لوزه‌ها بخشی از سیستم ایمنی و اولین خط دفاعی بدن در مقابله با میکروب‌ها و عفونت‌ها هستند. با این حال خودشان هم ممکن است دچار بیماری شوند. بیماری این اندام کوچک می‌تواند منشا علائم آزاردهنده‌ای مثل گلودرد، تنفس دهانی، دشواری در بلع و بوی بد دهان باشد. شناسایی زود هنگام بیماری های لوزه نقش مهمی در پیگیری درمان و پیشگیری از عوارض جدی‌تر دارد.
در این مقاله، به بررسی علل و علائم انواع بیماری های لوزه می‌پردازیم تا بدانید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید. اگر به دنبال اطلاعات کامل و کاربردی در مورد سلامت لوزه‌ها هستید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
لوزه چیست؟
لوزه‌ها توده‌هایی با بافت مشابه غدد لنفاوی و پوششی از مخاط صورتی رنگ هستند که در قسمت انتهای گلو قرار دارند. این توده‌های لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند و در خط مقدم دفاعی بدن قرار دارند. لوزه‌ها نقش مهمی در شناسایی و مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌هایی دارند که از راه دهان و بینی وارد بدن می‌شوند. گاهی این بافت‌ها خود دچار التهاب یا عفونت شده و نیاز به بررسی پزشکی پیدا می‌کنند. شناخت دقیق نقش لوزه‌ها به درک بهتر علائم بیماریهای مرتبط با آنها کمک می‌کند.
این بافت‌ها در کودکی عملکرد فعال‌تری دارند و با افزایش سن ممکن است کارآیی آنها کاهش یابد. انواع متفاوتی از لوزه‌ها داریم که شامل موارد زیر است:
- لوزه کامی (سقف دهان): دو لوزه کامی که در دو طرف قسمت پشتی گلو قرار دارند و هنگام باز‌شدن دهان دیده می‌شوند.
- لوزه زبانی: در سطح پشتی و قسمت انتهایی زبان قرار گرفته است.
- آدنوئید: این بافت‌ها در حفره بینی و پشت سقف دهان قرار‌دارند و تنها با معاینه بینی توسط تجهیزات پزشکی قابل مشاهده هستند.
کار لوزه چیست؟
کار اصلی لوزه محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا در مراحل اولیه ورود آن‌هاست. به عبارتی، لوزه‌ها مانند فیلترهایی عمل می‌کنند که میکروب‌های وارد شده از راه دهان یا بینی را به دام می‌اندازند. این اندام‌ها با تولید لنفوسیت‌ها و آنتی‌بادی‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها را شناسایی کرده و مانع از گسترش عفونت در بدن می‌شوند. به علاوه، لوزه‌ها با تحریک سیستم ایمنی بدن در برابر این عوامل، به ایجاد ایمنی طبیعی در کودکان کمک می‌کنند.
لوزه سوم چیست؟ (علائم لوزه سوم در کودکان)
لوزه سوم یا آدنوئید، توده‌ای از بافت لنفاوی است که در قسمت بالای گلو و پشت بینی قرار دارد. برخلاف دو لوزه اصلی (لوزه‌های کامی) که در دهان دیده می‌شوند، لوزه سوم با چشم قابل مشاهده نیست.
این لوزه در دوران کودکی نقش مهمی در فعالیت سیستم ایمنی دارد. با این حال، در برخی کودکان این بافت بیش از حد رشد می‌کند یا دچار تورم و التهاب می‌شود که می‌تواند مشکلاتی برای تنفس و سلامت عمومی کودک به وجود آورد.
علائم بزرگ شدن یا التهاب لوزه سوم در کودکان عبارت است از:
- مشکل در تنفس از طریق بینی
- تنفس دهانی به‌ویژه هنگام خواب
- تنفس صدا دار
- خروپف یا آپنه خواب
- عفونت مکرر گوش و سینوس
- کاهش شنوایی
- گرفتگی مزمن یا آبریزش مداوم بینی (بدون سرماخوردگی)
- تغییرات صدا (صدای گرفته یا تو دماغی صحبت کردن)
- بی‌قراری و خواب نا آرام شبانه
اگر این علائم را به‌صورت مکرر در کودک‌تان مشاهده می‌کنید، لازم است با پزشک مشورت نمایید. همچنین اگر کودک شما علائمی مانند تب، بی‌اشتهایی، گلودرد به ویژه در هنگام بلع، درد گوش، چرک و لایه زرد یا سفید رنگ بر روی لوزه‌ها یا بوی بد دهان دارد بهتر است برای بررسی عفونت لوزه سوم حتما به پزشک مراجعه کنید.
