اپن بایت (Open Bite) یکی از رایج‌ترین ناهنجاری‌های فک و دندان، و به راحتی قابل تشخیص است. چون فردی که از آن رنج می‌برد، به دلیل موقعیت دندان‌هایش نمی‌تواند دهان خود را به درستی ببندد.
فراتر از جنبه زیبایی‌شناختی، این مشکل می‌تواند بر گفتار، تنفس و جویدن اثر بگذارد، و حتی باعث درد عضلانی شود. در ادامه ضمن بررسیِ انواع اپن بایت دندان، دلایل، عوارض جانبی آن روی بیمار و روش‌های درمان برای کودکان و بزرگسالان را توضیح خواهیم داد.
اپن بایت چیست؟
اپن بایت موقعیتی است که فک‌های شما یا فرزندتان بسته می‌شود، اما برخی از دندان‌ها با هم تماس ندارند. در حالت ایده‌آل، دندان‌های بالایی باید کاملا به ردیف پایین برسند و حتی اندکی هم آنها را بپوشانند؛ اما این وضعیت باعث می‌شود که در یک یا چندناحیه از بایت، شکاف واضحی بین دندان‌ها وجود داشته باشد.
بایتِ درست توسعه‌یافته یا اکلوژن (Occlusion) به همه دندان‌ها اجازه می‌دهد تا به درستی سرتاسر دهان بسته شوند. اما اپن بایت جلوی همین را می‌گیرد و تبدیل به یک مال‌اکلوژن (Malocclusion) می‌شود، یعنی عادی نبودنِ اکلوژن. جلو بودن فک بالا (اورجت)، اوربایت، عقب بودن فک پایین و … هم مال‌اکلوژن محسوب می‌شوند.
اپن بایت معمولا جلوی دهان قرار دارد. یعنی وقت فک بسته می‌شود، بین دندان‌های بالا و پایین فاصله می‌ماند. البته گاهی هم کنار دهان است، و باعث می‌شود دندان‌های خلفی مانند دندان‌های آسیاب و پرمولر روی هم نیایند با اصلا بهم نخورند.
انواع اپن بایت دندان چیست؟
Open Bite بر اساس اینکه کدام بخش از دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، طبقه‌بندی می‌شود. درست است که نهایتا کل دهان بخاطر این مال‌اکلوژن تغییر می‌کند، اما هرنوع ناشی از مشکلات زمینه‌ایِ مختلف است.
این یعنی درمانی که برای یک‌نفر موثر است، ممکن است برای دیگری مناسب نباشد. همچنین وقتی دندانپزشک نوع بایت شما را طبقه‌بندی کند، طرح‌ریزی و پیشرفت طرح درمان بسیار روان‌تر خواهد بود.
مدل‌های مختلف این ناهنجاری در یکی از این دسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرند:
اپن بایت دندانی
اپن بایت دندانی (Dental Open Bite) عبارتی عمومی‌ست، که برای توصیف هر اوپن بایتی که به دندان‌ها مربوط می‌شود و نه استخوان‌های فک، به کار می‌رود. این یعنی جایی در دهان بیمار، دندان‌های بالایی و پایینی به هم نمی‌خورند یا به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند؛ حالا چه اپن بایت خلفی باشد چه قدامی (در ادامه توضیح‌شان داده‌ایم).
دندانپزشک‌ها برای بررسیِ این مشکل معمولا لب‌های بیمار را عقب نگه می‌دارند، و سپس از او می‌خواهند که دهان خود را ببندند و آب دهان‌اش را قورت دهد.
اپن بایت قدامی
اپن بایت قدامی (Anterior Open Bite) رایج‌ترین نوعِ این ناهنجاری است، که در آن دندان‌های جلویی به درستی روی هم بسته نمی‌شوند.
همان‌طور که اشاره شد، در شرایط ایده‌آل، دندان‌های جلوییِ بالایی کمی با دندان‌های جلوییِ پایینی همپوشانی دارند. در اپن بایت قدامی، فضای باز بین دندان‌های جلویی بالا و پایین و لبه‌ی تمام آنها را می‌توان به راحتی دید.
