ارتودنسی؛ گامی مؤثر برای لبخندی سالم و زیبا

ارتودنسی یکی از شاخه‌های تخصصی رشته دندانپزشکی است، که روی هم‌تراز کردن بایت (نحوه تماس دندان‌های فک بالا و پایین) و صاف کردن دندان‌ها تمرکز می‌کند. به عبارت دیگر، ارتودنتیست‌ها با قرارگیری دندان‌ها در موقعیت‌های نامناسب سروکار دارند و آن را برطرف می‌کنند.

در ادامه ضمن تعریف دقیق ارتودنسی، انواع آن را معرفی می‌کنیم، با کاندیدای مناسب و نامناسب برای آن آشنا می‌شویم، مراحل آن را مرور می‌کنیم، و به سایر پرسش‌ها پیرامون درمان‌های ارتودنسی پاسخ می‌دهیم.

ارتودنسی دندان چیست؟

متخصص ارتودنسی کیست؟

متخصص ارتودنسی یا ارتودنتیست دندانپزشکی است که در زمینه اصلاح ناهنجاری های فکی و دندانی تخصص دارد. متخصص ارتودنسی می‌تواند در زمینه اصلاح مشکلات زیر به شما کمک کند:

• رفع فاصله بین دندانی زیاد
• اصلاح فرم بایت و رفع انواع مال اکلوژن‌ها
• تراز کردن دندان‌های کج
• بهبود مشکلات تنفسی در خواب با اصلاح موقعیت دندان‌ها
• بهبود مشکلات تکلم با اصلاح فرم بایت و دندان‌ها
• درمان ازدحام و شلوغی دندان‌ها در دهان

چنانچه شما با هر یک از مشکلات بالا روبرو هستید، پیشنهاد ما مراجعه به بهترین متخصص ارتودنسی برای تشخیص دقیق مشکل و طرح ریزی برنامه درمانی مناسب است.

کاربرد ارتودنسی چیست؟ 

اینکه ارتودنسی برای چیست و چرا به آن نیاز داریم را به صورت کوتاه در اینفوگرافیک زیر مشاهده می‌کنید:

همان‌طور که انجمن ارتودنتیست‌های آمریکا هم توضیح می‌دهد، این درمان در موارد زیر به ما کمک می‌کند:

• از عملکرد مناسب دندان‌ها و فک‌ها اطمینان حاصل کنیم.
• سلامت و زیبایی لبخند را ارتقا دهیم، و ساختار صورت را به ایده‌آل‌ترین حالت آن برسانیم.
• درست‌تر و راحت‌تر غذاها را بجویم و درگیر مشکلات گوارشی و سوء تغذیه نشویم.
• بدون هیچ‌گونه مشکل صحبت کنیم، و حروف و کلمات را به درستی و کامل تلفظ کنیم.
• بتوانیم به درستی دندان‌ها را تمیز کنیم تا دچار پوسیدگی، بیماری‌های لثه و … نشویم.
• دردهای مزمنِ ناشی از ناهنجاری‌های دندانی و به ویژه فکی را برای همیشه برطرف کنیم.

در ادامه شرایط نیاز به ارتودنسی را دقیق‌تر توضیح داده‌ایم.

چه کسانی به این درمان نیاز دارند؟

در ویدیوی زیر دکتر سعید قریشی توضیح می‌دهند که ارتودنسی در درمان چه ناهنجاری هایی موثر است:

• افرادی که ازدحام دندانی (Overcrowding) دارند؛ وقتی فضا برای رشد صحیح دندان‌های یک فک وجود نداشته باشد، این مشکل ایجاد می‌شود. شلوغی دندان‌ها از مهمترین عوامل بروز بیماری‌های پریودنتال و پوسیدگی است.
• افرادی که فاصله بین دندانی (Gap) دارند؛ فاصله بین دندان برعکس شلوغی دندان‌هاست. اگر فرد دندانی را از دست داده یا دندان‌ها در مقایسه با اندازه فک‌ها کوچک باشد، این مشکل محتمل‌تر است. اصلاح فاصله‌ها فراتر از بحث زیبایی‌ست، چون باعث گیرکردن غذا بین دندان‌ها و تجمع پلاک می‌شوند.
• افرادی که مشکلات فکی دارند؛ بایت‌های مشکل‌دار منجر به مشکلات متعددی مانند اسپاسم عضلانی، سردرد، قفل شدن فک، درد فک‌ها، سردرد خستگی و حتی درد سینوسی می‌شوند.
• افرادی که اوربایت (Overbite) دارند؛ اوربایت یک مشکل ارتودنسی‌ست، که در آن دندان‌های فک بالا از دندان‌های پایین جلوتر هستند. رفع این مشکل لبخند را بهبود می‌بخشد و راحتی فرد هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن را افزایش می‌دهد.
• افرادی که آندربایت (Underbite) دارند؛ آندربایت درست برعکس اوربایت است، یعنی دندان‌های پایینی جلوتر از دندان‌های بالا قرار می‌گیرند. با رفع این مشکل، دندان‌های هردو فک تراز می‌شوند و فرد لبخندی زیباتر و البته سالم‌تر خواهد داشت.
• افرادی که کراس بایت (Cross Bite) دارند؛ این ناهنجاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند دندان بالایی در داخل دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند. این مشکل ارتودنسی می‌تواند منجر به درد فک، دندان قروچه و سایر مشکلات دندانی شود.
• افرادی که اوپن بایت (Open Bite) دارند؛ اپن بایت معمولا به دلیل مکیدن شست، فشار دادن زبان یا سایر عاداتی ایجاد می‌شود که به دندان‌های جلویی فشار وارد می‌کنند. اگر این ناهنجاری کنترل نشود، می‌تواند باعث مشکل در صحبت کردن، غذا خوردن و کاهش زیبایی لبخند شود.

