جراحی فک یکی از روش‌های دندانپزشکی است که به منظور اصلاح ناهنجاری‌های فکی، بهبود عملکرد فک‌ها و زیبایی صورت انجام می‌شود. با این حال، مانند هر عمل جراحی دیگری، عوارض و چالش‌های خاص خود را دارد که باید قبل از تصمیم‌گیری برای عمل مورد توجه قرار گیرند.
از عوارض شایع می‌توان به احساس درد، خونریزی و کبودی اشاره کرد. همچنین، برخی بیماران ممکن است با مشکلات جدی‌تری مانند آسیب عصبی یا محدود حرکت فک مواجه شوند. در این مقاله به بررسی دقیق‌تر عوارض جراحی فک و راه‌های کاهش این مشکلات خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا اطلاعات جامع‌تری در این زمینه بدست آورید.
آیا عوارض جراحی فک خطرناک هستند؟
با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در تکنولوژی جراحی فک و ارتوسرجری اغلب افراد بدون عارضه خاصی این عمل و مراحل بهبودی بعد از جراحی را پشت سر گذاشته و به نتایج مطلوب می‌رسند. اما در برخی موارد نیز ممکن است بیمار با عوارض خفیف تا جدی مواجه شود که تا حد زیادی قابل مدیریت است. انتخاب جراح ماهر و رعایت دستورالعمل‌های بعد از عمل می‌تواند به کاهش خطرات کمک کند و درصد موفقیت عمل را بالا ببرد.
عوارض عمومی جراحی فک چیست؟
بدن ما به طور طبیعی در برابر تغییراتی که از طریق عوامل خارجی بر آن اعمال می‌شود و از خود واکنش نشان می‌دهد. از این رو هر گونه دستکاری (هر چند کوچک و جزئی) در هر یک از اجزای بدن از جمله جراحی فک با عوارض و مشکلاتی همراه است.
البته جای نگرانی نیست. زیرا اغلب عوارض جراحی فک احتمالی هستند و هر بیمار همه آن‌ها را تجربه نمی‌کند. حتی برخی افراد بدون هیچ عارضه‌ای جراحی ارتوگناتیک را پشت سر می‌گذارند. اگر نگران عوارض عمومی جراحی فک برای ارتودنسی هستید، می‌توانید قبل از اقدام برای عمل، با دکتر ارتودنسی مشورت کرده و نگرانی‌ها و سوالات خود را مطرح کنید.
عوارض بیهوشی
برخی از عوارض جراحی فک، مربوط به بیهوشی عمومی بدن است. مثلا ممکن است علائمی مانند دشواری در بلع، گلودرد، خشکی گلو یا درد عضلانی را تجربه کنید که ظرف ۲۴ ساعت پس از جراحی برطرف می‌شوند. یکی دیگر از عوارض بیهوشی، حالت تهوع و استفراغ از زمان به‌هوش آمدن تا ۱ الی ۲ روز پس از عمل است که در صورت نیاز، پزشک برای کنترل این علائم دارو تجویز می‌کند.
با اینکه به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما بیهوشی عمومی می‌تواند با عوارضی جدی‌تری مانند برونشیت، ذات‌الریه، گرفتگی صدا، حمله قلبی، سکته مغزی و حتی مرگ همراه باشد. افرادی که مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های قلب و عروق، در برابر عوارض قلبی پس از بیهوشی آسیب‌پذیرتر هستند.
عفونت پس از جراحی (مخصوصا در افرا دیابتی)
یکی دیگر از خطرات جراحی فک، احتمال ایجاد عفونت در اطراف پلاکه‌ها و پیچ‌ها است. خطر این عارضه در بیماران دیابتی جدی‌تر است. البته جای نگرانی نیست زیرا در زمان جراحی به منظور جلوگیری از خطر عفونت برای بیمار آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز می‌شود.
علائم عفونت بعد از جراحی ارتوگناتیک، شامل افزایش درد، تورم و ترشحات بد مزه در دهان است که ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از جراحی خود را نشان می‌دهند. در صورت مشاهده علائم عفونت یا خونریزی هرچه سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید.
جای زخم جراحی
برش‌هایی که برای انجام جراحی فک در داخل دهان ایجاد می‌شوند، معمولا در زمان کوتاهی به طور کامل بهبود یافته و اثری از آن‌ها باقی نمی‌ماند. اما در افراد مسن‌تر ممکن است بهبودی به آرامی انجام شود یا آثاری از زخم و جراحت روی پوست به جا بماند. اغلب کسانی که برای درمان انحراف فک و مرتب شدن دندان‌ها تحت جراحی فک قرار می‌گیرند جوان هستند و مشکلی از این لحاظ نخواهند داشت.
التهاب رگ ها
در طول عمل جراحی از برخی رگ‌ها به منظور تزریق داروها و مایعات داخل وریدی استفاده می‌شود که ممکن است باعث التهاب این رگ‌ها بعد از جراحی شود. لذا تورم، تغییر رنگ و محدودیت حرکتی در ناحیه‌ای که از رگ آن برای تزریق استفاده شده (بازو یا دست)، کاملا طبیعی است و بعد از مدت کوتاهی رفع می‌شود.
