اگر به فکر ارتودنسی دندان‌های خود هستید ممکن است هنگام مراجعه به ارتودنتیست یا خواندن مطالب مختلف با اصطلاحات تخصصی و پیچیده‌ای مواجه شوید که معنی و مفهوم آن‌ها را نمی‌دانید. در این مقاله قصد داریم اصطلاحات ارتودنسی را به زبان ساده برای شما توضیح دهیم.
هدف ما این است که توضیحات متخصص ارتودنسی در مورد نوع ناهنجاری فک و دندان‌ها، دستگاه‌های ارتودنسی و روند درمان را بهتر درک کنید و بدون هیچ گونه نگرانی برای رسیدن به لبخند زیبا و سالم خود گام بردارید. پس برای آشنایی با اصطلاحات رایج ارتودنسی و معادل انگلیسی آن‌ها تا پایان با ما همراه باشید.
بریس ارتودنسی (Braces)
بریس ارتودنسی یک دستگاه مورد استفاده در درمان ارتودنسی است که برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی بکار می‌رود. این سیستم شامل براکت‌ها، سیم‌ها و گاهی اوقات بندها یا کش‌هایی است که به دندان‌ها متصل می‌شوند. بریس‌ها با اعمال فشار تدریجی به دندان‌ها، آن‌ها را به موقعیت صحیح خود هدایت می‌کنند. این ابزار دارای دو نوع ثابت و متحرک است.
براکت ارتودنسی (Brackets)
براکت ارتودنسی یکی از اجزای اصلی بریس ارتودنسی است. براکت‌ها قطعات کوچک و معمولا مربعی شکل هستند که به دندان‌ها چسبانده شده و به سیم‌های فلزی متصل می‌شوند تا با اعمال فشار بر دندان‌ها، آن‌ها را به تدریج به جایگاه صحیح خود منتقل کنند. براکت‌ها از مواد مختلفی مانند فلز، سرامیک یا پلاستیک ساخته شوند و هدف اصلی آن‌ها اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی، بهبود عملکرد دندان‌ها و ایجاد لبخندی زیبا است.
سیم ارتودنسی (Archwire)
یکی دیگر از اجزای کلیدی در دستگاه‌های ارتودنسی سیم ارتودنسی است که به براکت‌ها متصل شده و وظیفه انتقال نیرو به دندان‌ها را دارد. این سیم‌ها معمولا به شکل قوسی طراحی و از فلز ضد زنگ ساخته می‌شوند تا فشار لازم برای حرکت را بر دندان‌ها وارد کنند. با تغییر و تنظیم این سیم‌ها در طول درمان، ارتودنتیست می‌تواند حرکت دندان‌ها را کنترل کرده و بهبود ناهنجاری‌های دندانی ممکن سازد. (برای اطلاع از سیم دندان قیمت به صفحه هزینه‌های ارتودنسی مراجعه نمایید.)
اورینگ ارتودنسی (O-ring)
اورینگ ارتودنسی کش کوچکی است که به دور براکت ارتودنسی پیچیده می‌شود تا سیم‌های ارتودنسی در شیار براکت ثابت باقی بماند. در واقع اورینگ کشش روی سیم ارتودنسی را حفظ می‌کند تا نیروی کافی برای حرکت دندان‌ها وارد شود. متخصص ارتودنسی در هر جلسه تنظیم سیم‌ها، اورینگ‌ها را تعویض می‌کند.
الاستیک یا کش ارتودنسی (Elastics)
الاستیک‌های ارتودنسی، که به آن‌ها کش ارتودنسی نیز گفته می‌شود، نوارهای لاستیکی یا سیلیکونی با خاصیت کشسانی بالا هستند که با قرار گرفتن بین براکت‌های دو فک برای اصلاح موقعیت دندان‌های فک بالا و پایین و بهبود تنظیمات بایت مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع مختلفی از الاستیک‌ها وجود دارد که بسته به نیاز درمانی بیمار و نوع ناهنجاری، انتخاب می‌شوند. استفاده منظم از این کش‌ها نقش مهمی در تسریع روند درمان ارتودنسی دارد.