انواع روش ها و دستگاه های ارتودنسی

ارتودنتیست‌ها برای مدیریت ناهنجاری‌های دندانی و فکی از دستگاه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. در ساده‌ترین طبقه‌بندی، انواع ارتودنسی در دو گروه ثابت و متحرک قرار می‌گیرند:

• در ارتودنسی ثابت، دستگاه پس از نصب در تمام طول درمان در دهان می‌ماند و پس از پایان دوره توسط متخصص خارج می‌شود.
• اما در ارتودنسی متحرک، امکان خارج کردن دستگاه از دهان (طبق دستورالعمل‌های متخصص) وجود دارد.

در ادامه انواع روش‌های ارتودنسی و مزایا و معایب‌شان را مرور کرده‌ایم. توجه داشته باشید، اینکه نهایتا درمان با چه دستگاه یا دستگاه‌هایی انجام شود به فاکتورهای مختلفی از جمله نوع و شدت ناهنجاری، ترجیحات بیمار، سن، بودجه و غیره، بستگی دارد.

ارتودنسی سرامیکی

ارتودنسی سرامیکی از نظر ساختار و عملکرد دقیقا مانند بریس‌های فلزی است، اما از براکت‌ها و سیم‌های سرامیکی (شفاف یا هم‌رنگ دندان) استفاده می‌کند. این مدل‌ها هم می‌توانند طیف گسترده‌ای از مشکلات ارتودنسی را به خوبی اصلاح کنند، و البته توجه بسیار کمتری را به خود جلب کنند.

ارتودنسی لینگوال

ارتودنسی لینگوال دقیقا شبیه بریس‌های فلزی است؛ با این تفاوت که براکت‌های آن به پشت دندان‌های چسبانده می‌شود و عملا نامرئی هستند. در مدل‌های جدیدِ این ارتودنسی، طراحی براکت‌ها تخت‌تر است تا زبان بیمار مانند گذشته راحت باشد و خود فرد هم راحت‌تر به آن عادت کند.

با این اوصاف، از بریس‌های لینگوال به ندرت در درمان‌های ارتودنسی استفاده می‌شود و دسترسیِ آن در مطب‌ها و کلینیک‌ها به اندازه روش‌های دیگر نیست.

ارتودنسی با الاینرهای شفاف

ارتودنسی با الاینرهای شفاف مانند Invisalign، به دلیل ظاهر تقریبا نامرئی و راحتی بالا، بسیار محبوب است. در این متد، درمان با چندسری از پلاک‌های شفاف (مثلا پانزده جفت) انجام می‌شود و دندان‌ها به آرامی به سمت موقعیت صحیح‌شان حرکت می‌کنند.

این دستگاه جزو روش‌های ارتودنسی نامرئی و متحرک محسوب می‌شود و از چندجهت برای بیماران مناسب‌تر است، اما ایراداتی هم دارد.

مزایا

• این پلاک‌ها قابل جابجایی هستند و بیمار می‌تواند آنها را برای یکی‌دو ساعت در روز از دهان خارج کند. به این ترتیب، حفظ بهداشت دهان و دندان هیچگونه چالشی ندارد؛ همچنین، بیمار می‌تواند غذاهای موردعلاقه خود را میل کند و محدودیت غذایی نخواهد داشت.
• این دستگاه تقریبا نامرئی است، و برای بزرگسالان و افرادی با موقعیت خاص کاملا ایده‌آل است.
• پلاک‌های شفاف معمولا راحت‌تر از بریس‌ها هستند، چون سیم یا براکتی ندارند که باعث تحریک بافت‌های نرم دهان شود.

معایب

• گران‌ترین درمان ارتودنسی در مقایسه با سایر روش‌هاست.
• ممکن است به اندازه بریس‌های سنتی برای اصلاح ناهنجاری‌های پیچیده‌تر موثر نباشد.
• برای کسب نتیجه مطلوب باید به شکل دقیق و کاملا منطبق با دستورالعمل‌های متخصص از آن استفاده کرد. (به همین خاطر، کمتر برای بیماران کم سن و سال توصیه می‌شوند)

ارتودنسی دیمون

ارتودنسی دیمون جدیدترین روشِ ارتودنسی ثابت است. این دستگاه از براکت‌های سلف لیگیتینگ (Self-Ligating) استفاده می‌کند که یک دریچه دارند. این دریچه باز می‌شود، سیم ارتودنسی در آن قرار می‌گیرد و تمام.

