آفت دهان یک بیماری شایع دهان و دندان است که احساس درد و ناراحتی در بخش‌های داخلی دهان مانند زبان، گونه و لثه ایجاد می‌کند.
اگر به دنبال روشی برای درمان سریع آفت دهان هستید و می‌خواهید بدانید برای آفت دهان چی خوبه تا پایان این مقاله با ما همراه باشید. در ادامه علاوه بر روش‌های درمان سه سوته آفت دهان، به بررسی علل ایجاد و علائم این ضایعه دهانی می‌پردازیم.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان یا استوماتیت آفتی مکرر (Recurrent Aphthous Stomatitis) نوع رایجی از زخم‌های دهانی است. این عارضه معمولا به صورت زخم‌های کم عمق، کوچک، گرد یا بیضی شکل، به رنگ سفید، زرد کمرنگ یا خاکستری است که روی غشاهای مخاطی درون حفره دهان مانند اطراف و زیر زبان، قسمت داخلی لب‌ها و گونه‌ها و روی لثه ایجاد می‌شود.
اطراف این زخم‌ها ملتهب و قرمز رنگ بوده و با علائم ناخوشایندی مانند خشکی، خارش، سوزش و درد هنگام صحبت کردن، نوشیدن، جویدن و بلع غذا همراه است. در موارد نادر زخم آفت منجر به تورم غدد لنفاوی، تب و خستگی می‌شود. آفت زبانی و دهانی به صورت زخم‌های منفرد یا خوشه‌ای ایجاد شده و بعد از یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.
علت ایجاد آفت دهان
اغلب اوقات یافتن علت دقیق بروز زخم‌های دهانی از قبیل آفت دهان و زخم زبان برای هر فرد مشکل است. با این حال رایج‌ترین علل شناخته شده ایجاد آفت دهان عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی و وراثت
- استرس و اضطراب
- ضعف سیستم ایمنی
- خمیر دندان‌ها و دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
- آسیب‌های دهانی و جراحات ناشی از بریدگی، سوختگی، گاز گرفتن داخل گونه، دندان مصنوعی نامناسب، مسواک زدن شدید یا خوردن غذاهای سخت و تیز
- اعمال دندانپزشکی از قبیل آفت دهان بعد از ارتودنسی
- برخی موادغذایی و نوشیدنی‌‌ها مانند خوراکی‌های تند و اسیدی، انواع آجیل، قهوه، شکلات، پنیر، گرمیجات
- کمبود مواد مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین B12، فولات (B9)، آهن و روی
- تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی، بارداری یا یائسگی
- برخی بیماری‌ها از قبیل سلیاک، بیماری کرون یا بیماری التهابی روده، بیماری بهجت و HIV/AIDS
- مصرف برخی داروها مانند نیکوراندیل، آسپرین، داروهای فشار خون، داروهای شیمی‌درمانی، داروهای ضد درد و التهاب (NSAIDها) مانند ایبوپروفن
- محصولات تنباکو و مواد مخدر مانند کوکائین
انواع آفت دهان
انواع آفت های دهان در کودکان و بزرگسالان تفاوتی با هم ندارد و به طور کلی شامل این موارد زیر است.
آفت دهان مینور
آفت زبانی مینور و خفیف رایج‌ترین نوع آفت است. این آفت به صورت زخم‌های منفرد یا خوشه‌ای گرد و بیضی شکل با قطر کمتر از ۵ میلی‌متر با لبه‌های قرمز ایجاد می‌شود.
ممکن است چندین زخم به صورت همزمان اما جدا از هم در بخش‌های مختلف دهان دیده شود. این زخم‌ها درد زیادی ندارد، در مدت ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابند و معمولا ردی از خود به جای نمی‌گذارند.
آفت های دهان ماژور
آفت های دهانی ماژور با زخم‌هایی که بیش از ۵ میلی‌متر قطر دارند کمتر شایع است. این زخم‌ها که به صورت منفرد یا جفت ظاهر می‌شوند، عمیق‌تر و دردناک‌تر از نوع مینور هستند.
زخم‌های آفت ماژور گرد بوده و حاشیه مشخصی دارند. البته در مواردی که اندازه آن‌ها بیش از حد بزرگ باشد، لبه‌ها شکل نامنظمی پیدا می‌کنند. التیام این نوع آفت ممکن است تا ۶ هفته و حتی چند ماه طول بکشد و اغلب اسکار زخم گسترده و مشخصی از آن‌ها به جا می‌ماند.
