ارتودنسی ثابت، متداول‌ترین نوع ارتودنسی است که با حرکت بسیار دقیق دندانها به سمت مکان صحیح، شما را به نتایج ایده‌آل می‌رساند. موفقیت این روش درمانی تا حد زیادی به تخصص و تجربه ارتودنتیست بستگی دارد.
در مطب دندانپزشکی دکتر سعید قریشی در تهران، انواع ارتودنسی ثابت دندان، ارتودنسی دوفک و فک بالا با استفاده از براکت‌های متداول فلزی، سرامیکی، لینگوال و ارتودنسی نامرئی برای اصلاح وضعیت دندانها استفاده می شود.
برای آشنایی بیشتر با انواع ارتودنسی دائمی دندان، ابزارهای مورد استفاده در این روش درمانی و سایر جزئیات آن در ادامه با ما همراه باشید.
ارتودنسی ثابت چیست؟
سایت NHS ارتودنسی ثابت را اینگونه تعریف می‌کند: “بریس‌های ثابت رایج‌ترین نوع دستگاه مورد استفاده در ارتودنسی هستند. آن‌ها از براکت‌های فلزی کوچکی تشکیل شده‌اند که با استفاده از چسب مخصوص به دندانها چسبانده می‌شوند. سیم‌ها از میان براکتها عبور می‌کنند و با حلقه‌های الاستیکی در موقعیت خود قرار میگیرند.
سیم‌ها از طریق براکت ارتودنسی به دندان نیرو وارد کرده و آن را جابجا می‌کنند. مقدار نیروی وارد شده به دندان کم است تا خطر هر گونه آسیب به دندان در طول درمان به حداقل برسد. دندانها در ارتودنسی به آرامی و حدود ۱ میلیمتر در ماه حرکت می‌کنند. به این ترتیب استخوان فک اطراف دندان فرصت بازسازی پیدا می‌کند.”
در ارتودنسی ثابت امکان جابه جایی ابزار و دستگاه ارتودنسی، پس از اعمال روی دندان، وجود ندارد. به همین دلیل است که به این روش، ارتودنسی دائمی می‌گویند.
در واقع زمانی که صحبت از ارتودنسی دائمی می‌شود، هدف متخصصان کاملا متمرکز به استفاده از روش‌های درمانی و زیبایی ارتودنسی برای دندان و فک بدون دخالت و همکاری مستقیم بیمار است.
کاربرد ارتودنسی ثابت چیست؟
استفاده از روش‌ها و انواع ارتودنسی ثابت برای فک و دندان از جمله عمل‌های درمانی و زیبایی دندان به شمار می‌آید که از گذشته تا به امروز دستخوش تغییرات مناسبی شده است. ارتودنسی دائمی دندان، ارتودنسی ثابت دندان‌های بالا و دوفک، توانایی این روش برای رفع انحرافات دندانها و نامتوازن بودن دو فک بالا و پایین را نشان می‌دهد. به طور کلی ارتودنسی دائمی دندان برای موارد زیر کاربرد دارد:
- وجود فاصله افقی یا عمودی بین دندان‌های بالا و پایین هنگام بستن دهان (کراس بایت، اپن بایت، اوربایت، اورجت، آندربایت)
- اصلاح دندان‌های کج و چرخش دندان
- جلو زدگی و عقب رفتگی دندانها
- شلوغی و ازدحام دندانها به دلیل نبود فضای کافی در فک
- وجود فاصله بین دندانها در هر فک
- انواع انحرافات و ناهنجاری‌های اسکلتی متوسط تا شدید فک و دندان
- عدم تقارن و توازن دندان‌های فک بالا و پایین
- آپنه خواب ناشی از قرارگیری نامناسب فک و دندانها
مراحل درمان ارتودنسی ثابت
مراحل درمان شامل اتصال براکت‌های کوچکی است که توسط چسب دندان بر روی سطح دندانها متصل می‌شوند، سپس براکتها با سیم نازکی به هم متصل می‌شوند. این سیم نازک در جای خود با کِش ارتودنسی که به صورت لاستیکی (گاهی اوقات رنگی) می باشد ثابت و محکم نگه داشته می‌شود. در برخی از مواقع نیز از مینی اسکرو یا پیچ ارتودنسی برای درمان بهتر استفاده می شود.
براکتها امکان حرکت دندانها را به مکان مورد نظر فراهم می‌سازند. با این روش، متخصص ارتودنسی نسبت به ارتودنسی متحرک و یا لیگاچورهای متحرک، کنترل بیشتری بر موقعیت دندانها دارد.