بند ارتودنسی (Band)
بند ارتودنسی یا باند مولار (Molar Bands) حلقه‌ای فلزی از جنس استیل ضد زنگ است که دور یک دندان مولر یا آسیاب قرار می‌گیرد تا به عنوان نقطه اتکای قوی برای بریس‌ها و سایر ابزارهای درمان ارتودنسی دندان از آن استفاده شود. بند ارتودنسی به نگهداری هدگیر ارتودنسی، اصلاح فاصله‌های بزرگ و تراز کردن فک و بایت کمک می‌کند.
باندینگ (Bonding)
در ادامه بررسی مفهوم اصطلاحات ارتودنسی، به Bonding می‌رسیم. باندینگ ارتودنسی به فرآیند چسباندن براکت‌ها و سایر اجزای دستگاه ارتودنسی بر روی دندان‌ها اشاره دارد. برای اینکار دندانپزشک ابتدا دندان‌ها را تمیز خشک کرده و سپس قطعات را با چسب مخصوص روی دندان می‌چسباند تا روند جابجایی آن‌ها آغاز شود.
هوک ارتودنسی (Hook)
هوک یا قلاب ارتودنسی یک قطعه فلزی ثابت یا متحرک است که از گوشه براکت بیرون می‌زند. وظیفه این جزء کوچک اتصال و نگه داشتن نوارها و کش‌های ارتودنسی است. از هوک برای انجام تنظیمات خاص در درمان‌های پیچیده و کمک به تسریع و تسهیل حرکت دندان‌ها استفاده می‌شود.
نایت گارد دندان (Dental Night Guard)
نایت گارد دندان یکی دیگر از اصطلاحات ارتودنسی است که به یک وسیله محافظتی برای جلوگیری از آسیب به دندان‌ها، فک، لثه‌ها و بافت نرم دهان در برابر آسیب‌های احتمالی اشاره دارد. این وسیله معمولا از مواد نرم یا سخت ساخته می‌شود و بر روی دندان‌های فک بالا یا پایین قرار می‌گیرد. نایت گارد از دهان شما در برابر برخورد ضربه در حین فعالیت‌های شدید و ورزش مراقبت کرده و راحلی برای برای مشکلاتی از قبیل دندان‌قروچه و اختلالات مفصل فکی است.
ریتینر ارتودنسی (Retainer)
احتمالا هنگام جستجو برای اصطلاحات ارتودنسی به انگلیسی با عبارت Retainer یا نگهدارنده ارتودنسی مواجه شده‌اید. ریتینر یک وسیله دندانی است که پس از پایان دوره درمان ارتودنسی برای حفظ موقعیت صحیح دندان‌ها و جلوگیری از جابجایی آن‌ها به کار می‌رود. این ابزار می‌تواند ثابت یا متحرک باشد و هدف استفاده از آن پیشگیری از بازگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی و حفظ نتایج درمان است.
سپریتور ارتودنسی (Separator)
سپریتور یا جداکننده ارتودنسی یک قطعه کوچک لاستیکی یا فلزی است که برای ایجاد فاصله محدود بین دندان‌های آسیاب به طور موقت بین آن‌ها قرار داده می‌شود. این فضا برای قرار دادن ابزارهایی مانند بند ارتودنسی مورد نیاز است.
ارتودنسی سرامیکی (Ceramic Orthodontics)
ارتودنسی سرامیکی نوعی ارتودنسی ثابت است که در آن به جای براکت‌های فلزی سنتی از براکت‌های سرامیکی شفاف یا همرنگ دندان استفاده می‌شود. ارتودنسی نامرئی سرامیکی کمتر به چشم می‌آیند و زیبایی ظاهری بیشتری دارد.
