ارتودنسی چیست؟ (انواع، معایب، مزایا، کاربرد، مراحل + هزینه)

ارتودنسی یکی از شاخه‌های تخصصیِ رشته دندانپزشکی است، که روی هم‌تراز کردن بایت (نحوه تماس دندان‌های فک بالا و پایین) و صاف کردن دندان‌ها تمرکز می‌کند. به عبارت دیگر، ارتودنتیست‌ها با قرارگیری دندان‌ها در موقعیت‌های نامناسب سروکار دارند و آن را برطرف می‌کنند.

در ادامه ضمن تعریف دقیق ارتودنسی، انواع آن را معرفی می‌کنیم، با کاندیدای مناسب و نامناسب برای آن آشنا می‌شویم، مراحل آن را مرور می‌کنیم، و به سایر پرسش‌ها پیرامون درمان‌های ارتودنسی پاسخ می‌دهیم.

ارتودنسی چیست؟

انواع روش ها و دستگاه های ارتودنسی

ارتودنتیست‌ها برای مدیریت ناهنجاری‌های دندانی و فکی از دستگاه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. در ساده‌ترین طبقه‌بندی، انواع ارتودنسی در دو گروه ثابت و متحرک قرار می‌گیرند:

• در ارتودنسی‌های ثابت، دستگاه پس از نصب در تمام طول درمان در دهان می‌ماند و پس از پایان دوره توسط متخصص خارج می‌شود.
• اما در ارتودنسی‌های متحرک، امکان خارج کردن دستگاه از دهان (طبق دستورالعمل‌های متخصص) وجود دارد.

در ادامه انواع روش‌های ارتودنسی و مزایا و معایب‌شان را مرور کرده‌ایم. توجه داشته باشید، اینکه نهایتا درمان با چه دستگاه یا دستگاه‌هایی انجام شود به فاکتورهای مختلفی از جمله نوع و شدت ناهنجاری، ترجیحات بیمار، سن، بودجه و … بستگی دارد.

ارتودنسی ثابت (سنتی یا همان معمولی)

ارتودنسی فلزی سنتی، از گذشته تاکنون، از اساسی‌ترین درمان‌های ارتودنسی بوده است. این بریس‌های از براکت‌های فلزی تشکیل شده‌اند که به دندان‌ها چسبانده شده و با سیم ارتودنسی (آرچ وایر) و باندهای الاستیک به هم متصل می‌شوند.

ارتودنسی ثابت فلزی در اصلاح مشکلات پیچیده دندانی از جمله ناهماهنگی شدید و مشکلات بایت بسیار موثر است، اما مزایا و معایب خاص خود را دارد:

مزایا

• قدرت بالایی دارد، و در اصلاح طیف وسیعی از ناهنجاری‌های دندانی موثر است. بخش مهمی از این موضوع به امکان تنظیم بسیار دقیق براکت‌ها و سیم‌ها توسط متخصص برمی‌گردد.
• نسبت به انواع دیگر بریس‌ها هزینه بهتری دارد، و در مجموع اقتصادی‌ترین گزینه محسوب می‌شود.
• بنا به سلیقه بیمار، می‌توان از باندهای الاستیک رنگی استفاده کرد و ظاهر زیباتری به دستگاه داد.
• به لطف ساختار فلزی‌اش، از مقاوم‌ترین و بادوام‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی است.

معایب

• برای افرادی که نسبت به ظاهرشان خودآگاه هستند، چندان گزینه مناسبی نیست؛ چون به راحتی دیده می‌شود.
• برای انجام تنظیمات، باید به صورت منظم به مطب ارتودنتیست مراجعه کرد.
• نگهداری از این بریس‌ها و همچنین نظافت صحیح دندان‌ها در طول درمان چندان ساده نیست.
• تمام درمان‌های ارتودنسی در روزهای اولیه نصب دستگاه (و پس از تنظیمات جدید) کمی باعث ناراحتی می‌شوند؛ اما این بریس‌ها، به دلیل وجود براکت‌ها و سیم‌های فلزی، بیشتر احتمال دارد که باعث تحریک لثه‌ها و بافت‌های نرم دهان بشوند.

همان‌طور که اشاره شد، یکی از مزایای بریس‌های ثابت فلزی امکان استفاده از الاستیک‌های رنگارنگ و تغییر رنگ ارتودنسی است. این ارتودنسی‌های رنگی بین بیمارهای گروه سنی کودکان و نوجوانان بسیار محبوب هستند، و نظرشان را نسبت به دستگاه‌های فلزی برمی‌گرداند.

ارتودنسی متحرک

شناخته‌شده‌ترین نوع ارتودنسی متحرک، الاینرها یا ترازکننده‌های شفاف، معروف به ارتودنسی نامرئی هستند. با این حال، از اصطلاح «ارتودنسی متحرک» برای اشاره به دستگاه‌های خاص هم استفاده می‌شود، از جمله ریتینرها یا نگهدارنده‌ها، وسیع‌کننده‌های کام، فضانگهدارنده‌ها، دستگاه هربست و … .

