آفت دهان کودکان یکی از مشکلات رایج و آزاردهنده‌ای است که می‌تواند باعث درد، بی‌قراری و اختلال در غذا خوردن یا صحبت کردن آن‌ها شود. این زخم‌های کوچک اما دردناک معمولا به دلایل مختلفی مانند ضعف سیستم ایمنی، آسیب‌های جزئی دهان یا حتی تغذیه نامناسب بروز می‌کنند. خوشبختانه، روش‌های خانگی و پزشکی موثری برای درمان سریع آفت دهان کودکان وجود دارد. در این مقاله به بررسی راهکارهای مفید، بی‌خطر و سریع برای کاهش درد و تسریع در بهبود آفت دهان می‌پردازیم. اگر به دنبال درمان فوری آفت دهان کودک خود هستید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
آفت دهان کودکان چه نشانه هایی دارد؟
آفت دهان در کودکان به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند و شدت علائم آن به سن کودک، وضعیت ایمنی بدن و علت ایجاد آفت بستگی دارد. شناخت این نشانه‌ها به والدین کمک می‌کند تا اقدامات لازم برای درمان سریع آفت دهان کودکان را انجام دهند و از بروز ناراحتی بیشتر برای فرزند خود جلوگیری کنند.
- مشاهده زخم‌های کوچکِ سفید یا زرد با حاشیه ملتهب و قرمز رنگ به شکل گرد یا بیضی در بخش‌های داخلی دهان (لثه‌ها، داخل گونه‌ها، زیر و روی زبان)
- درد یا سوزش در ناحیه زخم، به‌ویژه هنگام غذا خوردن یا نوشیدن مایعات
- بی‌قراری و گریه غیرعادی (به‌خصوص در نوزادان)
- امتناع از شیر خوردن یا غذا خوردن به علت درد
- تورم خفیف در لثه‌ها یا اطراف زخم
- لکنت یا اختلال در صحبت کردن (در صورت وجود زخم روی زبان یا لب)
- ترشح آب دهان بیش از حد در نوزادان به دلیل تحریک‌پذیری دهان
- اندازه زخم آفت کودکان حداکثر ۶ میلی‌متر است
- در هر بار آفت زدن نهایتا سه زخم در دهان کودک مشاهده میشود.
- زخم‌های خارج دهان (روی لب یا پوست صورت) آفت نیستند.
- برخلاف برخی عفونت‌های دهانی مانند تبخال، آفت دهان با تب همراه نیست.
در برخی موارد، والدین آفت دهان را با تبخال اشتباه می‌گیرند. در صورتی که علائم و درمان این دو زخم دهانی کاملا باهم متفاوت است. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحه درمان تبخال لب مراجعه کنید.
یک نمونه عکس آفت دهان کودک را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:
علت آفت دهان کودک
آفت دهان معمولا به‌صورت ناگهانی ظاهر میشود و علت اصلی بروز آن به طور دقیق مشخص نیست. اما دلایل متعددی وجود دارد که در ایجاد این زخم دهانی نقش دارند. شناخت عوامل زمینه‌ساز آفت دهان کودکان و نوزان به شما کمک می‌کند تا از بروز مجدد این عارضه پیشگیری کرده و مراقبت بهتری از سلامت دهان کودک خود به عمل آورید. مهم‌ترین علل آفت دهان در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر است:
- ضعف سیستم ایمنی و کاهش توانایی بدن در مقابله با عوامل محیطی و التهابات
- آسیب‌های فیزیکی جزئی به دهان مانند گاز گرفتن اتفاقی لب یا گونه، زخم ناشی از مسواک زدن خشن و مصرف خوراکی‌های سفت یا تیز
- آلرژی یا حساسیت غذایی به خوراکی‌هایی مانند شکلات، آجیل، مرکبات، غذاهای تند یا مواد افزودنی
- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی به‌ویژه آهن، روی، ویتامین B12 و اسید فولیک
- استرس یا فشار روحی (حتی در کودکان خردسال)
- عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا قارچی
- تغییرات هورمونی یا رشد دندانی در نوزادان
- استفاده از بعضی داروها یا دهانشویههای خاص
- سابقه خانوادگی ابتلا به آفت دهان (ژنتیک)
درمان خانگی آفت دهان کودک
آفت دهان معمولا نیازی به درمان دارویی ندارد و با استفاده از روش‌های خانگی ساده و ایمن می‌توان درد و سایر علائم آن را تسکین داد. والدین آگاه می‌توانند با رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از مواد طبیعی و بی‌ضرر، شرایط را برای درمان سریع آفت دهان کودکان فراهم کنند. در ادامه با موثرترین روش‌های درمان خانگی آفت دهان کودکان آشنا می‌شوید.
شربت دیفن هیدرامین
این دارو که معمولا برای درمان علائم آلرژی و سرماخوردگی استفاده میشود، می‌تواند به‌صورت موضعی و رقیق‌شده برای کاهش التهاب و تسکین درد آفت دهان به کار رود. البته توصیه میشود درمان آفت دهان کودک با دیفن هیدرامین با احتیاط و طبق نظر پزشک باشد. چون مصرف خودسرانه این دارو بدون تجویز پزشک ممکن است عوارض داشته باشد.