ارتودنسی دیمون (Damon Orthodontics)
ارتودنسی دیمون یکی از اصطلاحات ارتودنسی است که نوعی سیستم ارتودنسی با براکت‌های خاص و سیم‌های انعطاف‌پذیر را معرفی می‌کند. براکت‌های دیمون دارای مکانیزم خود تنظیم شونده هستند و به سیم ارتودنسی اجازه می‌دهد آزادانه در براکت حرکت کند. این ویژگی باعث کاهش اصطکاک، تسریع روند درمان، کسب نتایج بهتر و افزایش راحتی بیمار می‌شود.
ارتودنسی لینگوال (Lingual Orthodontics)
در ارتودنسی لینگوال یا مخفی براکت‌ها و سیم‌ها به جای سطح بیرونی، در سطح داخلی دندان‌ها (سمت زبان) قرار می‌گیرند و به راحتی قابل مشاهده نیستند. این روش باعث زیبایی لبخند بیماران در حین درمان شده و به دلیل پنهان بودن، گزینه‌ای محبوب برای کسانی است که نمی‌خواهند درستگاه ارتودنسی در دهان‌شان دیده شود. ارتودنسی مخفی به طور موثری دندان‌ها را به موقعیت صحیح خود منتقل می‌کند، اما نیاز به تخصص بیشتری از سوی ارتودنتیست دارد و ممکن است در ابتدای درمان کمی ناراحتی ایجاد کند.
ارتودنسی ثابت (Fixed Orthodontics)
ارتودنسی ثابت چیست؟ ارتودنسی ثابت نوعی درمان ارتودنسی است که در آن براکت‌های فلزی یا سرامیکی به صورت دائمی (تا پایان دوره درمان) روی دندان‌ها چسبانده می‌شوند و به ارتودنتیست این امکان را می‌دهند که با انجام تنظیمات منظم به تدریج دندان‌ها را به موقعیت صحیح خود انتقال دهد. این روش ارتودنسی برای درمان مشکلاتی مانند کج بودن دندان‌ها، ناهماهنگی فک و بستن فضاهای خالی بین دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد.
ارتودنسی متحرک (Removable Orthodontics)
سیم کشی متحرک نوعی از درمان ارتودنسی است که در آن از ابزارهای قابل جابجایی برای اصلاح موقعیت دندان استفاده می‌شود. در این روش دستگاه ارتودنسی به دندان چسبانده نمی‌شود. فرد می‌تواند برای غذا خوردن و مسواک زدن یا حضور در موقعیت‌های خاص پلاک ارتودنسی را از دهان خود خارج کرده و دوباره به راحتی آن را در جای خود قرار دهد. ارتودنسی متحرک معمولا برای اصلاح مشکلات خفیف دندانی به کار می‌رود و دوره درمان آن کوتاه‌تر از ارتودنسی ثابت است.
ارتودنسی نامرئی (Invisible Orthodontics)
شاید در مرور اصطلاحات ارتودنسی به انگلیسی با عبارت ارتودنسی شفاف یا Invisible برخورد کرده باشید. این اصطلاح بیانگر نوعی درمان ارتودنسی است که از الاینرهای شفاف و قابل جابجایی به جای براکت‌های فلزی استفاده می‌کند. این الاینرها به طور سفارشی برای هر بیمار طراحی و ساخته می‌شوند و به تدریج دندان‌ها را به موقعیت مطلوب منتقل می‌کنند. متحرک بودن، زیبایی ظاهری و انجام درمان بدون جلب توجه از از مزایای این روش است.
ارتودنسی فانکشنال (Functional Orthodontics)
فانکشنال ارتودنسی یک روش درمانی برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی و دندانی با استفاده از دستگاه‌های متحرک است. این روش به بهبود عملکرد فک و دندان‌ها، تنظیم رشد فک‌ها و بهبود روابط بین دندان‌ها کمک می‌کند. دستگاه‌های فانکشنال معمولا در سنین پایین‌تر استفاده می‌شوند تا از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کرده و در ساختار صورت و فک توازن ایجاد کنند.