در این دستگاه‌ها از بندها الاستیک استفاده نمی‌شود و اصطکاک بین سیم و براکت هم کاهش پیدا می‌کند. این موضوع نهایتا به ساختار ساده‌ترِ این براکت‌ها هم کمک می‌کند، در نتیجه ظاهر ساده‌تر و زیباتری دارند و البته تمیز کردن‌شان هم ساده‌تر است.

دکتر سعید قریشی، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی کشور.
دارای سه کلینیک در تهران (شرق – غرب – مرکز).
و دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا
و همچنین عضو انجمن ارتودنسی آمریکا

اجزای اصلی ارتودنسی

براکت‌ها و آرچ‌وایرها مهمترین بخش از دستگاه‌های ارتودنسی ثابت هستند، که حتما آنها را می‌شناسید. اما دستگاه‌های ارتودنسی بخش‌های دیگری هم دارند که حضورشان در پروسه‌های درمانی گوناگون احساس می‌شود:

بهترین سن ارتودنسی چه موقع است؟

پاسخ به این سوال کمی دشوار است؛ چون همان‌طور که گفتیم، این درمان برای تمام گروه‌های سنی در دسترس است. اما به طور معمول، بهترین سن ارتودنسی زمانی است که بیشتر یا تمام دندان‌های شیری کودک افتاده، و بیشتر دندان‌های دائمیِ او رشد کرده باشند؛ و این معمولا بین سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی اتفاق می‌افتد.

ارتودنسی چگونه انجام میشود؟

تمام مراحل ارتودنسی را می‌توان در سه فاز قرار داد:

1. برنامه‌ریزی (Planning): در ابتدا، ارتودنتیست وضعیت دندان‌ها را با استفاده از رادیوگرافی، قالب‎گیری و سایر روش‌ها ارزیابی می‌کنند. سپس، بر اساس همین ارزیابی، متخصص یک برنامه درمانی شخصی را ایجاد کرده و تعیین می‌کند که کدام دستگاه(های) ارتودنسی به بهترین شکل با نیازهای بیمار مطابقت دارد.
2. درمان فعال (Active Treatment): در مرحله درمان فعال، ارتودنتیست دستگاه را روی دندان‌های بیمار نصب می‌کند. پس از آن، فرد باید در ویزیت‌های منظم حضور پیدا کند تا تنظیمات لازم روی دستگاه انجام شود، و روند درمان به دقت بررسی شود.
3. ریتنشن یا نگهداشت (Retention): نگهداشت آخرین مرحله درمان است، و شامل استفاده از نگهدارنده‌ها برای حفظ موقعیت صحیح دندان‌ها می‌شود. این مرحله برای درمان موفق حیاتی‌ست؛ چون پس از مرحله فعال، استخوان و بافت‌های اطراف دندان به زمان احتیاج دارند تا با موقعیت‌های جدید خود سازگار شوند. در غیر این صورت با عود یا برگشت ارتودنسی مواجه می‌شویم.

طول درمان ارتودنسی

اینکه ارتودنسی چقدر طول می کشد، از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. گاهی اوقات درمان چندماه طول می‌کشد، و گاه ممکن است چندسال زمان ببرد. اما درمان‌های معمولی به طور میانگین بین ۱۲ تا ۳۶ ماه طول می‌کشند. برخی درمان‌ها حتی در عرض ۶ ماه به پایان می‌رسند.

این زمان متغیر است؛ چون طول درمان ارتودنسی به فاکتورهای گوناگونی بستگی دارد، از جمله نوع و شدت ناهنجاری، سن بیمار، میزان همکاری او، نیاز به جراحی فک (درمان ارتوسرجی).

دکتر سعید قریشی، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی کشور.
دارای سه کلینیک در تهران (شرق – غرب – مرکز).
و دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا
و همچنین عضو انجمن ارتودنسی آمریکا

هزینه ارتودنسی

مشابه طول درمان، هزینه ارتودنسی نیز از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد، از جمله دستگاه‌(های) لازم و انتخاب‌شده برای درمان، نوع و شدت ناهنجاری، هزینه‌های جانبی، تعمیرات در صورت لازم و غیره.

آخرین هزینه ارتودنسی در کلینیک‌ها و مطب‌های دکتر سعید قریشی را در جدول زیر ملاحظه می‌کنید:

عکس قبل و بعد ارتودنسی و نمونه کار ارتودنسی

بررسی نمونه‌کارهای ارتودنسی از مهمترین فاکتورها برای یک انتخاب متخصص و آغاز درمان است. تمام فعالانِ این رشته به خوبی می‌دانند که تصاویر قبل و بعد تا حد در تصمیم‌گیری مراجعان تاثیرگذار هستند، و خیال آنها را از بابت نتیجه درمان آسوده می‌کنند.

در مطلبی دیگر، می‌توانید آخرین تصاویر ارتودنسی قبل و بعد مربوط به اصلاح ناهنجاری‌های مختلف توسط دکتر قریشی را بررسی کنید.