داشتن دندان‌هایی سالم و زیبا از دیرباز مورد توجه مردم بوده است به طوری که با نگاهی به تاریخچه ارتودنسی می‌توانیم آثار و نشانه‌های آن را در تمدن‌های باستانی مشاهده کنیم. در دوران باستان نحوه ارتودنسی با چیزی که ما امروزه مشاهده می‌کنیم، تفاوت داشت.
این بدان معنا است که از نوعی بریس برای دندان‌های کج استفاده می‌کردند تا حتی در زندگی بعد از مرگ هم، شخص دندان‌های خود را داشته باشد. آشنایی با نحوه انجام ارتودنسی در زمان زمان با امکانات آن دوره بسیار هیجان‌انگیز است. به همین دلیل ما در این مقاله از دکتر قریشی نگاهی عمیق به تاریخ ارتودنسی در جهان می‌اندازیم.
تاریخچه ارتودنسی ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مصریان از پیشرفته‌ترین تمدن‌های باستانی هستند که ریشه بسیاری از پیشرفت‌های امروزی را به نوعی می‌توان در آن‌جا مشاهده کرد. ارتودنسی هم از آن دست چیزهایی است که تاریخ آن به مصر باستان و دوران فرعون‌ها برمی‌گردد.
در فرهنگ مصریان، زندگی بعد از مرگ به اندازه زندگی فعلی اهمیت داشت. به همین دلیل در بقایای مومیایی‌های به دست آمده از آن دوران سیم‌های فلزی مانند بریس ارتودنسی از جنس طلا، فلز یا روده حیواناتی مانند گوسفند و اسب مشاهده شده است. یکی از اولین ارتودنسی جهان را می‌توان در مومیایی کلئوپاترا، ملکه بزرگ مصر مشاهده کرد.
این‌طور به نظر می‌رسد که این وسیله به دندان‌ها فشار وارد می‌کرده و باعث حفظ حالت آن‌ها می‌شده است. علاوه بر مصریان، اتروسک‌ها که قومی باستانی در ایتالیای امروزی بودند نیز برای محافظت و مرتب کردن دندان‌های افراد مرده خود از سیم‌ها و روکش‌هایی که مانند گارد دندان بوده استفاده می‌کردند.
یونانیانیان نیز که تمدنی باستانی و باشکوه بودند از اوایل ۳۰۰ تا ۴۰۰ قبل از میلاد از ارتودنسی استفاده می‌کردند. با بررسی دست‌نوشته‌های فیلسوفان بزرگ یونان یعنی بقراط و ارسطو مشخص شده است که آن‌ها نیز راهکارهایی برای بهبود وضعیت دندان‌ها ارائه می‌کردند.
نورمن کینگسلی؛ مخترع ارتودنسی
نورمن ویلیام کینگسلی، دندانپزشک و هنرمند آمریکایی قرن نوزدهمی بود که سهم بسیار بزرگی در توسعه اولین درمان‌های ارتودنسی ایفا کرده است. به عبارتی او را می‌توان مخترع ارتودنسی به شکل نوین نامگذاری کرد زیرا نه تنها روی این موضوع تحقیقات بسیاری داشت که مفهوم مال اکلوژن را نیز مطرح کرد.
مخترع ارتودنسی کار خود را در یک مطب در شهر نیویورک در کنار فردی به نام براون شروع کرد. براون یک نویسنده و مجسمه‌ساز حرفه‌ای نیز بود و این مهارت او جرقه ارتودنسی های قدیمی را در ذهن کینگزلی پرورش داد. کینگزلی با یادگیری مجسمه‌سازی و مهارت در آن، توانست پروتز‌های دندانی را بسازد و به خاطر آن جوایز زیادی کسب کند.
او همچنین از صفحات شیب‌دار ثابت و متحرک برای اصلاح مال اکلوژن استفاده می‌کند. علاوه بر این، اولین مسدودکننده‌های کام از جنس لاستیک نرم را طراحی کرد که به افرادی با شکاف کام، کمک می‌کرد تا عملکرد عادی داشته باشند.