در ادامه هردو گروه را بیشتر معرفی کرده‌ایم.

ارتودنسی سرامیکی

ارتودنسی سرامیکی از نظر ساختار و عملکرد دقیقا مانند بریس‌های فلزی است، اما از براکت‌ها و سیم‌های سرامیکی (شفاف یا هم‌رنگ دندان) استفاده می‌کند. این مدل‌ها هم می‌توانند طیف گسترده‌ای از مشکلات ارتودنسی را به خوبی اصلاح کنند، و البته توجه بسیار کمتری را به خود جلب کنند.

مزایا

• قدرت بالایی در اصلاح انواع ناهنجاری‌ها دارند.
• از جمله ارتودنسی‌های نامرئی محسوب می‌شوند، ظاهر زیباتری دارند و به سرعت به چشم نمی‌آیند.
• در مقایسه با بریس‌های فلزی کمتر باعث ناراحتی و تحریک بافت‌های نرم دهان می‌شوند.

معایب

• از بریس‌های فلزی گران‌تر هستند.
• برخی مدل‌های آن به مرور زمان دچار تغییر رنگ می‌شوند, معمولا مدل‌های باکیفیت و جدید در برابر لکه مقاوم‌تر هستند.
• در مقایسه با براکت‌های فلزی، براکت‌های سرامیکی حساس‌تر هستند و می‌توانند دچار ترک‌خوردگی یا شکستگی شوند.

ارتودنسی لینگوال

ارتودنسی لینگوال دقیقا شبیه بریس‌های فلزی است؛ با این تفاوت که براکت‌های آن به پشت دندان‌های چسبانده می‌شود و عملا نامرئی هستند. در مدل‌های جدیدِ این ارتودنسی، طراحی براکت‌ها تخت‌تر است تا زبان بیمار مانند گذشته راحت باشد و خود فرد هم راحت‌تر به آن عادت کند.

با این اوصاف، از بریس‌های لینگوال به ندرت در درمان‌های ارتودنسی استفاده می‌شود و دسترسیِ آن در مطب‌ها و کلینیک‌ها به اندازه روش‌های دیگر نیست.

مزایا

• کاملا نامرئی هستند و حتی از فواصل کوتاه هم شناسایی نمی‌شوند.
• این روش می‌تواند مسائل خفیف تا پیچیده ارتودنسی را برطرف کند.
• دستگاه‌های لینگوال برای هربیمار به طور سفارشی ساخته می‌شوند، که کسب بهترین نتیجه را ممکن می‌کند.

معایب

• به دلیل محل قرارگیری‌شان، تمیز کردن و نگهداری از آنها می‌تواند بسبار چالش‌برانگیز باشد.
• در روزهای ابتدایی منجر به ناراحتی و مشکلات گفتاری می‌شود، اما به مرور برطرف شده و فرد به حضور دستگاه در دهان خود عدات می‌کند.
• به دلیل سفارشی‌سازی براکت‌ها و نیاز به آموزش‌های تخصصی (برای ارتودنتیست)، گران‌تر از بریس‌های سنتی هستند.
• نسبت به سایر بریس‌ها، جلسه‌های تنظیم آن زمان‌برتر است.

ارتودنسی شیشه ای

ارتودنسی شیشه‌ای با ترازکننده‌های شفاف مانند Invisalign، به دلیل ظاهر تقریبا نامرئی و راحتی بالا، بسیار محبوب است. در این متد، درمان با چندسری از پلاک‌های شفاف (مثلا پانزده جفت) انجام می‌شود و دندان‌ها به آرامی به سمت موقعیت صحیح‌شان حرکت می‌کنند.

این دستگاه جزو روش‌های ارتودنسی نامرئی و متحرک محسوب می‌شود و از چندجهت برای بیماران مناسب‌تر است، اما ایراداتی هم دارد.

مزایا

• این پلاک‌ها قابل جابجایی هستند و بیمار می‌تواند آنها را برای یکی‌دو ساعت در روز از دهان خارج کند. به این ترتیب، حفظ بهداشت دهان و دندان هیچگونه چالشی ندارد؛ همچنین، بیمار می‌تواند غذاهای موردعلاقه خود را میل کند و محدودیت غذایی نخواهد داشت.
• این دستگاه تقریبا نامرئی است، و برای بزرگسالان و افرادی با موقعیت خاص کاملا ایده‌آل است.
• پلاک‌های شفاف معمولا راحت‌تر از بریس‌ها هستند، چون سیم یا براکتی ندارند که باعث تحریک بافت‌های نرم دهان شود.