انواع بیماری های لوزه
لوزه‌ها ممکن است به دلایل مختلفی دچار مشکل شوند. انواع بیماری های لوزه از موارد ساده و شایع تا بیماریهای جدی‌تر را شامل می‌شود. شناخت انواع بیماری های لوزه به شما کمک می‌کند که علائم اولیه را بهتر تشخیص داده و در صورت لزوم، برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید. برخی از این بیماری‌ها فقط باعث ناراحتی‌های خفیف شوند، اما برخی دیگر نیاز به پیگیری جدی و درمان‌های تخصصی دارند. رایج‌ترین بیماری های لوزه عبارتند از:
- التهاب لوزه
- عفونت لوزه
- سنگ لوزه
- سرطان لوزه
التهاب لوزه
التهاب لوزه یا تونسیلیت به آن دسته از بیماری های لوزه گفته می‌شود که در آن یک یا هر دو لوزه کامی دچار تورم، قرمزی و درد می‌شوند. این التهاب معمولا در اثر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی به‌وجود می‌آید و در سنین مختلف مشاهده می‌شود، اما در کودکان شایع‌تر است. براساس شدت و تکرار علائم، التهاب لوزه به ۳ دسته تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و نشانه‌های خاص خود را دارند.
التهاب لوزه حاد
التهاب لوزه حاد معمولا به‌صورت ناگهانی بروز می‌کند، بین چند روز تا یک هفته (نهایتا ۱۰ روز) ادامه می‌یابد و به طور ناگهانی نیز خوب می‌شود. عامل اصلی این نوع التهاب اغلب، ویروس‌هایی مانند ویروس سرماخوردگی است. اگرچه برخی عفونت‌های باکتریایی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. علائم التهاب حاد لوزه شامل گلودرد شدید، تب، قرمزی و تورم لوزه‌ها، بوی بد دهان و دشواری در بلع است. در بیشتر موارد، این نوع التهاب با استراحت بهبود می‌یابد. در صورت چرکی بودن التهاب، ممکن است پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
التهاب لوزه مزمن
در حالت مزمن، التهاب لوزه برای مدت طولانی طول می‌کشد یا با علائم خفیف‌تر مرتبا تکرار می‌شود. افراد مبتلا به التهاب مزمن لوزه همیشه احساس ناراحتی در گلو دارند یا لوزه‌ها به‌طور مداوم متورم و قرمز است. همچنین، بوی بد دهان و احساس وجود چیزی اضافه در گلو از نشانه‌های شایع آن هستند. این نوع التهاب گاهی با اختلالات دیگری مانند سنگ لوزه یا عفونت‌های مکرر گوش همراه است.
التهاب لوزه عودکننده
در این حالت، بیمار طی یک سال چندین نوبت دچار التهاب حاد لوزه می‌شود. اگر تعداد دفعات التهاب به حد قابل‌توجهی برسد (مثلا ۵ تا ۷ بار در سال)، ممکن است به‌عنوان تونسیلیت عودکننده یا تکرار شونده تشخیص داده شود. این نوع التهاب اغلب باعث خستگی مزمن، افت کیفیت زندگی و مشکلات خواب می‌شود. ممکن است پزشک گزینه‌هایی مانند جراحی لوزه را برای پیشگیری از عودهای مکرر مطرح کند.
دلایل التهاب لوزه
مهم‌ترین عامل التهاب لوزه، عفونت ویروسی یا باکتریایی است. علاوه بر عفونت، عواملی مانند تماس با افراد بیمار، ضعف سیستم ایمنی، و بهداشت دهان و دندان ضعیف می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
در ادامه لیست ویروس‌ها و باکتری‌هایی که معمولا باعث التهاب لوزه می‌شوند برای شما آورده شده است:
- ویروس راینوویروس: دلیل ابتلا به سرماخوردگی
- ویروس آنفولانزا
- ویروس پارا آنفولانزا: مسبب التهاب گلو و لوزه‌ها)
- ویروس انتروویروس: عامل بیماریهای دست، پا و دهان)
- آدنوویروس: علت شایع ایجاد اسهال
- ویروس روبلا: عامل سرخجه
- ویروس اپشتین بار: عامل مونونوکلئوز یا بیماری بوسه
- باکتری استرپتوکوک: ایجاد عفونت باکتریال و التهاب لوزه
آیا التهاب لوزه واگیردار است؟
بله، التهاب و بیماری لوزه می‌تواند واگیردار باشد. این بیماری لوزه از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ظهور علائم تا زمان درمان کامل بیماری قابلیت سرایت به افراد سالم را دارد. التهاب لوزه از طریق تماس نزدیک، قطرات تنفسی (مثل عطسه یا سرفه)، استفاده مشترک از ظروف یا بوسیدن قابل انتقال است. در صورتی که بیمار برای درمان عفونت باکتریایی لوزه، آنتی‌بیوتیک مصرف کند، واگیردار بودن این بیماری طی ۲۴ ساعت متوقف خواهد شد.