درمان با ارتودنسی ثابت معمولا زمانی شروع می‌شود که تمام دندان‌های دائمی رشد کرده‌اند. این درمان حدود ۱۸-۲۴ ماه طول می‌کشد، پس از اتمام درمان بیماران باید به منظور حفظ نتیجه درمان از نگهدارنده استفاده کنند.
نگهدارنده‌ها می‌توانند متحرک باشند و یا بر روی سمت داخلی (رو به زبان) دندانها ثابت شوند. کوتاهی کردن بیماران برای نصب و یا حفظ نگهدارنده‌ها طبق دستور اورتودنتیست، به احتمال زیاد منجر به کج‌تر شدن و شلوغی دندانها خواهد شد، زیرا دندانها بدون نگهدارنده‌ها تمایل به بازگشت به موقعیت قبل از درمان را دارند.
ارتودنسی ثابت بهتر است یا متحرک؟
وابسته به شرایط بیمار، متخصص ارتودنسی تشخیص می‌دهد که ارتودنسی ثابت بهتر است یا متحرک. اثربخشی و نتیجه پایانی ارتودنسی دائمی زودتر نمایان می‌شود در حالی که طول درمان ارتودنسی متحرک بیشتر خواهد بود.
انواع ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت با توجه به کاربردی که برای نظم دهی دندانها و شکل دهی ساختار فک بالا و دو فک دارد به انواع زیر تقسیم بندی می‌شود:
۱. ارتودنسی ثابت دو فک
اگر شرایط بیمار به گونه‌ای باشد که ارتودنسی ثابت دو فک مد نظر متخصص ارتودنسی باشد، اصول کار به این صورت است که ابتدا ارتودنسی ثابت فک بالا انجام می‌شود. علت اصلی این کار در ارتودنسی ثابت دو فک سهولت درمان فک پایین و امکان کار گذاشتن راحت براکت و بریس بر روی دندان‌های فک پایین بدون ضربه از بالا به پایین است.
۲. ارتودنسی ثابت فک بالا
جلو بودن فک بالا از ناهنجاری‌های شایعی است که درمان از طریق ارتودنسی فک بالا را به دنبال دارد. در واقع زمانی که فک بالا جلوتر باشد و یا فک پایین عقب تر از حالت نرمال باشد دندان‌های عقبی بر روی هم قرار نگرفته و اصطلاحا اوربایت صورت می‌گیرد.
مهمترین عاملی که در ارتودنسی ثابت فک بالا باید مورد توجه قرار گیرد سن بیمار و شدت عارضه است. روش ارتودنسی ثابت فک بالا برای کودکان توصیه نشده و بیشتر از کاربرد هدگیر دندان و روش‌های ارتودنسی متحرک در سنین پایین برای فک بالا استفاده می‌شود.
ارتودنسی ثابت فک بالا در بزرگسالان و در مواقعی که عارضه موجود خفیف باشد کاربرد دارد. از براکت‌های ثابت و در مواقع لزوم کشیدن دندان برای این شیوه درمانی در این حالت استفاده می‌شود. اگر جلو و یا عقب ماندن فک بالا و شدت عارضه بیشتر باشد علاوه بر ارتودنسی ثابت فک بالا باید جراحی فک و صورت با تشخیص متخصص صورت گیرد.
ابزارهای مختلف برای ارتودنسی ثابت
اکثریت قریب به اتفاق بیماران ارتودنسی، بریس‌های سنتی با ظاهر فلزی-نقره ای را به عنوان ابزار ارتودنسی ثابت می‌شناسند. اما امروزه این بریس‌های فلزی تنها گزینه برای درمان بهم ریختگی دندانها نیستند. انتخاب ابزار ارتودنسی به فاکتورهای مختلفی مانند نوع مشکل بیمار، ترجیح و بودجه او و البته تشخیص ارتودنتیست بستگی دارد. بیایید نگاهی به ابزارهای مختلف برای ارتودنسی ثابت بیندازیم.
۱. ارتودنسی لینگوال
یکی از انواع ارتودنسی ثابت، ارتودنسی لینگوال است که در آن براکتها به سطح داخلی دندان متصل می‌گردد. در نتیجه، ابزارها در این نوع ارتودنسی ثابت، قابل رؤیت نیستند. بسیاری از ارتودنتیست‌ها این نوع درمان را به بیماران خود ارائه می‌دهند و نتایجی با کیفیت بالا بدست می‌آورند.