معایب

• گران‌ترین درمان ارتودنسی در مقایسه با سایر روش‌هاست.
• ممکن است به اندازه بریس‌های سنتی برای اصلاح ناهنجاری‌های پیچیده‌تر موثر نباشد.
• برای کسب نتیجه مطلوب باید به شکل دقیق و کاملا منطبق با دستورالعمل‌های متخصص از آن استفاده کرد. (به همین خاطر، کمتر برای بیماران کم سن و سال توصیه می‌شوند)

ارتودنسی دیمون

ارتودنسی دیمون جدیدترین روشِ ارتودنسی ثابت است. این دستگاه از براکت‌های سلف لیگیتینگ (Self-Ligating) استفاده می‌کند که یک دریچه دارند. این دریچه باز می‌شود، سیم ارتودنسی در آن قرار می‌گیرد و تمام.

در این دستگاه‌ها از بندها الاستیک استفاده نمی‌شود و اصطکاک بین سیم و براکت هم کاهش پیدا می‌کند. این موضوع نهایتا به ساختار ساده‌ترِ این براکت‌ها هم کمک می‌کند، در نتیجه ظاهر ساده‌تر و زیباتری دارند و البته تمیز کردن‌شان هم ساده‌تر است.

مزایا

• از بریس‌های سنتی کارآمدتر هستند، و به ویزیت‌های کمتری برای تنظیمات احتیاج دارند.
• نسبت به سایر فلزها راحت‌تر هستند و درد و ناراحتی کمتری را برای بیمار ایجاد می‌کنند.
• دوره درمان با آنها تا حدی کوتاه‌تر است، و سریع‌تر از سایر بریس‌ها بیمار را به نتایج دلخواه می‌رسانند.

معایب

• از ارتودنسی‌های سنتی گران‌تر هستند.
• ممکن است برای برخی ناهنجاری‌های دندانی و فکی مناسب نباشد.
• نصب و تنظیم ارتودنسی دیمون نیاز به مهارت و تجربه خاصی دارد، و باید یک ارتودنتیست خبره را انتخاب کرد.
• نگهداری و مراقبت دقیق لازم است تا نتایج مطلوب کسب شود.

ارتودنسی با دستگاه‌های خاص

دستگاه‌های خاص ارتودنسی اکثرا متحرک هستند، و برای اصلاح ناهنجاری‌های خفیف تا متوسط دندانی و فکی استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها بیشتر برای کودکان در حال رشد تجویز می‌شوند که به اصلاحات خاصی احتیاج دارند.

تنوع این دستگاه‌ها بسیار بالاست و مشکلات وسیعی را برطرف می‌کنند. با این حال، ممکن است که برخی از آنها برای همه افراد مناسب نباشند. همچنین، یکسری از این وسایل مراقبت و بهداشت دهانی دقیق‌تری را می‌طلبند.

در ادامه رایج‌ترینِ این دستگاه‌ها را کوتاه معرفی کرده‌ایم:

• کش ارتودنسی: این الاستیک‌ها یا بندهای لاستیکی به دندان‌های بالا و پایین کمک می‌کنند، تا بهتر روی هم قرار بگیرند. از این کش‌ها باید مطابق با توصیه‌های امتخصص استفاده کرد تا بهترین عملکرد را داشته باشند.

• فنرهای فورسز (Forsus): فنرهای فورسز مانند هدگیرهایی هستند که داخل دهان قرار می‌گیرند. این دستگاه به رشد مناسب فک بیمارهای جوان کمک می‎کند، اوربایت‎های شدید را برطرف می‎کند و می‎تواند از نیاز به جراحی فک جلوگیری کند.
• هدگیر (Headgear): هدگیرها به آرامی دندان‌ها را به سمت جلو می‌کشند، و اوربایت‌ها (وقتی دندان‌های بالا خیلی جلو هستند) یا آندربایت‌ها (وقتی دندان‌های پایین خیلی جلو هستند) را برطرف می‌کنند.

• دستگاه هربست (Herbst): این دستگاه با حرکت دادن فک پایین به جلو و دندان‌های بالا به عقب، به رفع اوربایت کمک می‌کند. هربست متحرک نیست، و به مدت یک سال یا کمی بیشتر برای بیماران بسیار جوان تجویز می‌شود.
• وسیع‌کننده کام یا پالاتال اکسپندر (Palatal Expander): این دستگاه فک بالایی را با اعمال فشار ملایم روی دندان‌های عقب باز می‌کند. بعد از اینکه فک به اندازه کافی باز شد، چندماه دیگر باید از این وسیله استفاده کرد تا تغییرات پایدار بمانند.

• ضربه‌گیر لب و گونه (Bumper): از این وسیله ارتودنسی برای کمک به گسترش قوس دندانی و ایجاد فضایی برای رویش دندان استفاده می‌شود. این دستگاه از یک سیم فلزی و پوششی نرم تشکیل شده است که بین دندان‌ها و لب‌های فک پایین قرار می‌گیرد، و به دو نوار در دوطرف دهان متصل می‌شود.