ارتودنسی اینترسپتیو (Interceptive Orthodontics)
اصطلاح ارتودنسی اینترسپتیو به درمان‌های ارتودنسی اشاره دارد که در مراحل اولیه رشد دندان‌ها و فک‌ها با هدف شناسایی و اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی در سنین پایین‌تر انجام می‌شوند. این درمان با استفاده از دستگاه‌های متحرک یا ثابت می‌تواند به جلوگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده کمک کرده و شرایط مناسب‌تری برای رشد صحیح دندان‌ها و فک‌ها فراهم آورد.
ارتوسرجری (Orthosurgery)
عمل ارتوسرجری در ارتودنسی یعنی چه؟ ارتوسرجری ترکیبی از درمان ارتودنسی دندان و جراحی فک است که به منظور درمان اختلالات شدید فکی و دندانی انجام می‌شود. این درمان در مواردی کاربرد دارد که پیچیدگی ناهنجاری به حدی شدید است که درمان ارتودنسی به تنهایی قادر به اصلاح آن نیست. درمان ارتوسرجری نیازمند همکاری بین دندانپزشک متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت است.
جراحی ارتوگناتیک (Orthognathic Surgery)
ارتوگناتیک به جراحی‌هایی اطلاق می‌شود که فرم و عملکرد فک‌ها را اصلاح می‌کنند. این جراحی که در بزرگسالی و بعد از توقف رشد اسکلتی انجام می‌شود، موقعیت فک‌ها را تغییر داده و علاوه بر عملکرد، زیبایی آن‌ها را نیز بهبود می‌بخشد.
قوس نگهدارنده لینگوال (Lingual Holding Arch)
کمان نگهدارنده پشت دندان، یک میله فلزی U شکل است که در پشت دندان‌های فک پایین نصب می‌شود. این ابزار برای کودکانی کاربرد دارد که دندان‌های شیری خود را زودتر از موعد از دست می‌دهند. قوس نگهدارنده لینگوال از جابجایی دندان‌ها جلوگیری کرده و فضای کافی برای رویش دندان‌های دائمی را حفظ می‌کند.
فیس ماسک ارتودنسی (Orthodontic Facemask)
فیس ماسک یک دستگاه متحرک خارج دهانی است که به شکل یک قاب روی صورت قرار گرفته و از طریق باندهایی به دندان‌ها متصل می‌شود. این ماسک با ایجاد نیروی ملایم به حرکت فک و دندان‌های بالایی کودکان و نوجوانان به سمت جلو کمک می‌کند تا ناهنجاری فکی آن‌ها در زمانی که استخوان فک هنوز در حال رشد است، برطرف شود.
وسیع کننده کام (Palate expander)
پالاتال اکسپندر یا وسیع‌کننده کام دستگاهی است که برای باز کردن سقف دهان یا گسترش قوس فک بالا استفاده می‌شود. این ابزار به طور پیوسته فشار ملایمی را به دو طرف کام وارد می‌کند که نتیجه آن دور شدن استخوان‌های سقف دهان و افزایش عرض کام است.
فضا نگهدارنده دندان (dental space maintainer)
زمانی که دندان شیری کودک شما زودتر از موعد می‌افتد، متخصص ارتودنسی برای جلوگیری از جابجایی دندان‌های مجاور و حفظ فضای بین دندان‌ها از فضا نگهدارنده استفاده می‌کند تا دندان دائمی فضای کافی برای رویش و قرارگیری صحیح در قوس فک داشته باشد.
هدگیر ارتودنسی (Orthodontic headgear)
هدگیر ارتودنسی وسیله‌ای است که با اتصال به دندان‌های جلو و گردن یا پشت سر، فک و دندان‌های فوقانی را به سمت عقب هدایت کرده یا مانع از حرکت آن‌ها به سمت جلو می‌شود.
دستگاه هربست و فورسس (herbst and forsus)
در اصطلاحات ارتودنسی هربست و فورسس به ابزارهایی گفته می‌شود که به طور همزمان دندان‌ها و فک پایین را به جلو فشار می‌دهند تا رشد این فک به سمت جلو تحریک شود و دندان‌های مولر بالا را به عقب می‌رانند تا در نهایت دو فک با یکدیگر تطبیق پیدا کنند.