عوارض احتمالی جراحی ارتوگناتیک
عوارض احتمالی مختص به جراحی ارتوگناتیک که ممکن است برخی بیماران یک یا چند مورد از آن‌ها را تجربه کنند عبارتند از:
احساس درد
درد و ناراحتی که بیمار بعد از عمل احساس می‌کند به دشواری و پیچیدگی جراحی بستگی دارد. احساس درد در ۲ تا ۳ روز اول شدیدتر است و به تدریج کاهش یافته و تسکین می‌یابد. پزشک معمولا برای شما داروهای مسکن قوی تجویز می‌کند که اذیت نشوید. معمولا پس از ۷ الی ۱۰ روز بعد از جراحی دیگری نیازی به مصرف داروی ضد درد ندارید.
خونریزی
خونریزی در حین عمل یکی از عوارض جراحی فک است و در صورتی که شدید باشد فرد به تزریق خون نیاز پیدا می‌کند. خونریزی معمولا در ۲۴-۴۸ ساعت بعد از عمل نیز ادامه دارد. شدت خونریزی در افراد سیگاری و کسانی که الکل می‌نوشند شدیدتر و طولانی‌تر است. لذا توصیه می‌شود بیمار از چند روز قبل از جراحی ارتوگناتیک تا حداقل ۱۰ روز بعد از عمل مصرف سیگار و الکل را کنار بگذارد. هرچه این بازه زمانی بیشتر باشد برای سلامتی بیمار مفیدتر است.
تورم در فک و صورت
تورم فک و صورت بعد از جراحی فک دور از انتظار نیست و اغلب بیماران آن را تجربه می‌کنند. بیشترین میزان تورم در فک صورت حدود ۴۸ ساعت بعد از جراحی رخ می‌دهد و به تدریج فروکش می‌کند. بخش زیادی از تورم صورت پس از ۱۴ روز از بین می‌رود و طی دو هفته بعد نیز به طور کامل بهبود می‌یابد. ممکن است در اثر تورم، تا چند روز بستن دهان و روی هم قرار دادن دندان‌های آسیاب برای بیمار دشوار باشد. شدت تورم در فک و صورت به پیچیدگی و دشواری عمل جراحی بستگی دارد.
کبودی فک و صورت
با فروکش کردن تورم فک و صورت ممکن است آثاری از کبودی در صورت، گردن و قفسه سینه مشاهده شود. این کبودی‌ها از جمله عوارض جراحی فک هستند که طی ۷ تا ۱۰ روز از بین می‌روند.
آسیب عصبی (عارضه ای نادر)
در موارد نادر و زمانی که عمل جراحی فک توسط جراح کم تجربه انجام می‌شود احتمال کشیدگی عروق عصبی در حین عمل وجود دارد. لذا آسیب عصبی که باعث بی حسی چانه، لب بالا، لب پایین، گونه‌ها و کام می‌شود از جمله عوارض نادر جراحی فک به حساب می‌آید. در اغلب بیماران این بی حسی طی ۳ تا ۶ ماه به تدریج بهبود یافته و حس اعضای صورت به حالت طبیعی برمیگردد. سوزن سوزن شدن و خارش علائم مثبت برگشت حس هستند.
خطر بی حسی دائمی و از دادن احساس نواحی مذکور، در افراد بالای ۴۰ سال که تحت انواع خاصی از جراحی فک پایین قرار می‌گیرند، بیشتر است.
ناراحتی در سینوس ها
بعد از جراحی فک بالا ممکن است سینوس بینی برای چندین هفته تحت تاثیر قرار بگیرد. این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد زیرا تیم جراحی تدابیری را برای جلوگیری از آسیب به سینوس‌ها در پیش می‌گیرد. اما در موارد مشکلات مزمن احتمالی، بیمار به جراحی بیشتر نیاز پیدا می‌کند.
محدودیت در باز کردن دهان (مخصوص چند روز اول)
محدودیت در باز کردن دهان و احساس قفل شدن فک بعد از جراحی طبیعی است و به دلیل تورم و سفتی فک اتفاق می‌افتد. این وضعیت ناخوشایند به تدریج بهبود یافته و حرکات دهان طی ۴-۶ هفته به شکل طبیعی برمیگردد. در صورتی که فک‌ها به شکل سفت و سخت ثابت شده باشند، ممکن است عضلات مورد استفاده برای حرف زدن به دلیل تورم کلی صورت عملکرد مناسبی نداشته باشند.
شل شدن پیج های کار شده در فک (نادر)
اتصال پیچ‌های کار شده در فک بسیار محکم و ایمن است و احتمال شدن آن‌ها تقریبا وجود ندارد. با این حال، چنانچه پیچ‌های استخوانی به هر دلیلی شل شوند، پس از بهبود استخوان با برداشن پیچ‌ها مشکل برطرف می‌شود. برخی بیماران ممکن است برای برداشتن پین، پیچ، سیم، پلاک یا آتل به جراحی اضافه نیاز داشته باشند.