• محافظ دهان (Mouthguard): محافظ دهان برای برخی افراد تحت درمان ارتودنسی کاملا ضروری است. این دستگاه انعطاف‌پذیر برای محافظت در برابر آسیب‌های احتمالی ناشی از ورزش، دندان قروچه و سایر ضربه‌های فیزیکی طراحی شده است. محافظ‌ها از نظر ظاهری شبیه موقعیت‌دهنده‌ها یا پوزیشنرها (Positioner) هم هستند، که آخرین تنظیمات کوچک برای دندان‌ها را انجام می‌دهند.

• فضانگهدارنده (Space Maintainer): این دستگاه‌های کوچکِ ثابت یا متحرک، فضای ایجادشده به خاطر افتادن زودهنگام دندان شیری دندان را حفظ می‌کنند. بنابراین، دندان‌های دیگر نمی‌توانند به سمت آن منحرف شوند و جای دندان اصلی را تنگ کنند.

• جداکننده (Spacers): جداکننده‌ها (یا اسپیسرها) نوارهای لاستیکی کوچکی هستند که برای ایجاد فاصله بین دندان‌های عقب، پیش از نصب بریس استفاده می‌شوند. این جداکننده‌ها برای دندان‌هایی به کار می‌روند که به بند ارتودنسی فلزی احتیاج دارند.

دکتر سعید قریشی، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی کشور.
دارای سه کلینیک در تهران (شرق – غرب – مرکز).
و دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا
و همچنین عضو انجمن ارتودنسی آمریکا

اجزای اصلی ارتودنسی

براکت‌ها و آرچ‌وایرها مهمترین بخش از دستگاه‌های ارتودنسی ثابت هستند، که حتما آنها را می‌شناسید. اما دستگاه‌های ارتودنسی بخش‌های دیگری هم دارند که حضورشان در پروسه‌های درمانی گوناگون احساس می‌شود:

ارتودنسی برای چیست؟ 

اینکه ارتودنسی برای چیست و چرا به آن نیاز داریم را به صورت کوتاه در اینفوگرافیک زیر مشاهده می‌کنید:

همان‌طور که انجمن ارتودنتیست‌های آمریکا هم توضیح می‌دهد، این درمان به ما کمک می‌کند تا …

• از عملکرد مناسب دندان‌ها و فک‌ها اطمینان حاصل کنیم.
• سلامت و زیبایی لبخند را ارتقا دهیم، و ساختار صورت را به ایده‌آل‌ترین حالت آن برسانیم.
• درست‌تر و راحت‌تر غذاها را بجویم و درگیر مشکلات گوارشی و سوء تغذیه نشویم.
• بدون هیچ‌گونه مشکل صحبت کنیم، و حروف و کلمات را به درستی و کامل تلفظ کنیم.
• بتوانیم به درستی دندان‌ها را تمیز کنیم تا دچار پوسیدگی، بیماری‌های لثه و … نشویم.
• دردهای مزمنِ ناشی از ناهنجاری‌های دندانی و به ویژه فکی را برای همیشه برطرف کنیم.

در ادامه شرایط نیاز به ارتودنسی را دقیق‌تر توضیح داده‌ایم.

چه کسانی به این درمان نیاز دارند؟

مهمترین کاندیدای این درمان عبارت هستند از:

• افرادی که ازدحام دندانی (Overcrowding) دارند؛ وقتی فضا برای رشد صحیح دندان‌های یک فک وجود نداشته باشد، این مشکل ایجاد می‌شود. شلوغی دندان‌ها از مهمترین عوامل بروز بیماری‌های پریودنتال و پوسیدگی است.
• افرادی که فاصله بین دندانی (Gap) دارند؛ فاصله بین دندان برعکس شلوغی دندان‌هاست. اگر فرد دندانی را از دست داده یا دندان‌ها در مقایسه با اندازه فک‌ها کوچک باشد، این مشکل محتمل‌تر است. اصلاح فاصله‌ها فراتر از بحث زیبایی‌ست، چون باعث گیرکردن غذا بین دندان‌ها و تجمع پلاک می‌شوند.
• افرادی که مشکلات فکی دارند؛ بایت‌های مشکل‌دار منجر به مشکلات متعددی مانند اسپاسم عضلانی، سردرد، قفل شدن فک، درد فک‌ها، سردرد خستگی و حتی درد سینوسی می‌شوند.
• افرادی که اوربایت (Overbite) دارند؛ اوربایت یک مشکل ارتودنسی‌ست، که در آن دندان‌های فک بالا از دندان‌های پایین جلوتر هستند. رفع این مشکل لبخند را بهبود می‌بخشد و راحتی فرد هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن را افزایش می‌دهد.
• افرادی که آندربایت (Underbite) دارند؛ آندربایت درست برعکس اوربایت است، یعنی دندان‌های پایینی جلوتر از دندان‌های بالا قرار می‌گیرند. با رفع این مشکل، دندان‌های هردو فک تراز می‌شوند و فرد لبخندی زیباتر و البته سالم‌تر خواهد داشت.
• افرادی که کراس بایت (Cross Bite) دارند؛ این ناهنجاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند دندان بالایی در داخل دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند. این مشکل ارتودنسی می‌تواند منجر به درد فک، دندان قروچه و سایر مشکلات دندانی شود.
• افرادی که اوپن بایت (Open Bite) دارند؛ اپن بایت معمولا به دلیل مکیدن شست، فشار دادن زبان یا سایر عاداتی ایجاد می‌شود که به دندان‌های جلویی فشار وارد می‌کنند. اگر این ناهنجاری کنترل نشود، می‌تواند باعث مشکل در صحبت کردن، غذا خوردن و کاهش زیباییِ لبخند شود.