دهانشویه
استفاده از دهانشویههای ملایم و مخصوص کودکان می‌تواند به ضد عفونی کردن محیط دهان، کاهش باکتری‌ها و پیشگیری از عفونت زخم‌های آفت کمک کند. دهانشویههای بدون الکل یا حاوی عصاره‌های گیاهی مانند بابونه یا آلوئه‌ورا برای کودکان مناسب‌تر هستند. به یاد داشته باشید استفاده از دهانشویه برای درمان آفت دهان نوزاد شیرخوار به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
کمپرس یخ
استفاده از تکه‌های کوچک یخ یا کمپرس سرد روی ناحیه آفت می‌تواند به‌طور موقت درد و التهاب زخم‌ها را کاهش دهد. این روش ساده درمان خانگی آفت دهان کودکان، مفید و کاملا بی‌خطر است. بهتر است یخ را مستقیما روی پوست یا زخم قرار ندهید بلکه آن را در یک پارچه نازک و لطیف بپیچید تا باعث تحریک زخم و ناراحتی بیشتر نشود.
آب نمک
غرغره یا شست‌وشوی دهان با محلول آب نمک (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم) به ضدعفونی کردن زخم و کاهش التهاب کمک می‌کند. این روش طبیعی، می‌تواند روند بهبود آفت را تسریع کند. غرغره با آب نمک برای درمان سه سوته آفت دهان را می‌توانید ۲ تا ۳ بار در روز تکرار کنید. در کودکان خردسال، مراقب بلعیده نشدن محلول باشید.
عسل طبیعی
عسل به دلیل خواص ضدباکتری و ضدالتهابی خود می‌تواند به تسکین درد آفت و درمان سریع آفت دهان کودکان کمک کند. مقدار کمی عسل را با گوش‌پاک‌کن روی ناحیه آفت بزنید. این روش برای کودکان بالای یک سال ایمن است، اما برای نوزادان زیر یک سال به دلیل خطر بوتولیسم توصیه نمی‌شود.
آلوئه ورا
ژل طبیعی آلوئه‌ورا خاصیت ضدالتهابی، تسکین دهندگی و ترمیم‌کنندگی دارد و برای کاهش درد و تسریع روند بهبودی آفت دهان کودک مفید است. مقدار کمی از ژل خالص (ترجیحا از گیاه تازه) را به‌آرامی روی زخم دهان کودک بمالید. استفاده از آلوئه‌ورا برای کودکان بی‌خطر است، به شرطی که ژل کاملا طبیعی و بدون مواد افزودنی باشد.
چای کیسه ای
چای (سیاه یا سبز) حاوی تانن است و در کاهش التهاب زخم‌های دهان کمک می‌کند. یک چای کیسه‌ای را در آب جوش قرار داده و بعد از دم کشیدن صبر کنید تا خنک شود. سپس آن را روی محل آفت قرار دهید تا درد و التهاب را تسکین دهد. استفاده از این روش ساده، روزی یکبار کافی است.
تقویت سیستم ایمنی
یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری و درمان سریع آفت دهان کودکان، تقویت سیستم ایمنی بدن آن‌هاست. تغذیه سالم، خواب کافی، مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، و گنجاندن ویتامین‌های C و B12 و نیز مواد معدنی مانند آهن و روی در رژیم غذایی نقش مهمی در مقاوم سازی بدن کودک در برابر زخم‌های دهانی دارد.
مواد غذایی با طبع سرد و خنک
مصرف مواد غذایی با طبع خنک مانند ماست، خیار، شیر خنک، سوپ و فرنی ساده می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد آفت دهان کمک کند. این خوراکی‌ها محیط دهان را آرام کرده و از تحریک زخم جلوگیری می‌کنند. تا زمان بهبودی کامل زخم‌های آفت، از دادن غذاهای تند، ترش یا شور به کودک پرهیز کنید.
درمان فوری آفت دهان کودک
برای کاهش درد ناشی از آفت دهان در کودکان، استفاده از ژل‌های موضعی حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین می‌تواند مفید باشد. این ژل‌ها با ایجاد بی‌حسی موضعی، به سرعت درد را تسکین داده و به کودک کمک می‌کنند تا راحت‌تر غذا بخورد یا چیزی بنوشد.
یکی از داروهای موثر برای درمان فوری آفت دهان کودک، ژل آفتین است که به کاهش التهاب و تسریع بهبود زخم‌های دهانی کمک می‌کند. دقت کنید این دارو نباید توسط کودک بلعیده شود.
به والدین توصیه میشود که پیش از استفاده از هر گونه دارو برای کودک، با داروساز، دندانپزشک کودکان یا پزشک متخصص مشورت کرده و از ایمنی و دوز مناسب محصول برای کودک خود مطمئن شوند.
نحوه استفاده از ژل های موضعی
- دست‌هایتان را به خوبی بشویید و خشک کنید تا از انتقال باکتری جلوگیری شود.