آفت های دهانی هرپتی فرم (آفت شبه تبخال)
آفت هرپتی فرم به دلیل شباهتی که به تبخال دارد به این نام خوانده می‌شود. البته ویروس تبخال (Herpes simplex virus) نقشی در بروز این نوع آفت ندارد. آفت هربتی فرم بیشتر بزرگسالان و افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این زخم خوشه‌ای زمانی تشکیل می‌شود که چندین آفت با هم ترکیب شده و زخم‌های بزرگی با شکل نامنظم ایجاد کنند. این نوع آفت اگر درمان نشود با زخم‌های کناری ادغام شده و زخم بزرگتری را به وجود می‌آورد. آفت هربتی فرم معمولا عمق کمی دارد و طی ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابد.
تفاوت آفت دهان و تبخال
آفت دهان و تبخال دو بیماری متفاوت با روش‌های درمانی مخلتف هستند. تشخیص صحیح آن‌ها به انتخاب روش درمانی مناسب و جلوگیری از سرایت ویروس تبخال به دیگران کمک می‌کند.
شکل ظاهری آفت و تبخال
آفت های دهانی به صورت زخم‌های کوچک، گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز است. در حالی که تبخال به شکل تاول‌های کوچک خوشه‌ای پر از مایع ظاهر می‌شود و پس از ترکیدن تاول‌ها، زخم و پوسته‌پوسته شدن ایجاد می‌کند.
محل ایجاد آفت و تبخال
آفت زبان و دهان در داخل حفره دهان ایجاد می‌شود اما تبخال را معمولا در خارج از دهان، به ویژه اطراف لب‌ها می‌بینیم.
علت بروز آفت و تبخال
عارضه تبخال ناشی از فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) است. در حالی که عوامل متعددی مانند استرس، حساسیت‌های غذایی، کمبود مواد مغذی و برخی بیماری‌ها و داروها در بروز آفت زبان و دهان نقش دارند.
سرایت و انتقال تبخال و آفت
آفت دهان مسری نیست و از فرد بیمار به دیگران منتقل نمی‌شود اما تبخال که یک بیماری ویروسی است از طریق تماس مستقیم با تاول‌ها یا مایع درون آن‌ها به افراد سالم انتقال می‌یابد.
درمان فوری آفت دهان
آفت دهان به طور معمول ظرف ۱ تا ۲ هفته به طور طبیعی و بدون نیاز به اقدام درمانی خاص بهبود می‌یابد. اما گاهی این زخم‌های کوچک و احساس ناخوشایند درد، سوزش و خارش آن‌ها باعث ناراحتی و آزار فرد می‌شود.
به طوری انجام فعالیت‌های معمول روزانه مانند غذا خوردن و صحبت کردن را برای او دشوار می‌سازد. در این موارد اغلب بیماران به دنبال درمان سه سوته آفت دهان هستند و این سوال را مطرح می‌کنند که برای آفت دهان چه بخوریم؟
در ادامه بهترین روش‌های خانگی و دارویی موثر برای درمان سریع آفت دهان و تخفیف علائم آن را شرح می‌دهیم.
درمان خانگی آفت دهان
ساده‌ترین و در دسترس‌ترین راه برای درمان آفت دهان و زبان استفاده از روش‌های سنتی و خانگی است.
درمان فوری آفت زبان و دهان با آب نمک
موثرترین روش درمان خانگی آفت دهان، شستشوی دهان و محل آفت با محلول‌های نمکی یا آب نمک است. در این روش نمک به عنوان یک ضدعفونی‌کننده طبیعی عمل کرده و درد و التهاب زخم‌ها را کاهش می‌دهد.
کافی است محلول آب نمک را آماده کرده و درون دهان غرغره کنید. می‌توانید به جای نمک از جوش شیرین (یک قاشق چایخوری جوش شیرین در نصف فنجان آب گرم) استفاده نمایید.
درمان آفت دهان با مسواک زدن
رعایت بهداشت یکی از مهمترین نکات برای دور نگه داشتن دندان‌ها، لثه و بافت‌های دهان از عفونت و در نتیجه درمان سریع زخم دهان و بهبود آفت است.
لذا توصیه می‌شود برای حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها به طور مرتب مسواک بزنید. دقت داشته باشید که برای اینکار از مسواک نرم استفاده کنید تا آسیبی به بافت دهان و زخم‌ها وارد نشود.
درمان سریع آفت دهان با رب انار
یکی دیگر از روش‌های سنتی مفید برای درمان آفت زبان و دهان، استفاده از رب انار است. رب انار خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارد و درمان آفت دهان با رب انار کمک بسیاری به پروسه درمان سریع می‌کند.