ارتودنسی در زمان قدیم؛ سال ۱۷۲۸ میلادی
در تاریخچه ارتودنسی چهره‌های بزرگی حضور دارند که هرکدام نقش مهمی را در این دستاورد بازی می‌کنند. یکی از این افراد پیر فوشارد فرانسوی بوده که به پدر دندانپزشکی هم شناخته می‌شود. به این دلیل که نه تنها در زمینه ارتودنسی بلکه در ترمیم دندان‌های پوسیده و بیماری‌های پریودنتال نیز راهکارهایی را ارائه می‌داد. همچنین از وسیله‌ای به نام باندئو برای پهن کردن کام استفاده می‌کرد.
او سیم ارتودنسی را معرفی کرد که ابتدا از طلا ساخته می‌شد اما بعدا کشف کرد که می‌توان از مواد دیگری هم آن را ساخت. فوشارد به این نتیجه رسیده بود که دندان‌ها با پیروی از الگوی سیم‌ها، اصلاح می‌شوند. معمولا از نخ‌های جنس کتان یا ابریشم برای بستن بریس‌ها روی دندان استفاده می‌کرد.
ارتودنسی دندان در سال ۱۷۵۷ میلادی
در ۱۷۵۷ سال‌ها از اولین ارتودنسی جهان گذشته اما این علم هنوز رو به پیشرفت بود. بعد از فوشارد، دندانپزشک فرانسوی دیگری به نام لوئیس بوردو که برای دربار سلطنتی هم کار می‌کرد دستگاه فوشارد را کمی ارتقا داد. او در این دوره کتاب خود را منتشر کرد و همچنین اولین دندانپزشکی بود که توصیه می‌کرد اگر فک کسی بیش از اندازه شلوغ است، می‌توان بعضی از دندان‌های دو پایه را برای بهبود وضعیت فک کشید.
تحول درمان ارتودنسی در سال ۱۸۱۹ میلادی
در قرن نوزدهم دندانپزشکی دیگر به عنوان یک شاخه جداگانه در پزشکی محسوب می‌شد. با این حال هنوز بخش‌های مختلف دندانپزشکی از هم جدا نشده و مفهومی به نام متخصص ارتودنسی، شناخته شده نبود. تا ۱۸۱۹ ارتودنسی های قدیمی مورد استفاده قرار می‌گرفت اما از آن زمان ارتودنسی مدرن شروع شد.
اولین مورد آن هم با گیره‌های سیمی بود که شکل ارتقا یافته ارتودنسی در زمان قدیم بود. در آن زمان از موادی مانند فلزات گرانبها، فولاد و ولکانیت برای ساخت حلقه‌ها، قلاب‌ها و خارهای ارتودنسی استفاده می‌کردند. بنابراین این امکان وجود داشت که فرم دندان‌ها را تغییر داد.
ورود الاستیک های ارتودنسی در سال ۱۸۴۳ میلادی
گاهی اوقات از عاج، روی و مس برای صاف کردن دندان‌ها استفاده می‌شد اما به دلیل قیمت بالا، احتمالا تنها برای اشراف و خانواده سلطنتی مناسب بود. در سال ۱۸۴۳ ادوارد مینارد، اولین کسی بود که از الاستیک لثه استفاده کرد.
البته که مینارد بیشتر به دلیل طراحی سلاح‌های گرم در تاریخ ماندگار شد اما دندانپزشک قابلی هم بود. او علاوه بر الاستیک لثه به منظور ارتودنسی، ابزار دندانپزشکی دیگری به نام باربروچ را طراحی کرد که از آن برای برداشتن عصب دندان از داخل کانال ریشه استفاده می‌شود.
بریس های طلایی در سال ۱۹۵۰ میلادی
قرن بیستم نقطه عطفی در تاریخچه ارتودنسی به شمار می‌رود زیرا ادوارد انگل، یک سیستم طبقه بندی ساده برای مال اکلوژن را آغاز کرد. سیستمی که هنوز هم مورد استفاده قرار گرفته و دندانپزشکان برای مشخص کردن میزان انحراف دندان‌ها به آن رجوع می‌کنند.