رعایت بهداشت فردی، شست‌وشوی مرتب دست‌ها و پرهیز از تماس با افراد بیمار از راه‌های موثر در پیشگیری از انتقال بیماری های لوزه هستند.
عفونت لوزه
زمانی که لوزه‌ها توسط عوامل بیماری‌زا (معمولا باکتری‌ها یا ویروس‌ها) مورد حمله قرار می‌گیرند، فرد دچار عفونت لوزه می‌شود. این وضعیت می‌تواند به دنبال یک التهاب ساده لوزه بروز کند یا از ابتدا با علائم شدیدتری ظاهر شود. عفونت لوزه هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود اما در کودکان شایع‌تر است.
نوشیدن مایعات فراوان و دمنوش گیاهی برای عفونت لوزه، استراحت، غرغره کردن آب نمک، دوری از محرک‌ها مانند تنباکو و محیط‌های پر دود از جمله روش‌های خانگی برای کاهش التهاب و عفونت لوزه‌ها هستند.
علت ابتلا به عفونت لوزه چیست؟
مهم‌ترین علت عفونت لوزه، نفوذ باکتری‌ها یا ویروس‌ها به بافت لوزه‌ها و تکثیر و گسترش آنها در این اندام است. در میان این عوامل، باکتری استرپتوکوک گروه A یکی از رایج‌ترین میکروب‌هایی است که باعث عفونت باکتریایی لوزه می‌شود. این نوع عفونت، که به آن گلودرد استرپتوکوکی هم گفته می‌شود، معمولا با گلودرد شدید و ناگهانی خود را نشان می‌دهد و در سنین ۵ تا ۱۵ سالگی شیوع بیشتری دارد.
ویروس هپاتیت A، ویروس HIV، ویروس‌های عامل سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیز در ایجاد التهاب و ابتلا به عفونت ویروسی لوزه نقش دارند.
عواملی مانند سیستم ایمنی ضعیف، تماس نزدیک با افراد مبتلا، یا حضور محیط‌های شلوغ (مانند مدارس) احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد.
علائم عفونت لوزه
علائم عفونت لوزه ممکن است بسته به عامل ایجادکننده (ویروسی یا باکتریایی) کمی متفاوت باشد، اما شایع‌ترین نشانه‌های آن شامل موارد زیر است:
- گلودرد شدید و ناگهانی
- دشواری در بلع غذا
- تورم و قرمزی لوزه‌ها
- وجود لکه‌های سفید یا چرکی روی لوزه‌ها
- تب بالا (گاهی بیش از ۳۸.۵ درجه)
- لرز
- بوی بد دهان
- تورم غدد لنفاوی گردن
- سردرد یا بدن‌درد
- درد گوش
- خشکی یا زبری صدا
- خستگی، بی‌حالی و ضعف عمومی
- اختلال و آشفتگی خواب
- سرفه
برخی علائم نیز شیوع کمتری دارند و در برخی افراد دیده می‌شوند:
- تغییر صدا
- مشکلات تنفسی
- درد شکمی
- تهوع و استفراغ
- کوفتگی
- مشکل در باز کردن دهان
- سنگ لوزه
سنگ لوزه
سنگ لوزه یا تونسیلولیت توده‌های کوچکی از مواد سخت شده است که در شیارهای سطح لوزه‌ها، به‌ویژه لوزه‌های کامی، تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها معمولا ترکیبی از سلول‌های مرده، باکتری‌ها، مخاط و باقی‌مانده‌های مواد غذایی هستند که به مرور زمان در فضای بین چین‌های لوزه تجمع پیدا کرده‌اند. اگرچه بسیاری از سنگ‌های لوزه بدون علامت بوده و به‌صورت تصادفی کشف می‌شوند، در برخی افراد می‌توانند باعث بروز نشانه‌های آزاردهنده شوند.
علائم سنگ لوزه
سنگ لوزه بسته به اندازه و محل قرارگیری خود، می‌تواند بدون علامت باقی بماند یا باعث بروز ناراحتی‌هایی در ناحیه دهان و گلو شوند. شایع‌ترین علائم مرتبط با سنگ لوزه:
- بوی بد دهان (هالیتوزیس) ناشی از تجمع باکتری‌ها و مواد تجزیه‌شده
- احساس گیر کردن چیزی در گلو
- مشکل یا درد خفیف هنگام بلع به‌ویژه در مورد سنگ‌های بزرگ و قرار گرفته در عمق لوزه
- التهاب یا قرمزی لوزه‌ها به‌دلیل تحریک بافت اطراف سنگ
- سرفه مزمن یا تحریک مداوم مخاط گلو
- خروج سنگ‌های کوچک به‌صورت ذرات سفید یا زردرنگ هنگام سرفه یا عطسه
سرطان لوزه
سرطان لوزه یکی از انواع سرطان‌های ناحیه سر و گردن است که اغلب در لوزه‌های کامی ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های لوزه به‌طور غیرطبیعی شروع به رشد و تکثیر می‌کنند. اگرچه سرطان لوزه نسبت به سایر انواع بیماری های لوزه شیوع کمتری دارد، اما به‌دلیل نزدیکی به نواحی حساس مانند گلو، زبان و مجاری تنفسی، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
از جمله عوامل خطر برای ابتلا به این بیماری می‌توان به مصرف طولانی‌مدت دخانیات، نوشیدنی‌های الکلی و ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) اشاره کرد. علائم سرطان لوزه در مراحل اولیه ممکن است خفیف و مشابه بیماریهای التهاب یا عفونت لوزه باشد به همین دلیل گاهی تشخیص آن با تاخیر انجام می‌شود.