والدین که کودک خردسال دارند، معمولا این مشکل را وقتی فرزندشان هنوز از پستانک استفاده می‌کند، انگشت شست خود را می‌مکد یا از فنجان سیپی استفاده می‌کند، در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی می‌بینند.
اپن بایت قدامی اکثرا در همین ایام و به دلیل همین عاداتِ ظاهرا بی‌خطر ایجاد می‌شود؛ به خاطر روشی که این اجسام خارجی دندان‌های شیری، فک‌ها یا نحوه بلعیدن کودک را تغییر می‌دهند.
اپن بایت خلفی
اپن بایت خلفی (Posterior Open Bite) برعکس نوع قبل است، و دندان‌های عقب مانند دندان‌های آسیاب و پرمولر را درگیر می‌کند. در این نوع دندان‌های جلو به درستی بسته می‌شوند و روی هم قرار می‌گیرند، اما حتی وقتی فرد سعی کند تا انتها گاز بگیرد، دندان‌های عقب به هم برخورد نمی‌کنند.
از آنجا که دندان‌های عقب برای جویدن و هضم درست غذا مهم هستند، اپن بایت خلفی می‌تواند باعث مشکلات جدی در جذب مواد مغذی شود.
اپن بایت اسکلتی
اپن بایت اسکلتی (Skeletal Open Bite) وقتی اتفاق می‌افتد که فک‌ها به درستی شکل نمی‌گیرند، و هنگام رشد کردن از یکدیگر دور می‌شوند. دیگر انواع اپن بایت معمولا به دندان‌های خاصی در دهان مربوط می‌شوند؛ اما این نوع می‌تواند ناحیه بسیار بزرگی را تحت تاثیر قرار دهد.
بیشتر اپن بایت‌های اسکلتی ژنتیکی هستند. اگر یکی از والدین آن را داشته باشد، احتمالا فرزندشان هم از این عارضه رنج خواهد برد. این مشکل در رادیوگرافی سفالومتریک اشعه X به آسانی قابل مشاهده است.
در این تصویر دندان‌های عقب به هم نزدیک‌تر هستند. اما وقتی به سمت جلوی دهان حرکت کنید، دندان‌ها از هم دورتر می‌شوند؛ گویی که حفره مثلثی‌شکل بین فک بالا و پایین وجود دارد.
علت اپن بایت خفیف تا شدید چیست؟
دلایل این مشکل می‌تواند به شدت متفاوت و گاهش اجتناب‌ناپذیر باشد، مانند مواردی که در نتیجه ژنتیک رخ می‌دهد. در ادامه به شایع‌ترین علت‌های اپن بایت شدید تا خفیف و نحوه اجتناب از آنها (در رابطه با عادت‌های بدی که می‌توانند آن را تحریک کنند) پرداخته‌ایم.
مشکلات ژنتیکی یا رشدی
همان‌طور که متوجه شدید، وراثت ژنتیکی یا مشکلات رشدی علت نوع اسکلتی است که نمی‌توان از آن اجتناب کرد.
در مواردی که علت آن ژنتیکی است، والدین و سایر بستگان باید آزمایشاتی را انجام دهند تا منشا مشکل پیدا شود. از طرف دیگر، اگر ناهنجاری به دلیل مشکلات رشدی باشد، نمی‌توان با تغییر عادات از آن اجتناب کرد؛ چون علت اصلی عدم رشد دندان‌ها یا ساختارهای استخوانی خواهد بود.
عادات شکل‌گرفته در دوران کودکی
یکسری عاداتِ دوران کودکی می‌تواند به ایجاد اپن بایت خفیف و حتی شدید کمک کند. به همین خاطر، توجه و مشارکت والدین در مرحله رشد برای جلوگیری از هرنوع مال‌اکلوژن که می‌تواند برای رشد دهان و دندان کودک عواقبی ناگوار داشته باشد، بسیار مهم است.
اینها عاداتی هستند که می‌تواند این ناهنجاری را ایجاد کنند:
- پستانک و شیشه شیر: یکی از دلایل اصلی اپن بایت دندان، اغلب استفاده طولانی‌مدت از شیشه شیر یا پستانک است. استفاده بیش از حد از اینها در مرحله رشد کودک می‌تواند روی هم‌تراز شدن دندان‌ها تاثیر بگذارد، و نهایتا منجر به این ناهنجاری شود.