مشکل خاصی که شاید بیماران با آن مواجه شوند، مشکل اولیه در صحبت کردن، درد زبان و دشواری در تمیز نگه داشتن براکت‌های لینگوال است. هزینه درمان این روش به‌طور قابل توجهی بیشتر از سایر انواع ارتودنسی ثابت است، که دلیل آن به هزینه‌های آزمایشگاهی بیشتر برای تولید ابزارها و نیاز به دقت و زمان بیشتر برای نصب بر روی دندانها برمی‌گردد.
۲. ارتودنسی با براکت‌های فلزی
ارتودنسی فلزی معمولی، یکی از رایج‌ترین انواع ارتودنسی ثابت مورد استفاده برای کودکان است که اغلب “سیم کشی دندانها” نیز نامیده می‌شود. براکت‌های فلزی اغلب از جنس استیل ساخته شده‌اند و با استفاده از مواد کامپوزیتی به دندانها متصل و ثابت می‌شوند. هنگام خوردن غذاهای سفت باید مراقب باشید، زیرا چسب دندان به راحتی می‌تواند شکسته شود و منجر به اختلال در درمان گردد.
یک سیم مخصوص (سیم قوسی) به براکتها تثبیت و یا بسته می‌شود. این کار با استفاده از حلقه‌های رنگی الاستیک (که ممکن است در بین جلسات مراجعه بی‌رنگ شود) انجام می‌گیرد. این کِش‌ها می‌تواند نقره‌ای رنگ و یا به رنگ روشن باشند.
با پیشرفت مراحل درمان، ارتودنتیست از سیم‌های ضخیم‌تری استفاده می‌کند تا بتواند نیروی بیشتری را بر روی دندانها وارد سازد. برخی از بیماران به این فرایند “سفت کردن” ارتودنسی می‌گویند. در پایان درمان، براکت‌های فلزی می‌توانند به راحتی و بدون هیچ‌گونه آسیبی از روی دندانها برداشته شوند.
۳. ارتودنسی با براکت‌های سرامیکی
به جای استفاده از استیل، براکت ممکن است از مواد سرامیکی سخت ساخته شود تا با رنگ دندان هماهنگ باشد. این نوع از درمان، ظاهر زیبا و خوشایندتری دارد و یک گزینه‌ی جذاب به خصوص برای بزرگسالان است. سیم ارتودنسی برای کمک به بهبود ظاهر دندانها، می‌تواند همرنگ دندان باشد.
ارتودنسی ثابت سرامیکی می‌تواند به اندازه‌ی ارتودنسی ثابت معمولی در اصلاح مکان دندانها مؤثر باشد. گاهی اوقات استفاده از آن‌ها برای دندان‌های پایین‌تر توصیه نمی‌شود (در حالت همپوشانی بیش از حد دندانها / دیپ بایت)، زیرا مواد سخت آن می‌تواند هنگام تماس با دندان‌های مقابل به آن‌ها آسیب برساند.
در ارتودنسی سرامیکی، خارج کردن براکت‌های سرامیکی کمی دشوارتر از براکت‌های معمولی است، اما در بسیاری از موارد، بعید است که آسیبی به دندان‌های سالم برسد. در صورت هر گونه سؤال و یا نگرانی باید با اورتودنتیست خود گفتگو کنید.
۴. لیگاچور ارتودنسی
این ابزار به جای استفاده از کِش برای نگه داشتن سیم در موقعیت خود، دارای مکانیزم قفل و بست یکپارچه است که با نگه داشتن سیم به آن اجازه می‌دهد حرکت و لغزش آزادانه‌تری داشته باشد.
هیچ شواهدی وجود ندارد که این مکانیزم نتیجه بهتری نسبت به ارتودنسی ثابت معمولی دارد، اما شواهدی وجود دارد که با مکانیزم خود لیگاچور، زمان لازم برای تغییر سیم کاهش می‌یابد و احتمال تغییر رنگ آن در حین جلسات درمان کمتر است، زیرا از کِش برای بستن سیم‌ها استفاده نمی‌شود.
۵. ارتودنسی ثابت رنگی
در میان انواع روش‌ها و ابزارهای ارتودنسی، روش مجزا و درمان مستقلی به نام ارتودنسی رنگی وجود ندارد. منظور از ارتودنسی ثابت رنگی استفاده از الاستیک‌ها و کش‌های رنگی به جای کش‌های شفاف و بی‌رنگ در ارتودنسی ثابت فلزی و سرامیکی است. امروزه کودکان، نوجوانان و حتی برخی جوانان مایل به استفاده از ارتودنسی رنگی هستند. علاقه‌مندان به این روش، کش‌های رنگی را به عنوان بخشی از ظاهر و استایل خود در نظر گرفته و رنگ آن را متناسب با رنگ چشم، رنگ پوست و حتی رنگ لباس‌هایشان انتخاب می‌کنند.