تشخیص زودهنگام، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد. لذا نشانه‌هایی مانند گلودرد مزمن، دشواری در بلع، وجود توده یا زخم پایدار در گلو، درد در ناحیه گوش یا کاهش وزن بی‌دلیل از جمله مواردی هستند که باید جدی گرفته شوند.
جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی روش‌های موثری هستند که برای درمان سرطان لوزه به کار می‌روند.
برای بیماریهای لوزه به چه دکتری مراجعه کنیم؟
زمان مراجعه به پزشک نقشی تعیین‌کننده‌ای در درمان موثر و پیشگیری از عوارض بلندمدت انواع بیماری های لوزه دارد. بنابراین در صورتی که علائم بیماری های لوزه مانند گلودرد مداوم، تورم لوزه‌ها، دشواری در بلع، بوی بد دهان یا وجود توده در گلو را تجربه می‌کنید، بهترین اقدام، مراجعه سریع به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی است. این پزشکان تخصص کافی برای بررسی دقیق لوزه‌ها، تشخیص نوع بیماری و ارجاع در صورت نیاز به مراحل تکمیلی درمان را دارند.
بی‌توجهی به علائم اولیه ممکن است منجر به پیشرفت بیماری و بروز عوارضی مانند آبسه، مشکلات تنفسی یا حتی اختلال در بلع شود. همچنین اگر علائمی مانند تب بالا، تورم دردناک غدد گردنی، گلودرد شدید بیش از چند روز یا علائم مشکوک به سرطان لوزه مانند کاهش وزن بی‌دلیل و وجود زخم‌های مزمن در گلو دارید، باید در اسرع وقت تحت معاینه تخصصی قرار بگیرید. به طور کلی در مواجهه با هرگونه نشانه غیرمعمول در ناحیه گلو و لوزه‌ها، مراجعه به پزشک گوش و حلق و بینی را پشت گوش نیندازید.
سوالات متداول در مورد بیماری لوزه
در ادامه به سوالات پرتکرار شما در مورد بیماریهای لوزه پاسخ می‌دهیم.
آیا بیماریهای لوزه سبب بوی بد دهان می‌شوند؟
بله، بوی بد دهان یکی از علائم انواع بیماری های لوزه است. به‌ویژه سنگ لوزه و عفونت‌های مزمن لوزه می‌توانند باعث تجمع باکتری‌ها و در نتیجه بوی بد دهان شوند.
بیماری لوزه در چه صورتی خطرناک است؟
زمانی که به‌صورت مزمن یا مکرر رخ دهد، باعث آبسه، اختلال در تنفس یا بلع شود، یا نشانه‌هایی از سرطان لوزه ظاهر گردد، خطرناک تلقی می‌شود.
علت بیش از حد بزرگ شدن لوزه سوم چیست؟
بزرگ شدن بیش از حد لوزه سوم بیشتر به دلیل رفلاکس معده، عفونت‌های مکرر ویروسی یا باکتریایی، واکنش سیستم ایمنی کودک به عوامل محیطی، آلرژی و تحریک دستگاه تنفسی رخ می‌دهد.
درمان التهاب لوزه سوم چیست؟
درمان التهاب لوزه سوم شامل روش‌های گیاهی و خانگی برای در تسکین علائم عفونت و التهاب، داروهای ضدالتهاب و آنتی‌بیوتیک و در موارد شدید یا مزمن، جراحی برداشتن لوزه سوم است.
لوزه‌ها نقش مهمی در دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا دارند، اما وقتی خودشان دچار مشکل می‌شوند، می‌توانند منبع درد، ناراحتی و حتی اختلال در زندگی روزمره باشند. از التهاب‌های ساده گرفته تا نشانه‌های هشداردهنده سرطان، هر نوع بیماری لوزه و نشانه غیرمعمول در ناحیه گلو و لوزه‌ها نیازمند توجه، پیگیری و اقدام درمانی به‌موقع است.
آیا شما تا به حال با بیماری های لوزه درگیر بوده‌اید؟ تجربه و سوالات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