- مکیدن انگشت شست: مانند مورد قبل، مکیدن منظم انگشت شست هم می‌تواند باعث بروز این مشکل در سال‌های اول زندگی، علاوه بر سایر مشکلات دندانی و اکلوژن، در طول رشد شود.
- فشار زبان: در بسیاری از موارد، عادت به فشار دادن زبان (قرار دادن زبان در موقعیت‌های نادرست در دهان) می‌تواند دلیل اپن بایت دندان باشد. هنگام صحبت کردن یا بلعیدن، موقعیت نامناسب زبان می تواند باعث جدا شدن قوس‌ها و ایجاد این ناهنجاریِ خاص شود.
- تنفس دهانی: یکی دیگر از محرک‌های این مشکل، تنفس از طریق دهان به جای بینی است. تنفس دهانی می‌تواند موقعیت طبیعی دندان‌ها و ماهیچه‌ها را تغییر دهد و بر نحوه رشد آنها تاثیر بگذارد، که می‌تواند منجر به مشکلات مال‌اکلوژن مانند Open Bite شود.
تروماهای فک
صدمه‌های فیزیکیِ ضربه‌مانند که باعث ناهماهنگی فک می‌شوند هم می‌تواند منجر به انواع مختلف مال‌اکلوژن از جمله همین ناهنجاری شوند.
علائم اپن بایت دندان چیست؟
مشخص‌ترین Open Biteها آنهایی هستند که جلوی لبخند قرار دارند، یعنی نوع قدامی. به این شکل که وقتی بیمار گاز می‌گیری، یک حفره قابل مشاهده بین دندان‌های جلویی بالا و پایین او وجود دارد. و هنگامی که قورت می‌دهد، احتمالا متوجه می‌شود که زبان به آن ناحیه فشار می‌آورد.
از دیگر علائم اپن بایت، نشانه‌ای است که احتمالا نمی‌توان متوجه آن شد، مگر اینکه مخصوصا دنبال آن بود. این علامت چیزی نیست جز نحوه گاز زدن به غذا. اگر فرد همیشه غذا را به ناحیه خاصی از دهانش هدایت کند تا بتواند آن را گاز بگیرد، احتمال دارد که به این ناهنجاری دچار باشد.
مثلا به جای گاز گرفتن مستقیم ساندویچ با دندان‌های جلویی، ممکن است غذا را به یک‌طرف دهان خود نزدیک‌تر کند. این نتیجه غریزیِ این مال‌اکلوژن است؛ چون وقتی فک‌های به درستی تراز نباشند، دندان‌ها به یکدیگر برخورد نمی‌کنند.
یکی دیگر از علائم اپن بایت در افراد مبتلا این است که معمولا در یک‌بخش از دهان خود دندان‌های فرسوده دارند، اما در بخشی دیگر نه. دندان‌های دارای اپن بایت شاید کاملا سالم به نظر برسند، اما دندان‌های دیگر صاف، دارای لبه‌های تیز یا لب‌پر هستند. (چون هنگام غذا خوردن بیشترین فشار گاز گرفتن را متحمل می‌شوند)
عوارض اپن بایت چیست؟
این ناهنجاری فراتر از مسائل زیبایی‌ای که می‌تواند برای بیمار ایجاد کند، می‌تواند منجر به یکسری مشکلات با عوارض متنوع هم بشود. در ادامه عوارض جانبی اصلی اپن بایت و مشکلاتی را که می‌تواند برای سلامتی ایجاد کند، می‌بینید:
- مشکلات گفتاری: وقتی دهان به درستی بسته نشود، تلفظ برخی از واج‌ها پیچیده می‌شود. این مال‌اکلوژن از قرارگیریِ زبان و ردیف دندان‌ها جلوگیری می‌کند، و باعث مشکلات گفتاری می‌شود.
- مسائل مربوط به گاز گرفتن و جویدن: داشتن اپن بایت از قرارگیریِ مناسب دندان‌ها روی جلوگیری، و جویدن صحیح برخی غذاها را دشوار می‌کند. این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی شود.