عدم بهبودی استخوان فک (بیشتر در افراد دیابتی)
این عارضه بسیار نادر است اما در صورت وقوع، روند بهبودی استخوان فک بعد از جراحی را بسیار کند و چالش برانگیز می‌کند. سیگار کشیدن، ابتلا به دیابت یا بیماری‌های خونریزی دهنده احتمال عدم بهبودی استخوان فک را افرایش می‌دهد.
از دست دادن دندان
در برخی بیماران بعد از جراحی فک، خون‌رسانی به دندان‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و ریشه آن‌ها آسیب می‌بیند که ممکن است منجر به از دست دادن دندان شود. در این حالت درمان ریشه دندان می‌تواند دندان شما را نجات دهد.
درد مفصل گیجگاهی فک
یکی دیگر از خطرات جراحی فک احساس درد یا عملکرد غیرطبیعی مفصل گیجگاهی فک است. مفصل گیجگاهی فکی یکی مهمترین مفاصل صورت است که هنگام حرکت دادن فک می‌توانید آن را در نزدیکی گوش‌ها حس کنید. جراحی ارتوگناتیک ممکن است مشکلات این مفصل را تشدید کند. لذا در صورتی که با مشکل درد فک مواجه هستید، قبل از عمل به جراح خود اطلاع دهید.
کاهش عوارض جراحی فک
با رعایت یک سری اقدامات پزشکی و مراقبتی می‌توان به کاهش خطرات جراحی فک و تسریع روند بهبودی کمک کرد. در ادامه مهمترین نکات برای کاهش عوارض جراحی فک آورده شده است:
- دستورات جراح و دندانپزشک در مورد نحوه مراقبت از محل جراحی و مصرف داروها را به دقت انجام دهید.
- برای کاهش تورم، در ۲۴-۴۸ ساعت اول، هر ۲۰ دقیقه یک بار روی صورت کمپرس سرد بگذارید.
- پس از ۴۸ ساعت، برای رفع کبودی و خشکی عضلات از کمپرس گرم کمک بگیرید.
- در روزهای اول بعد از جراحی، غذاهای آبکی یا پوره‌شده مانند سوپ، اسموتی، شیر، آبمیوه طبیعی مصرف کنید.
- به مدت ۴ تا ۶ هفته فقط غذاهای نرم مصرف کنید و بعد از آن به برنامه غذایی معمولی خود برگردید.
- از جویدن با شدت و مصرف غذاهای سفت پرهیز کنید.
- برای بهبود سریع، دریافت کالری و پروتئین کافی را فراموش نکنید.
- در چند هفته اول برای نوشیدن از نی استفاده نکنید. زیرا به بخیه‌ها فشار وارد می‌کند.
- داروهای تجویزشده (مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها) را دقیقا طبق دستور مصرف کنید.
- بهداشت دهان (مسواک زدن، استفاده از دهانشویه و غرغره با آب‌نمک ولرم) را طبق دستور پزشک رعایت کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- برای کاهش تورم هنگام خواب سر را بالا نگه دارید.
- حداقل به مدت دو هفته از فعالیت‌های سنگین اجتناب کنید.
- مصرف سیگار، دخانیات و الکل را ترک کنید.
- برای بررسی روند بهبودی در زمان تعیین شده به پزشک خود مراجعه نمایید.
چه عوارضی را به جراح فک خود اطلاع دهیم؟
بعد از جراحی ارتوگناتیک، برای پیشگیری از عوارض این جراحی و اقدام به موقع برای رفع آن، بروز علائم زیر را جدی بگیرید و به جراح خود اطلاع دهید.
- تب بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد
- تب و لرز
- خونریزی مداوم
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شدید
- قرمزی یا تورم در محل جراحی
- هرگونه حالت غیر طبیعی و نگران کننده در مورد جراحی
آیا کاهش وزن پس از جراحی فک طبیعی است؟
کاهش وزن تا ۲ تا ۵ کیلوگرم در ۲ الی ۶ هفته اول پس از جراحی فک طبیعی است. این اتفاق دلایلی مانند کاهش اشتها، تورم و محدودیت حرکت فک‌ها (جویدن سخت‌تر)، درد و ناراحتی هنگام غذا خوردن و محدودیت‌های غذایی رخ می‌دهد. البته این کاهش وزن موقت است و بعد از بهبود وضعیت فک و بازگشت به رژیم غذایی معمول به حالت عادی برمیگردد.
جراحی فک نیز مانند بسیاری از اقدامات پزشکی و دندانپزشکی دیگر ممکن است با عوارض و مشکلاتی همراه باشد. البته عوارض و خطرات جراحی فک معمولا نادر هستند و در اغلب موارد مشکل جدی برای فرد ایجاد نمی‌کنند. با رعایت مراقبت‌های پس از جراحی و پیروی از توصیه‌های جراح متخصص، روند بهبودی به‌خوبی پیش می‌رود و نتایج درمانی موفقیت‌آمیز خواهد بود.
آگاهی از جزئیات جراحی و بررسی دقیق شرایط فک و صورت پیش از اقدام، نقش مهمی در کاهش عوارض جراحی فک دارد.