افراد ممکن است با مال‌اکلوژن یا بایت مشکل‌دار به دنیا بیایند، یا به مرور زمان از طریق آسیب یا عادت‌های ناسالم مانند مکیدن انگشت شست در کودکی به آنها مبتلا شود. اما نهایتا، فرد باید برای درمان سریعا اقدام کند؛ چون مال‌اکلوژن‌ها در طولانی‌مدت سلامت دهان و دندان را به شدت به خطر می‌اندازند.

چه کسانی نمی توانند از این درمان استفاده کنند؟

درمان‌های ارتودنسی از نظر سنی محدودیتی ندارند و افراد می‌توانند با اهداف زیبایی و سلامتی از آن بهره‌مند شوند. البته شاید پیش از آغاز درمان لازم باشد که به وضعیت دندان‌ها رسیدگی شود، مثلا پوسیدگی‌ها برطرف شود، ترمیم‌ها انجام شود و غیره.

با این حال، برخی از بیماران هستند که به طور کلی نمی‌توانند از این درمان استفاده کنند، از جمله:

• افرادی که دندان‌های زیادی را از دست داده‌اند؛ از دست دادن تعداد زیادی از دندان‌ها به دلایل متفاوت (از پوسیدگی تا بیماری‌های زمینه‌ای) اجازه نمی‌دهند درمان‌های ارتودنسی به درستی انجام شود. برای بیمارانی مسنی که این مشکل را دارند، استفاده از پروتزها یا بریج‌های دندانی مناسب‌تر است.
• افرادی که بیماری پیشرفته لثه دارند؛ عفونت‌ها و سایر مشکلات گذرا لثه درمان‌پذیر هستند. اما اگر لثه‌ها از روی دندان‌هایتان جدا شود، آسیبِ آن می‌تواند دائمی باشد. در این حالت، احتمال دارد که ارتودنتیست بافت سالم و کافی برای حرکت دادن دندان‌ها را نداشته باشد.
• سلامت و تراکم استخوانی لازم را ندارند؛ مشابه لثه‌ها، استخوان‌های فک فرد هم باید در وضعیت مناسبی باشند تا بتوان بریس‌ها را روی دندان‌ها نصب کرد و حرکت‌شان داد.
• ریشه دندان آنها مشکلات جدی دارد؛ اگر ریشه‌های دندان‌های بیمار تحلیل رفته باشد، نمی‌توان با دستگاه‌های ارتودنسی آنها را حرکت داد و موقعیت‌شان را اصلاح کرد.
• افرادی که بیماری‌های خاصی دارند؛ برخی بیماری‌ها مانند دیابت به طور مستقیم روی دندان‌ها تاثیر نمی‌گذارد. اما می‌توانند خطر زخم‌های باز و خونریزی را افزایش دهند. اگر بیماری خاصی دارید، حتما با پزشک خود مشورت کنید. شاید لازم باشد پیش از درمان ارتودنسی کمی بهتر شوید.

افرادی که مشکلات ژنتیکی خاصی دارند یا دندان‌های آنها شکل و اندازه نامتعارفی دارند نیز ممکن است نتوانند از درمان با بریس‌ها استفاده کنند. هرفرد باید پاسخ قطعی را از زبان ارتودنتیست خود و پس از معاینه دریافت کند.

بهترین سن ارتودنسی

پاسخ به این سوال کمی دشوار است؛ چون همان‌طور که گفتیم، این درمان برای تمام گروه‌های سنی در دسترس است. اما به طور معمول، بهترین سن ارتودنسی زمانی است که بیشتر یا تمام دندان‌های شیری کودک افتاده، و بیشتر دندان‌های دائمیِ او رشد کرده باشند؛ و این معمولا بین سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی اتفاق می‌افتد.

اگر در این دوره نیاز به درمان باشد، مراقبت‌های پیشگیرانه (Preventive) یا رهگیری (Interceptive) روشی عالی برای استفاده از رشد کودک و هدایت نتایج مدنظر حین رشد اوست.

برخی از متخصصان روش رهگیری را توصیه می‌کنند، که شامل استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی در سنین پایین است، یعنی وقتی که کودک هنوز بیشتر دندان‌های شیری خود را دارد. در ادامه، هنگامی که بیشتر دندان‌های دائمی کودک رشد کردند، مرحله دوم درمان آغاز می‌شود که معمولا شامل درمان با بریس‌ها می‌شود.