- مشکلات تنفسی: تنفس دهانی هم از علت‌ها و هم از عوارض اپن بایت است. این مشکل می‌تواند تنفس دهانی را تشویق کند، که به نوبه خود باعث تشدیدش می‌شود.
- اختلالات گیجگاهی فکی (TMD): اپن بایت شدید و بعضا حتی خفیف باعث ایجاد فشار بیشتر روی عضلات و مفاصل فک می‌شود، که می‌تواند به سردرد، گردن‌درد، گوش‌درد یا دندان‌قروچه منتهی شود.
مشاهده می‌کنید که Open Bite برای دندان‌ها، فک‌ها، ماهیچه‌ها، رژیم غذایی و حتی کیفیت زندگی مضر است. این مشکل را اصلا نباید نادیده گرفت، حتی اپن بایت خفیف که ممکن است به نظر برسد به چیزی آسیب نمی‌رساند یا قابل مشاهده نیست.
علاوه بر عوارض اصلی، بایت مشکل‌دار و فشار نامتوازنی که این مشکل ایجاد می‌کند، می‌تواند به وخامت چالش‌های دیگر هم بیفزاید، از جمله:
- خروپف و آپنه خواب
- پوسیدگی دندان‌های به خاطر رشد بیش از حد باکتری
- بیماری لثه
- ناهماهنگی در سایر دندان‌ها و فک
- ترک خوردن یا خرد شدن مینای دندان‌ها
درمان اپن بایت دندان
درمان‌های مختلفی برای اصلاح اپن بایت وجود دارد، که بسته به سن بیمار و میزان مال‌اکلوژن متفاوت است. اینجا به مناسب‌ترین راه حل‌ها برای درمان اپن بایت دندان برای هر گروه سنی می‌پردازیم:
درمان اپن بایت دندان در کودکان
دوران رشد بهترین زمان برای بررسی نحوه رفع این ناهنجاری به روشی است که از مشکلات دوران بزرگسالی جلوگیری کند. مناسب‌ترین درمان برای کودکان، ارتودنسی زودرس است که در ادامه توضیح داده‌ایم.
اصلاح رفتار
بسیاری از کودکان در دوره‌های دندان شیری و مختلط، یعنی وقتی دندان‌های شیری در حال افتادن هستند و دندان‌های دائمی شروع به رشد می‌کنند، این ناهنجاری را دارند. به این خاطر، پروسه درمان مستلزم توجه به عادات اشتباه (که بالاتر توضیح دادیم) هم می‌شود.
ارتودنسی زودرس
رایج ترین درمان برای کودکان ارتودنسی زودرس یا پیشگیرانه (Interceptive Orthodontics) با دستگاه‌های مختلف است.
برخی از این دستگاه‌ها برای متوقف کردن عادتی که این ناهنجاری را ایجاد می‌کند استفاده می‌شوند؛ و برخی دیگر می‌توانند در شرایطی که اپن بایت به دلیل مشکلات بلع ایجاد شده است، به تغییر موقعیت زبان کمک کنند. بایت بلاک و هدگیر نیز از دیگر دستگاه‌هایی هستند که ممکن است در روند درمان به کار بروند.
این روش‌ها تنها برای کودکان موثر است؛ چون وقتی استخوان‌ها به طور کامل رشد کنند، امکان مداخله بیشتر به این شکل وجود ندارد.
درمان اپن بایت دندان بزرگسالان
ارتودنسی زودرس برای بزرگسالان موثر نیست، چون رشد استخوان آنها کامل شده است. راه حل‌های دیگری برای اصلاح این مال‌اکلوژن در بزرگسالان با و بدون جراحی وجود دارد، که در ادامه خواهیم دید.
جراحی ارتوگناتیک
جراحی ارتوگناتیک (Orthognathic Surgery) برای درمان اپن بایت شدید استفاده می‌شود. خود جراحی هم معمولا با مرحله‌ای از درمان ارتودنسی قبل و بعد از عمل ترکیب می‌شود.
پیش از عمل، ارتودنسی انجام می‌شود تا هردندان در موقعیت صحیح قرار بگیرد. در مرحله بعد، جراحی ارتوگناتیک انجام می‌شود که با تغییر اندازه و موقعیت فک بالا و پایین، ناهنجاری را برطرف می‌کند. پس از جراحی، برای تکمیل درمان، اصلاح اپن بایت و خلق یک طرح لبخند هم‌تراز، مجددا ارتودنسی انجام می‌شود.
