنسی در بزرگسالان را افزایش می‌دهد. چنانچه نگران هزینه‌ها هستید، درمان‌تان را بیش از این عقب نیندازید و از شرایط ویژه ارتودنسی قسطی در کلینیک‌ها و مطب دکتر «سعید قریشی» استفاده کنید.
ارتودنسی در سن بالا همچنان امکان‌پذیر، موفقیت‌آمیز و ماندگار است؛ اما به ترکیبی از شرایط مناسب بیمار، همکاری او به‌علاوه تخصص و تجربه ارتودنتیست نیاز دارد. دکتر قریشی، متخصص ارتودنسی در تهران، با درمان موفق ده‌ها کیس بزرگسال در این مسیر کنار شماست.
همین‌حالا می‌توانید در یکی از کلینیک‌ها یا مطب ایشان نوبت معاینه رزرو کنید و اگر پرسشی دارید، برای مشاوره رایگان از طریق واتساپ با ما در ارتباط باشید.