ارتودنسی چگونه انجام میشود؟

تمام مراحل ارتودنسی را می‌توان در سه فاز قرار داد:

1. برنامه‌ریزی (Planning): در ابتدا، ارتودنتیست وضعیت دندان‌ها را با استفاده از رادیوگرافی، قالب‎گیری و سایر روش‌ها ارزیابی می‌کنند. سپس، بر اساس همین ارزیابی، متخصص یک برنامه درمانی شخصی را ایجاد کرده و تعیین می‌کند که کدام دستگاه(های) ارتودنسی به بهترین شکل با نیازهای بیمار مطابقت دارد.
2. درمان فعال (Active Treatment): در مرحله درمان فعال، ارتودنتیست دستگاه را روی دندان‌های بیمار نصب می‌کند. پس از آن، فرد باید در ویزیت‌های منظم حضور پیدا کند تا تنظیمات لازم روی دستگاه انجام شود، و روند درمان به دقت بررسی شود.
3. ریتنشن یا نگهداشت (Retention): نگهداشت آخرین مرحله درمان است، و شامل استفاده از نگهدارنده‌ها برای حفظ موقعیت صحیح دندان‌ها می‌شود. این مرحله برای درمان موفق حیاتی‌ست؛ چون پس از مرحله فعال، استخوان و بافت‌های اطراف دندان به زمان احتیاج دارند تا با موقعیت‌های جدید خود سازگار شوند. در غیر این صورت با عود یا برگشت ارتودنسی مواجه می‌شویم.

طول درمان ارتودنسی

اینکه ارتودنسی چقدر طول می کشد، از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. گاهی اوقات درمان چندماه طول می‌کشد، و گاه ممکن است چندسال زمان ببرد. اما درمان‌های معمولی به طور میانگین بین ۱۲ تا ۳۶ ماه طول می‌کشند. برخی درمان‌ها حتی در عرض ۶ ماه به پایان می‌رسند.

این زمان متغیر است؛ چون طول درمان ارتودنسی به فاکتورهای گوناگونی بستگی دارد، از جمله نوع و شدت ناهنجاری، سن بیمار، میزان همکاری او، نیاز به جراحی فک (درمان ارتوسرجی) و … .

دکتر سعید قریشی، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی کشور.
دارای سه کلینیک در تهران (شرق – غرب – مرکز).
و دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا
و همچنین عضو انجمن ارتودنسی آمریکا

هزینه ارتودنسی

مشابه طول درمان، هزینه ارتودنسی نیز از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد، از جمله دستگاه‌(های) لازم و انتخاب‌شده برای درمان، نوع و شدت ناهنجاری، هزینه‌های جانبی، تعمیرات در صورت لازم و غیره.

آخرین هزینه ارتودنسی در کلینیک‌ها و مطب‌های دکتر سعید قریشی را در جدول زیر ملاحظه می‌کنید:

عکس قبل و بعد ارتودنسی و نمونه کار ارتودنسی

بررسی نمونه‌کارهای ارتودنسی از مهمترین فاکتورها برای یک انتخاب متخصص و آغاز درمان است. تمام فعالانِ این رشته به خوبی می‌دانند که تصاویر قبل و بعد تا حد در تصمیم‌گیری مراجعان تاثیرگذار هستند، و خیال آنها را از بابت نتیجه درمان آسوده می‌کنند.

در مطلبی دیگر، می‌توانید آخرین تصاویر ارتودنسی قبل و بعد مربوط به اصلاح ناهنجاری‌های مختلف توسط دکتر قریشی را بررسی کنید.

عوارض، معایب و مشکلات درمان ارتودنسی

علیرغم تمام فواید این درمان، هر متخصص پیش از آغاز درمان، عوارض ارتودنسی را نیز به بیماران خود یادآوری می‌کند. مهمترین مشکلات احتمالیِ این درمان عبارت هستند از:

• خراش و زخم در دهان؛ در آغاز درمان ارتودنسی (به ویژه با بریس‌های فلزی)، طبیعی‌ست که خراش‌ها و زخم‌های کوچکی را در دهان احساس کنید. این حالت معمولا تنها چندروز ادامه دارد، تا زمانی که دهان شما به شکل بریس‌ها عادت کند. البته با استفاده از موم ارتودنسی می‌توان به راحتی از این مشکل جلوگیری کرد.
• دندان درد و ناراحتی خفیف؛ اینکه ایا ارتودنسی درد دارد یا خیر، سوال مشترک تمام بیماران است. با آغاز درمان، احتمالا تا عادت کردن دهان به دستگاه ارتودنسی و با شروع حرکت دندان‌ها، ناراحتی خفیفی احساس خواهید کرد. این دردِ کوتاه‌مدت برای هرفرد متفاوت است، و به آستانه درد و روش درمان بستگی دارد. برای دردهای تحمل‌ناپذیر، می‌توان زیر نظر متخصص از مسکن‌های بدون نسخه استفاده کرد.
• عفونت لثه؛ در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، بیمار ممکن است در طول درمان دچار التهاب و عفونت لثه شود. این حرکت دندان‌ها را کُند می‌کند، و در موارد شدیدتر باعث آسیب جبران‌ناپذیر به بافت‌های اطراف دندان‌ها می‌شود. داشتن یک روتین بهداشت اصولی جلوی این مشکل را می‌گیرد. ارتودنتیست‌ها نکات لازم در اینباره را نیز به بیماران خود یادآوری می‌کنند.
• آسیب به مینای دندان؛ دستگاه‌های ثابت می‌توانند باعث از بین رفتن مینای دندان هم بشوند. قندها و عدم رعایت بهداشت این آسیب را ایجاد می‌کنند و اگر وضعیت کنترل نشود، حفره‌ها و پوسیدگی‌ها به صورت لکه‌های سفید/زرد روی دندان ظاهر می‌شوند. متخصص ارتودنسی به طور مرتب دندان‌ها را از نظر علائم تخریب مینا بررسی می‌کند تا مشکلات احتمالی سریعا درمان شوند.
• کوتاه شدن ریشه دندان‌ها؛ در برخی از بیماران، طول ریشه دندان‌ها در طول درمان کوتاه‌تر می‌شود. پیش‌بینی کردن این مشکل ممکن نیست، اما برخی افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به آن هستند. به طور کلی، کوتاه شدن ریشه عواقب قابل توجهی ندارد، اما در موارد بسیار نادر ممکن است طول عمر دندان را تهدید کند.
• کاهش سلامتی دندان؛ چون درمان ارتودنسی دندان‌ها را حرکت می‌دهد، برخی شرایط/مشکلات قبلی (مانند ضربه یا پوسیدگی) ممکن است توسط دستگاه تشدید شوند. این عارضه هم بسیار نادر است، اما ممکن است منجر به تغییر رنگ دندان یا نیاز به درمان ریشه شود.

به طور کلی، تعهد بیمار به یک روتین اصولی برای رعایت بهداشت دهان و دندان و درمان نزد یک متخصص باتجربه، عوارض و مشکلات احتمالیِ این درمان را به حداقل می‌رساند.

درمان‌های جایگزین ارتودنسی

اگر درمان‌های ارتودنسی، حتی با متدها و دستگاه‌های جدید (به هردلیلی) برای بیمار مطلوب نباشد، می‌توان از یکسری راه‌های جایگزین استفاده کرد:

• لمینت دندان: لمینت پوسته‌هایی نازک از جنس سرامیک یا رزین است که روی دندان‌ها چسبانده می‌شوند، و فاصله‌ها، شکستگی، لب‌پریدگی و تغییر رنگ دندان‌ها را پنهان می‌کند. لمینت شکل، اندازه و رنگ دندان‌ها را اصلاح می‌کند، و نتیجه‌اش لبخندی زیباست. مزیت مهم این روش سرعت بالای انجام آن است، که معمولا در عرض دوجلسه به پایان می‌رسد.
• ونیز کامپوزیت: کامپوزیت خمیری همرنگ دندان است که مستقیما روی دندان قرار می‌گیرد و شکل داده می‌شود. این روش شامل تراش دادن دندان‌ها به صورت جزئی می‌شود، اما می‌تواند دندان‌های شکسته، لب‌پریده و پوسیده را ترمیم کند. با کامپوزیت می‌توان فاصله‌های بین دندانی را نیز پر کرد. این روش از لمینت ‌کم‌هزینه‌تر است و در یک جلسه هم انجام می‌شود.

این دو مهمترین درمان‌های جایگزین ارتودنسی هستند، اما همان‌طور که متوجه شدید، معمولا مشکل اصلی را اصلاح نمی‌کنند.

اصول بهداشت دهان و دندان در ارتودنسی

هرنکته‌ای که باید هنگام استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی بدانید (از بریس‌های ثابت گرفته تا پلاک‌های شفافِ متحرک و دستگاه‌های خاص) توسط ارتودنتیست به شما گفته می‌شود. مهمترینِ این توصیه‌ها، که بیشتر به دستگاه‌های ثابت مربوط می‌شوند را در ادامه می‌بینید:

• بعد از هر وعده غذایی دندان‌ها را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. هنگام مسواک زدن به نواحی اطراف براکت‌ها و سیم‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید، چون ذرات باقی‌مانده غذا می‌توانند در این نقاط جمع شوند و مشکل ایجاد کنند.
• به طور مرتب نخ دندان بکشید. بهتر است از نخ یا ابزارهای نخ دندان مخصوصی که برای بریس‌ها طراحی شده‌اند استفاده کنید. همچنین، روزانه از دهان‌شویه حاوی فلوراید استفاده کنید.
• از غذاهای چسبنده، سفت و جویدنی مانند آدامس، کارامل و ذرت بو داده خودداری کنید. اینها می‌توانند باعث شکستن یا شل شدن اجزای بریس‌ها شما شوند.
• هنگام خوردن غذاهایی مانند سیب، هویج و ذرت احتیاط کنید؛ چون ممکن است در بریس‌ها گیر کنند و به آن آسیب بزنند.
• همیشه هنگام انجام ورزش‌های تماسی از محافظ دهان استفاده کنید.
• حتما در زمان‌های مشخص‌شده و طبق برنامه‌ریزی به ارتودنتیست خود مراجعه کنید، تا روند درمان به درستی پیش برود.
• در صورت شکستن براکت‌ها، جدا شدن آنها از دندان، در رفتن سیم و سایر مشکلات سریعا با ارتودنتیست خود تماس بگیرید.