درمان‌های ارتودنسی اپن بایت
برای اپن بایت خفیف تا متوسط در بزرگسالان و نوجوانان، می‌توان از روش‌های اصلاح غیر جراحی استفاده کرد. برای مثال می‌توان از ارتودنسی فک پایین یا بالا (یا هردو) با الاینر یا بریس برای اصلاح مال‌اکلوژن استفاده کرد.
بسته به نوع Open Bite، ارتودنسی با الاینر و بریس حرکات اینتروژن یا اکستروژن روی دندان‌های قدامی یا خلفی را ترکیب می‌کند. البته گاهی این تکنیک‌ها به یکسری عناصر کمکی مانند میکرو اسکرو هم احتیاج دارند.
درمان اپن بایت با کامپوزیت
ونیرهای کامپوزیت در اصل یک راه حل زیبایی برای رفع مشکلات مربوط به هم‌ترازیِ دندان‌ها هستند. ونیرها پوسته‌های نازکی هستند که در قسمت جلوی دندان قرار می‌گیرند تا جای خالیِ بین آنها را پر کنند. از این روش تنها برای اپن بایت خفیف و جزئی می‌توان استفاده کرد.
درمان خانگی اپن بایت
چیزی تحت عنوان درمان خانگی اپن بایت وجود ندارد، به ویژه در بزرگسالان که موقعیت فک‌ها و دندان‌هایشان تثبیت شده است. برای کودکان هم به همین‌شکل است، هرچند با حساسیت نسبت به عادت‌های آسیب‌زننده می‌توان احتمال بروز این ناهنجاری را در سنین بعد کاهش داد.
مواردی که درمان خانگی برای این مال‌اکلوژن نامیده می‌شوند، بیشتر راه حل‌هایی طبیعی برای کنترل عوارض این ناهنجاری است (به ویژه دردهای مفصلی و ماهیچه‌ای) که مشخصا مانند مسکن‌هایی موقت عمل می‌کنند.
گذشته از درمان خانگی اپن بایت، بیماران باید توجه داشته باشند که این وضعیت به هیچ‌عنوان به خودیِ خود بهبود پیدا نمی‌کند؛ و حتما باید از کمک یک متخصص بهره‌مند شوند.
تشخیص اپن بایت
افرادی که نسبت به وضعیت بایت خود نگرانی‌هایی دارند، بسیار مهم است که به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کنند تا او دندان‌ها و بایت را معاینه کند. متخصص ارتودنسی با استفاده از اشعه ایکس و یا تصویربرداری سه‌بعدی و همچنین معاینه حضوری، تشخیص را ارائه خواهد کرد.
اشعه ایکس به ارتودنتیست اجازه می‌دهد چیزی را که زیر خط لثه قرار دارد ببیند، تا ناهنجاری را دقیقا بررسی و علل آن را مشخص کند. پس از تشخیص، متخصص گزینه‌های درمانی از جمله ارتودنسی اپن بایت را بررسی می‌کند.
مایل‌اید یک متخصص ارتودنسی شما را ویزیت کند؟
در مطب دکتر «سعید قریشی» ما می‌توانیم (بدون در نظر گرفتن سن‌تان) به شما کمک کنیم تا این ناهنجاری را با ارتودنسی رفع کنید. ما کلیه روش‌هایی درمانی را برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ارائه می‌کنیم.
برای کودکان، ما مورد را ارزیابی می‌کنیم و یک برنامه درمانی شخصی با ارتودنسی پیشگیرانه را برای اصلاح ناهنجاری طراحی می‌کنیم. و اگر مورد درمان نوجوان یا بزرگسال باشد، ما درمان های مختلف ارتودنسی اپن بایت (با انواع بریس و الاینرهای شفاف) را پیشنهاد می‌کنیم.
اگر مایل هستید که وضعیت و پرونده‌تان را ارزیابی کنیم و بهترین راه حل را به شما پیشنهاد دهیم، از طریق راه‌های ارتباطی ذکرشده با تیم ما در نزدیک‌ترین مطب در ارتباط باشید.