۶. ارتودنسی دیمون
ارتودنسی دیمون (Damon orthodontics) یکی از جدیدترین روش‌های ارتودنسی دندان با دستگاه ثابت است. متد‌های جدید به کار رفته در این نوع ارتودنسی افراد متقاضی انجام این عمل زیبایی دندان را زیاد کرده است. در ارتودنسی خود تنظیم شونده تغییر در سبک براکتها و جایگیری مزیتی است که استقبال افراد مواجه شده است.
یک نمونه عکس ارتودنسی ثابت
عکس ارتودنسی ثابت برای افرادی که تمایل دارند از شرایط ظاهری این روش ارتودنسی مطلع شوند بصورت زیر قابل مشاهده است.
همچنین در زیر عکس قبل و بعد از ارتودنسی چند مراجعه کننده و نتیجه درمان آن‌ها را مشاهده می‌کنید.
فیلم نتیجه درمان ارتودنسی ثابت دو فک را در زیر می بینید.
مزایا و معایب ارتودنسی ثابت دندان
مزایا و معایب ارتودنسی ثابت دندان و فک را می‌توان در نکات زیر جمع بندی کرد:
مزایای ارتودنسی ثابت
- ارتودنسی ثابت علاوه بر صاف شدن دندانها، ظاهر دندانها را زیبا کرده و بهداشت دهان و دندان را تامین می‌کند.
- خطر ابتلا به بیماری‌های لثه در ارتودنسی ثابت کاهش می‌یابد.
- در روند درمان ارتودنسی ثابت نیازی به کمک و همراهی بیمار نیست.
- از دیگر مزایایی ارتودنسی ثابت اطمینان کامل از داشتن نتیجه مطلوب در انتهای دوره درمان به دلیل ثابت بودن براکتها روی دندان است. این مزیت در مقایسه با ارتودنسی متحرک و قرار ندادن مرتب براکت متحرک بر روی دندان‌هاست.
- با ارتودنسی ثابت دندانها صد در صد در محل درست خود جای میگیرند و امکان بازگشت دندانها به حالت اولیه کمتر است.
- ارتودنسی ثابت کمتر به دندانها آسیب وارد می‌کند، زیرا دندانها در جهت‌های کنترل شده حرکت می‌کنند.
- به دلیل کنترل حرکت دندانها در روش ارتودنسی ثابت آسیب کمتری به ساختار دندانها وارد می‌شود.
معایب و مشکلات ارتودنسی ثابت
- طول دوره درمان ارتودنسی ثابت طولانی بوده و در این دوره ممکن است در اثر عدم رعایت بهداشت بطور کامل، دندانها تغییر رنگ داده و اثر براکتها بر روی دندان باقی بماند.
- مشکلات بوجود آمده در هنگام خوردن غذا و جویدن محتویات غذا در ابتدای شروع درمان ارتودنسی ثابت در افراد دیده می‌شود.
- سیم‌ها و براکت‌های ارتودنسی دائمی آسیب پذیر هستند و در هنگام خوردن مواد غذایی سفت ممکن است بشکنند.
- مشکلات در تکلم نیز در افرادی که ارتودنسی ثابت برای رفع مشکلات دندانها استفاده می‌کنند دیده می‌شود.
- شکل و ظاهر ارتودنسی ثابت برای برخی از افراد خوشایند نمی‌باشد.
هزینه ارتودنسی ثابت
هزینه ارتودنسی ثابت به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از نوع و مدت زمان ارتودنسی، تجربه ارتودنتیست، محل مطب، بیمه دندانپزشکی شما و هر کار ترمیمی دیگر که ممکن است قبل و یا در طول درمان لازم باشد. هزینه‌ی محصولاتی مانند ارتودنسی نامرئی و یا شفاف ممکن است بیشتر از براکت‌های معمولی باشد. هزینه‌ها با توجه به شدت مشکل فکی و دندانی و همچنین اختلاف هزینه‌های منطقه‌ای، متفاوت است.
ارتودنتیست‌های ما برنامه‌های پرداخت انعطاف‌پذیری را تدارک دیده‌اند تا بیمارانی که نیاز به درمان و نصب براکت دارند، پرداخت هزینه‌ها برای آن‌ها امکان‌پذیر باشد.
نکات مهم در ارتودنسی ثابت
چندین نکته مهم در ارتودنسی ثابت دندان، ارتودنسی ثابت دو فک و ارتودنسی ثابت فک بالا وجود داشته که بیشتر رعایت‌های پس از انجام انواع ارتودنسی ثابت را شامل می‌شود.