کمپرس یخ برای درمان افت دهان
برای تخفیف علائم آفت دهان می‌توانید فضای دهان را با کمپرس یخ خنک کنید. با اینکار درد و سوزش زخم‌ها برای مدتی کاهش می‌یابد و شما فرصت کافی برای خوردن غذا و نوشیدنی دارید.
ماست پروبیوتیک
مصرف ماست پروبیوتیک یکی دیگر از راه‌های درمان خانگی آفت دهان است. ماست پروبیوتیک درد آفت را کاهش داده و از رشد باکتری‌های مضر درون دهان جلوگیری می‌کند. علاوه‌براین با کاهش التهاب زخم‌های آفتی سرعت بهبود آن‌ها را افزایش می‌دهد.
درمان سه سوته آفت دهان با عسل
عسل طبیعی خواص التیام بخشی و ضدباکتریایی قوی دارد. از این رو مالیدن مقداری عسل روی آفت دهان، با افزایش رطوبت و جلوگیری از خشک شدن ناحیه آسیب دیده، درد را کاهش داده و فرآیند بهبودی را تا حد زیادی تسریع می‌کند. برای افزایش اثر بخشی درمان آفت دهان با عسل، می‌توانید مقداری زردچوبه به آن اضافه کنید.
درمان آفت دهان با چای سیاه
چای سیاه بهترین و ساده‌ترین روش خانگی برای درمان آفت زبان و دهان است. مقداری چای سیاه را دم کنید و بعد از خنک شدن دهان خود را با آن شستشو دهید. همچنین استفاده از چای کیسه‌ای نیز در درمان سریع آفت زبان بسیار موثر است.
عرقیات گیاهی برای درمان سریع آفت دهان
عرقیات گیاهی با طبع خنک مانند عرق نعناع و عرق کاسنی با خواص ضد التهابی و خنک کنندگی، تاثیر بسزایی در درمان آفت دهان دارند. به طور مرتب دهان خود را عرق نعناع شستشو دهید. همچنین می‌توانید روزانه مقداری عرق نعناع یا کاسنی را میل کنید.
درمان آفت زبان با ژل آلوئه ورا
آلوئه ورا خاصیت ضد التهابی دارد و می‌تواند به تسکین درد و سوزش و ترمیم زخم‌های دهانی مانند آفت کمک کند.
درمان افت دهان با تعادل در رژیم غذایی
برای تسریع روند بهبودی آفت زبانی و دهانی از خوردن غذاهای تند و اسیدی و نوشیدنی‌های داغ که آفت را تحریک می‌کنند، بپرهیزید. همچنین مصرف گرمیجات و غذاهای خشک را تا حد امکان محدود نمایید.
درمان دارویی آفت دهان
علاوه بر روش‌های سنتی و خانگی، داروهای شیمیایی و گیاهی متعددی نیز برای درمان سریع آفت دهان وجود دارد. درمان سریع آفت دهان با دارو، شامل داروهای موضعی، دهانشویه‌ها و در موارد شدید داروهای خوراکی است که در این بخش به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
این داروها درد، التهاب و زمان بهبودی زخم‌ها را کاهش می‌دهند. برخی پزشکان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را برای درمان سریع آفت زبان تجویز می‌کنند. توصیه می‌شود داروی آفت دهان به ویژه داروهای خوراکی را حتما تحت نظر پزشک مصرف کنید.
داروهای موضعی درمان آفت دهان
- ژل‌های بی حس کننده مانند لیدوکائین یا بنزوکائین برای کاهش درد
- ژل‌های ضد التهاب مانند ژل یا کرم هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب و درد
- ژل کورکومین (جزء فعال ریشه زردچوبه) برای درمان زخم دهان خفیف
- قطره میرتکس
- ژل آفتین برای درمان فوری آفت دهان تنها با یک بار استفاده
- دهانشویه‌های حاوی استروئید مانند دهانشویه دگزامتازون یا دهانشویه‌های دارای ترکیبات ضد التهابی و آنتی‌بیوتیک
داروهای خوراکی آفت زبان
- کورتیکواستروئیدها، گاهی پزشک برای کاهش التهاب و درمان آفت زبانی شدید داروهایی مانند پردنیزون را تجویز می‌کند.
- کلشی سین، داروی نقرس و بیماری بهجت است که در موارد خاص برای کاهش التهاب آفت دهان تجویز می‌شود.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، در موارد شدید که ممکن است آفت دهان ناشی از واکنش‌های ایمنی بدن باشد، این دسته داروها برای درمان آفت تجویز می‌شود.
- تتراسایکلین خوراکی
مصرف مکمل‌ها برای درمان آفت دهان
اگر علت آفت دهان کمبود مواد مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد، مصرف مکمل‌های غذایی می‌تواند به درمان آن کمک کند. بهتر است با نظر پزشک مکمل‌های ویتامین B12، فولیک اسید و مکمل زینک را مصرف کنید.