ادوارد انگل در ۱۹۰۱ انجمن ارتودنسی آمریکا را تاسیس کرد که ۳۰ سال بعد به انجمن ارتودنتیست‌های آمریکا تغییر نام داد. در این دوره از طلا برای بریس‌های ارتودنسی استفاده می‌کردند. با این حال به دلیل وقوع دو جنگ جهانی در دنیا، طلا تبدیل به فلزی گرانبها شده بود و هرکسی توان استفاده از آن را نداشت. به همین دلیل فولاد جایگزین طلا شد.
ظهور ارتودنسی لینگوال در سال ۱۹۷۰ میلادی
با تغییر جنس بریس‌های دندان از طلا به فولاد، ارتودنسی به مدت ۲۰ سال تغییر خاصی نداشت. با نگاه به ارتودنسی در زمان قدیم تا قبل از ۱۹۷۰، برای تغییر فرم دندان‌ها، سیم‌ها دور دندان پیچیده می‌شد اما در اواسط این دهه، بسیاری از دندانپزشکان شروع به چسباندن بریس‌ها روی دندان کردند.
درست شبیه به فرمی از ارتودنسی ثابت که امروزه آن را مشاهده می‌کنیم. با این تغییر، این امکان وجود داشت که بریس‌ها را به نقاط دیگری هم چسباند. بنابراین ارتودنسی لینگوال معرفی شد که در آن بریس‌ها به پشت دندان چسبیده و از بیرون مشخص نبودند.
ارتودنسی در سال های ۲۰۰۰ میلادی
از اواخر ۱۹۹۰ تا سال‌های ابتدایی ۲۰۰۰ تغییر دیگری در تاریخچه ارتودنسی پدید آمد و آن معرفی ارتودنسی نامرئی بود. دو نفر که تحصیلات خود را در استنفورد به پایان رسانده بودند، روی ارتقای ارتودنسی مطالعه می‌کردند. آن‌ها ایده جدیدی برای یک وسیله پلاستیکی شفاف دادند که می‌توانست روی دندان‌ها قرار گرفته و آن را جابجا کند. این مجموعه پلاستیکی شفاف اینویزیلاین نامیده می‌شد و پایه ارتودنسی نامرئی امروزی محسوب می‌شود.
تجهیزات ارتودنسی های قدیمی
همان‌طور که گفتیم در ارتودنسی های قدیمی از وسایل فلزی استفاده می‌شد. در هر دوره بسته به نوع فلزی که بیشتر در دسترس قرار می‌گرفت، تجهیزات لازم از آن ساخته می‌شد. در همه این دوره‌ها، طلا یکی از محبوب‌ترین فلزات بود زیرا عملکرد خوبی در دهان داشت اما رفته رفته قیمت بالای آن، باعث جایگزینی فلزات دیگر از جمله فولاد شد.
علاوه بر این، از روده حیوانات مختلف برای نگه داشتن دندان در یک موقعیت استفاده می‌کردند. اگر بخشی از یک دندان شکسته یا به طور کلی افتاده بود هم از عاج تراشیده شده یا استخوان به جای دندان استفاده می‌کردند.
تاریخچه ارتودنسی در ایران
متاسفانه تاریخچه ارتودنسی در ایران چندان قدیمی نیست و قبل از دوران معاصر، نشانه محکمی از آن به چشم نمی‌خورد. پروفسور حسن ریاض در ۱۳۱۳ اولین درمان ارتودنسی را در ایران مطرح کرد. بعد از آن در اواخر دهه ۵۰، پروفسور علی اکبر بهرمان انجمن ارتودنسی ایران را تاسیس کرد.
با نگاه به تاریخچه ارتودنسی می‌توانیم مسیر پر فراز و نشیب این علم از دوران باستان تا امروز را مشاهده کنیم. علمی که امروزه به مدرن‌ترین شکل ممکن در کلینیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما هم نیاز به درمان ارتودنسی دارید می‌توانید به یکی از شعبه‌های کلینیک دکتر قریشی مراجعه کرده و از خدمات باکیفیت و به‌روز بهره‌مند شوید.