- پس از نصب براکت و ارتودنسی دائمی بر روی دندان و شروع دوره درمان حتما در موعد‌های مقرر برای ویزیت به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- پس از نصب سیم و براکت‌های ثابت در روی دندان چند روز ابتدایی برای خوردن غذا و صحبت کردن با مشکل رو به رو هستید که به مروز زمان عادت می‌کنید.
- چند روز ابتدایی نصب براکت از غذای نرم استفاده کنید. از خوردن مواد غذایی رنگی مانند سس، سبزی، نوشابه، چای، قهوه و غیره خودداری کنید.
- از جویدن آدامس و خوردن غذاهای سفت و چسبنده مانند ته دیگ و آدامس به دلیل احتمال شکستن و آسیب دیدن براکتها در دوره درمان ارتودنسی ثابت خودداری کنید.
- برای جلوگیری از تجمع و گیر کردن مواد غذایی در زیر براکتها و سیم‌ها از برس‌های مخصوص تمیز کردن ارتودنسی دائمی دندانها برای جلوگیری از پوسیدگی و زرد شدن دندانها استفاده کنید.
- هنگام انجام ورزش از قرار گرفتن در معرض ضربه و آسیب به صورت و دندانها خودداری کنید. در صورت امکان از محافظ استفاده کنید.
- در صورت افتادن براکتها یا شل شدن ارتودنسی ثابت دندان، سریعاً به مطب مراجعه نمائید.
سوالات متداول
- مدت زمان ارتودنسی ثابت چقدر است؟
طول دوره درمان ارتودنسی دائمی به طور متوسط حدود دو سال است. البته با توجه به شرایط بیمار، وضعیت دندانها و نوع ناهنجاری می‌تواند کمتر از یک سال یا بیشتر از ۳ سال نیز طول بکشد. در طول این مدت ماهی یک بار ویزیت برای بیماران در نظر گرفته می‌شود.
- آیا کشیدن دندان در ارتودنسی ثابت لازم است؟
با توجه به وضعیت دندان‌های بیمار ارتودنسی دائمی، گاهی لازم است به منظور ایجاد فضای کافی برای حرکت و جابجایی سایر دندانها و قرار گرفتن آن‌ها در موقعیت صحیح یک یا چند دندان در هر فک کشیده شود. اگر کشیدن دندان ضروری باشد اما انجام نشود، نتایج بدست آمده از ارتودنسی در مدت کوتاهی به حالت قبل برمی‌گردد.
- آیا ارتودنسی ثابت درد دارد؟
در جلسات ماهانه که ارتودنتیست برای ویزیت و تنظیم براکتها در نظر می‌گیرد، بعد از فعال کردن کش بین دندانها، سیم‌ها و یا فنرها، بیمار اندکی درد احساس می‌کند که در مدت کوتاهی از بین می‌رود. این درد و ناراحتی به دلیل فشاری که است که به منظور جابجایی به دندانها اعمال می‌شود.
- آیا بریس‌های ارتودنسی دائمی به دندان آسیب وارد می‌کند؟
هیچ یک از دستگاه‌های ارتودنسی ثابت به خودی خود به دندان آسیب وارد نمی‌کند اما در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های ارتودنتیست و بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان توسط بیمار، احتمال آسیب دیدن، پوسیدگی و جرم گرفتن دندانها وجود دارد.
- سن مناسب برای درمان ارتودنسی ثابت چه زمانی است؟
به طور کلی محدودیت سنی برای درمان ارتودنسی وجود ندارد و افراد در هر سنی می‌توانند از انواع روش‌های ارتودنسی برای صاف و منظم کردن دندان‌های خود استفاده کنند. با این حال بهترین سن برای درمان ارتودنسی با بریس‌های ثابت ۸ تا ۱۴ سالگی است. درمان در این سن هم هزینه‌تر است و نتایج سریعتر و مطلوب‌تری دارد.
جمع بندی
در این مطلب، بیان کردیم که ارتودنسی ثابت چیست و درباره انواع ارتودنسی ثابت اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار دادیم. همچنین گفتیم که مشکلات ارتودنسی ثابت چیست. در نهایت باید گفت تشخیص اینکه کدام روش درمانی ارتودنسی دائمی، برای شما مناسب است کاملاً به تشخیص متخصص بستگی دارد. ممکن است درمان ناهنجاری شما تنها با ارتودنسی ثابت دو فک امکان پذیر باشد یا اینکه مشکلات به گونه ای باشد که با ارتودنسی ثابت یک فک بر طرف شود.