بامپر لب ارتودنسی (Lip Bumper)
ضربه گیر لب یا لیپ بامپر یک قطعه U شکل است که روی دندان‌های فک پایین قرار گرفته و لب را کمی به سمت جلو فشار می‌دهد. این ابزار با تغییر استخوان فک پایین، موجب اصلاح دندان‌های جلویی این فک می‌شود. بامپر باعث افزایش فضای بین لب و دندان‌ها نیز می‌شود.
مال اکلوژن (Malocclusion)
به همترازی دندان‌های بالا و پایین بر روی هم، اکلوژن گفته می‌شود. زمانی که فک و دندان‌ها به هر دلیل به طور غیر طبیعی بر روی هم قرار گیرند، به آن مال اکلوژن می‌گویند.
کراس بایت (Crossbite)
در بین اصطلاحات ارتودنسی کراس بایت به حالتی گفته می‌شود که در آن دندان‌های فک بالا و پایین همتراز نیستند و به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند. یعنی هنگام بسته شدن دهان، یک یا چند دندان فک بالا وارد بخش داخلی ردیف دندان‌های فک پایین می‌شوند. این عارضه می‌تواند دندان‌های جلویی یا عقبی را تحت تاثیر قرار دهد.
اپن بایت (Open Bite)
در این ناهنجاری هنگام بستن دهان دندان‌های فک بالا و پایین به طور کامل با یکدیگر تماس ندارند و یک فضای خالی بین آن‌ها باقی می‌ماند.
اورجت (Overjet)
اورجت یا جلوزدگی دندان‌های فک بالا به فاصله افقی بین دندان‌های جلو فک بالا و فک پایین اشاره دارد. اگر فضای افقی بین دندان‌ها هنگام بسته شدن فک‌ها بیش از ۳ تا ۴ میلیمتر باشد، فرد دچار اورجت دندان است.
اوربایت (Overbite)
در اوربایت فاصله عمودی بین دندان‌های جلویی دو فک مطرح است. اگر هنگام بسته شدن دهان، دندان‌های بالایی بیش از ۲۵ درصد دندان‌های پایینی را بپوشانند، به این عارضه اوربایت گفته می‌شود.
دیپ بایت (Deep Bite)
دیپ بایت نوعی اوربایت شدید است که در آن دندان‌های جلویی فک بالا تقریبا به طور کامل دندان‌های جلویی فک پایین را پوشش می‌دهند و مانع دیده شدن آن‌ها می‌شوند.
آندربایت (Underbite)
در ناهنجاری آندربایت دندان‌های فک پایین جلوتر از دندان‌های فک بالا قرار می‌گیرند و فک پایین حالت جلوزدگی نسبت به فک بالا دارد.
ازدحام دندان (teeth crowding)
ازدحام یا شلوغی دندان‌ها به وضعیتی اطلاق می‌شود که به دلیل کمبود فضا در قوس فک (بزرگ بودن دندان‌ها یا کوچک بودن فک) دندان‌ها به هم فشرده می‌شوند. این وضعیت موجب بهم ریختگی، کج شدن، چرخش یا روی هم رفتن دندان‌ها خواهد شد.
در این مقاله به بررسی مفاهیم کلیدی و رایج‌ترین اصطلاحات ارتودنسی پرداختیم. ارتودنسی نه تنها به بهبود زیبایی لبخند کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در سلامت دهان و دندان دارد. اگر به دنبال اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و بهبود وضعیت فک خود هستید، مراجعه به یک متخصص ارتودنسی در تهران می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.
دکتر سعید قریشی با تجربه و دانش خود در این زمینه، می‌تواند بهترین طرح درمانی را برای شما برنامه ریزی کرده و پیش ببرد. برای داشتن لبخندی زیبا و سالم، همین امروز با ما تماس بگیرید و اولین قدم را بردارید.