- مقدار کمی ژل را با انگشت تمیز خود یا یک گوش پاک کن استریل بردارید.
- ژل را به آرامی روی آفت بمالید.
- از کودک بخواهید چند دقیقه دهانش را باز نگه دارد تا ژل جذب شود.
- معمولا این داروها باید چند بار در روز (۳ تا ۴ بار) استفاده شوند.
نکات مهم برای استفاده از ژل های موضعی
- هنگام قرار دادن ژل روی آفت، حواستان باشد از فشردن زخم و تحریک آن خودداری کنید.
- این ژل‌ها برای استفاده موضعی هستند و نباید بلعیده شوند. در صورتی که کودک به‌طور تصادفی ژل را ببلعد، معمولا مشکلی پیش نخواهد آمد، اما بهتر است تا حد امکان از بلعیدن ژل جلوگیری شود.
- به دلیل حساسیت بیشتر کودکان، مقدار ژل مورد استفاده باید کم و دقیق باشد.
- برای جلوگیری از مصرف بیش از حد، حتما طبق دستور پزشک یا برچسب محصول، از ژل استفاده کنید.
- پس از قرار دادن ژل روی آفت دهان، تا حداقل ۳۰ دقیقه کودک را از خوردن و نوشیدن منع کنید. این کار به جذب بهتر ژل کمک می‌کند.
- اگر کودک شما کمتر از ۲ سال سن دارد حتما قبل از استفاده از این محصولات با دندانپزشک کودکان مشورت کنید.
- در صورتی که کودک به مواد بی‌حس‌کننده (مانند لیدوکائین یا بنزوکائین) حساسیت دارد یا دچار واکنش آلرژیک شد، مصرف را متوقف کرده و فورا به پزشک مراجعه نمایید.
چه زمانی برای درمان سریع آفت دهان کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک شما مرتبا دچار آفت دهان میشود یا بهبودی زخم‌ها بیش از ۱۰ روز طول می‌کشد و زخم‌های آفت بزرگ، عمیق و بسیار دردناک هستند باید برای درمان سریع آفت دهان کودکان به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده تب بالا، بی‌حالی غیرعادی، وجود خون در ادرار یا مدفوع، امتناع کودک از خوردن و آشامیدن، کاهش وزن غیر طبیعی و ضایعات دیگر در سایر قسمت‌های بدن، مراجعه به پزشک متخصص یا دندانپزشک کودکان ضروری است.
درمان آفت دهان نوزاد شیرخوار لزوما باید تحت نظر پزشک باشد. در نوزادان هر گونه زخم دهانی که بیش از چند روز طول بکشد باید توسط پزشک بررسی شود تا علت زمینه‌ای را تشخیص داده و اقدام درمانی مناسب‌تری انجام دهد.
سوالات متداول
پاسخ سوالات خود در مورد درمان سریع آفت دهان کودکان را در این بخش بخوانید.
چقدر طول می‌کشد تا آفت دهان کودک درمان شود؟
در اغلب موارد، آفت دهان کودکان ظرف ۷ تا ۱۰ روز بدون نیاز به اقدام درمانی خاصی بهبود می‌یابد. مراقبت مناسب و استفاده از روش‌های درمان خانگی آفت دهان کودکان می‌تواند به کاهش علائم آزاردهنده و تسریع روند بهبودی کمک کند.
چرا کودکان دچار آفت دهان می‌شوند؟
شایع‌ترین علل بروز آفت دهان در کودکان شامل ضعف سیستم ایمنی، آسیب فیزیکی به دهان، کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها، استرس و اضطراب، حساسیت غذایی و عفونت‌های ویروسی است.
درمان سه‌سوته آفت دهان کودک چیست؟
سریع‌ترین راهکار برای درمان آفت دهان کودکان استفاده از دهانشویه و ژل بی‌حس‌کننده موضعی حاوی حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین (با تجویز پزشک) و شست‌وشو دهان با محلول آب نمک است که درد و التهاب را تسکین داده و با از بین بردن باکتری‌های دهان باعث میشود زخم‌ها زودتر خوب شوند.
آفت دهان در کودکان، هرچند عموما بی‌خطر است، اما می‌تواند باعث ناراحتی، بی‌اشتهایی و بی‌قراری کودک شود. با شناخت علائم، علل ایجاد و استفاده از روش‌های خانگی می‌توان به درمان سریع آفت دهان کودکان کمک کرد. با این حال، در صورت ماندگاری طولانی زخم‌های آفت، شدت علائم یا ابتلای مکرر، حتماً باید با پزشک مشورت شود. توجه و مراقبت به‌موقع، کلید حفظ آرامش کودک و سلامت دهان اوست.
اگر نگران سلامت دهان فرزندتان هستید یا نیاز به درمان تخصصی دارید، می‌توانید برای مشاوره و ویزیت به مطب دکتر سعید قریشی مراجعه کنید و از تجربه و مهارت ایشان در این زمینه بهره‌مند شوید.