همچنین می‌توانید برای جلوگیری از عفونت زخم آفت و تسریع روند بهبودی کپسول ویتامین E را باز کرده و مایع درون آن را روی آفت بریزید. به طوری که سطح زخم را بپوشاند.
راه‌های پیشگیری از بروز آفت در دهان
آفت‌های دهانی ناشی از واکنش‌های سیستم ایمنی بدن معمولا قابل پیشگیری نیستند. اما اغلب می‌توان با رعایت چند نکته ساده احتمال ابتلا به آفت در دهان را کاهش داد.
- رعایت بهداشت دهان و دندان با استفاده منظم از مسواک و نخ دندان
- مدیریت استرس و اضطراب با روش‌های مدیتیشن و ورزش‌های هوازی
- پرهیز از مصرف غذاهای آلرژی زا
- تمرکز بر رژیم غذایی سالم و تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن
چه زمانی برای درمان آفت دهان به پزشک مراجعه کنیم؟
آفت در دهان در اغلب موارد از نوع مینور یا خفیف است و بدون نیاز به مراجعه به پزشک و مصرف دارو و با کمک روش‌های خانگی بعد از حدود ۱ تا ۲ هفته برطرف می‌شود.
اما اگر زخم‌ها بسیار بزرگ هستند و بعد از حدود ۳ هفته علائمی از بهبود در آن‌ها مشاهده نمی‌شود یا اگر به طور مکرر دچار آفت دهان می‌شوید، بهتر است برای تشخیص علت و درمان سه سوته آفت دهان به پزشک مراجعه نمایید. تشخیص دقیق دلیل بروز آفت در دهان ممکن است به بررسی و آزمایشات پزشکی نیاز داشته باشد.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار مربوط به درمان سریع آفت دهان پاسخ می‌دهیم.
برای آفت دهان چه بخوریم؟
مصرف مواد غذایی مانند نخود، جگر، اسفناج، عدس، کشمش، تخم مرغ، لبنیات، گوشت، مغزها و دانه‌ها با تامین ویتامین‌ها و موارد معدنی ضروری برای بدن نظیر ویتامین ب، آهن و روی در پیشگیری و درمان آفت دهان بسیار موثر است.
آیا سیگار کشیدن باعث آفت دهان می‌شود؟
سیگار به عنوان یکی از محصولات تنباکو خطر ابتلا به آفت در دهان را افزایش داده و در روند بهبودی تاثیر منفی دارد. زیرا نیکوتین موجود در دود سیگار، با کاهش شدید میزان جریان خون به سمت لثه و دهان دوره درمان زخم‌ها را طولانی‌تر می‌کند. علاوه‌براین سیگار کشیدن احتمال عفونی شدن زخم‌ها را نیز افزایش می‌دهد.
آیا آفت دهان با درد گوش ارتباط دارد؟
گوش درد، درد شدید گلو در یک طرف و آبسه لوزه از جمله علائم آفت دهان به شمار می‌روند که با معاینه پزشک قابل تشخیص و درمان است.
آیا آفت مداوم دهان خطرناک است؟
آفت های دهانی و زخم‌های مکرر در دهان و سایر قسمت‌های بدن مانند چشم‌ها و ناحیه تناسلی در موارد نادر ممکن است نشانه‌ای از ابتلا به بیماری‌های دیگر باشد.
بنابراین چنانچه به صورت مداوم دچار آفت و زخم‌های دهانی می‌شوید، و این زخم‌ها دردناک هستند و برای مدت طولانی باقی می‌مانند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
این آفت های دهانی مکرر می‌تواند به دلیل ابتلا به سایر بیماری‌ها مانند اختلالات کبدی، رفلاکس معده،ایدز و سندروم بهجت باشد که بهتر است هرچه سریع‌تر توسط یک پزشک تشخیص داده شود .
آفت دهان، زخم‌های کم عمق و کوچکی هستند که گاهی به صورت پراکنده در قسمت‌های مختلف داخل حفره دهان ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها اغلب بدون نیاز به درمان آفت دهان، بعد از ۱ تا ۲ هفته از بین می‌روند.
سوزش و درد ناشی از آفت های دهان معمولا برای بیمار آزادهنده است و او را دچار مشکل می‌کند. البته جای نگرانی نیست؛ زیرا با کمک روش‌های مختلف درمان سریع آفت دهان مانند انواع ژل‌ها، قرص‌ها و مکمل‌ها می‌توان مدت زمان بهبودی آفت زبان و دهان و علائم ناخوشایند آن را تا حد زیادی کاهش داد.