دکتر سعید قریشی، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی کشور.
دارای سه کلینیک در تهران (شرق – غرب – مرکز).
و دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا
و همچنین عضو انجمن ارتودنسی آمریکا

سوالات متداول درباره ارتودنسی 

۱. ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی شاخه‌ای از دندانپزشکی است که با تشخیص، پیشگیری، و درمان ناهنجاری‌های دندانی و فکی سروکار دارد. این فرآیند معمولاً با استفاده از وسایل ارتودنسی مانند بریس‌ها و نگهدارنده‌ها انجام می‌شود.

۲. چه کسانی به ارتودنسی نیاز دارند؟
افرادی که دندان‌های کج، شلوغی دندانی، اختلال در گاز گرفتن یا جویدن، و/یا مشکلات فکی دارند، ممکن است به ارتودنسی نیاز داشته باشند. اما جواب بهتر در صورت چکاپ گرفته می شود.

۳. هزینه ارتودنسی چقدر است؟
هزینه ارتودنسی بسته به پیچیدگی مورد، نوع وسایل ارتودنسی مورد استفاده، و مدت زمان ارتودنسی متفاوت است. مشاوره با یک ارتودنتیست می‌تواند شما را در تعیین هزینه‌های دقیق یاری کند. برای یک فک ۳۵ میلیون تومان و برای دو فک حدودا ۵۰ میلیون تومان

۴. مدت زمان درمان ارتودنسی چقدر است؟
مدت زمان درمان به ناهنجاری‌های دندانی و فکی بستگی دارد و می‌تواند از چند ماه تا چندین سال متغیر باشد. متوسط زمان درمان حدود ۱۸ تا ۲۴ ماه است.

۵. آیا ارتودنسی دردناک است؟
بیماران ممکن است بعد از تنظیم وسایل ارتودنسی یا در ابتدای درمان احساس ناراحتی یا فشار کنند، اما این حس معمولاً موقتی است.

۶. چگونه می‌توانم در طول درمان ارتودنسی به خوبی از دهان و دندان‌هایم مراقبت کنم؟
بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی بسیار مهم است. استفاده منظم از مسواک و نخ دندان، اجتناب از خوراکی‌های سفت یا چسبنده، و دنبال کردن دستورالعمل‌های ارتودنتیست برای مراقبت از وسایل ارتودنسی ضروری است.

۷. براکت ارتودنسی، مشکلی در صحبت کردن ایجاد نمی‌کند؟
در روزهای ابتدایی پس از درمان ارتودنسی، امکان دارد بیمار نوک زبانی صحبت کند. اما پس از چند روز به براکت ارتودنسی عادت کرده و مثل قبل به راحتی، می‌تواند کلمات را تلفظ نماید.

۸. چطور باید براکت ارتودنسی را تمیز کرد؟
برای تمیز کردن براکت های ثابت ارتودنسی، می توانید از مسواک ارتودنسی استفاده نمایید.
برای دهانشویه نیز باید از دهانشویه مناسب دوران ارتودنسی استفاده نمایید چرا که دهانشویه‌های کلرهگزیدین در دوران ارتودنسی، سبب زردی دندان‌ها می شود.

۹. بهترین تغذیه در دوران ارتودنسی چیست؟
بهتر است در دوران ارتودنسی، مواد غذایی حاوی مواد معدنی، ویتامین‌ها و کلسیم مصرف نمایید و از به هرگونه خوراکی رنگی، خوراکی‌های سخت و تنقلات، نه بگویید.

امیدواریم که با مطالعه این مطالب علاوه بر پاسخ سوال «ارتودنسی چیست؟»، نکات و توضیحات انواع ناهنجاری های فک و دندان و روش‌های مختلف ارتودنسی دندان، به شما کمک کند تا هنگام مراجعه به ارتودنتیست، مشاوره موثرتری دریافت کنید.

مطالب مرتبط

ارتودنسی سریع؛ روشی برای منظم کردن فوری دندان‌ها آیا ارتودنسی درد دارد؟ ۹ روش برای کاهش درد ارتودنسی شرایط ارتودنسی دندان عصب کشی شده چیست؟ ارتودنسی بهتر است یا لمینت دندان؟ دیپ بایت چیست + علل بروز و روش درمان ارتودنسی جدید