جراحی ارتوگناتیک (جراحی اصلاح فک)، استفاده از روش‌های جراحی برای اصلاح عدم تعادل و انطباق فک بالا و پایین است. جراحی ارتوگناتیک برای درمان ناهنجاری و عدم انطباق صحیح دندانهای بالا و پایین (مال اکلوژن)، درمان انسداد تنفسی در خواب (آپنه انسدادی خواب) و یا برای بهبود توازن و زیبایی صورت انجام می‌شود.
اغلب بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند، ممکن است دریابند که به دلیل عدم تعادل فک پایین و بالا، اصلاح برهم‌آیی دندانهای آنها بدون تغییر دادن موقعیت فک غیر ممکن است. درمان ارتوگناتیک یا جراحی فک با همکاری میان متخصص ارتودنسی و جراح انجام می‌شود.
چه نوع ناهنجاری فک با جراحی ارتوگناتیک درمان می‌شود؟
۱۵ درصد از کودکان دچار ناهنجاری‌های دندان و فک هستند که فقط با ارتودنسی اصلاح نمی‌گردد. این کودکان ممکن است کاندیدای جراحی ارتوگناتیک باشند. کودکانی که تحت درمان با ارتودنسی قرار می‌گیرند، ممکن است لازم باشد که امکان جراحی ارتوگناتیک به عنوان بخشی از درمان برای آنها مورد بررسی قرار گیرد.
بسیاری از سندرم‌های جمجمه و صورت و عوارضی مانند لب شکری، کرانیوسینوستوز سندرومی (همجوشی زودرس شیارهای جمجمه سر)، میکروزومی نیمه صورت، سندرم تریچر کالینز، سندرم میلر و سندرم ناگر موجب عدم تعادل فک بالا و پایین می‌شوند که با جراحی ارتوگناتیک بهبود می‌یابند.
چه افرادی کاندیدای جراحی هستند؟
متخصص ارتودنسی، جراحی ارتوگناتیک را برای بیماران بالغی در نظر می‌گیرند که دچار عدم انطباق فک بالا و پایین هستند و نیز برای کسانی که دارای مشکلات مربوط به زیبایی فک و صورت هستند. رشد فک معمولاً تا سن ۱۶ سالگی برای دختران و برای پسران تا ۱۸ سالگی به پایان می‌رسد. قبل از جراحی فک، رشد آن باید تکمیل شده باشد. حرکت دادن و مرتب کردن دندانها قبل از جراحی می‌تواند یک تا دو سال قبل از این سنین آغاز شود.
مزایای جراحی ارتوگناتیک چیست؟
در ادامه، برخی از مزایای انجام درمان ارتوگناتیک ذکر شده است.
دستیابی به انطباق طبیعی فک‌ها و افزایش طول عمر دندانها
کودک شما در صورتی که دارای وضعیت عدم انطباق دندانهای فک بالا و پایین (مال اکلوژن) باشد، ممکن است به مرور زمان دچار فرسودگی و آسیب دیدگی دندانها شود. در موارد مال اکلوژن شدید، ممکن است برای قرار دادن فک در موقعیت صحیح خود و دستیابی به انطباق طبیعی فک (بایت) عمل جراحی مورد نیاز باشد تا ظاهر و طول عمر دندانها بهبود یابد.
بهبود آپنه خواب
کودکانی که مشکل قابل توجه تنفسی در طی شب دارند (آپنه انسدادی خواب)، می‌توانند از مزایای جراحی برای جلو کشیدن فک و باز کردن راه هوایی خود در پشت گلو بهره‌مند شوند. هنگامی که عمل بیمار درست انجام شود، بیماران اغلب بهبود قابل توجهی می‌یابند و یا آپنه خواب آنها درمان می‌شود.
بهبود زیبایی فرم صورت
علاوه بر رفع مشکلات عملکردی مربوط به دندانها و تنفس بیمار، جراحی ارتوگناتیک به طور چشمگیری می‌تواند ظاهر فرزند شما را بهبود ببخشد. البته همه کودکان از مزایای یکسانی بهره‌مند نمی‌شوند، اما اصلاح ناهنجاری قابل توجه فک، موجب تعادل و هماهنگی بیشتر صورت می‌شود و گسترش اسکلت صورت اغلب منجر به تغییراتی می‌شود که ظاهر فرزند شما را بهتر و زیباتر نشان خواهد داد.
ارزیابی قبل از جراحی ارتوگناتیک
جراحی ارتوگناتیک توسط یک تیم متشکل از جراح و متخصص ارتودنسی به علت ایجاد اورجت و دیگر ناهنجاریها انجام می‌شود. ارتودنتیست از بریس و سایر ابزارهای ارتودنسی برای تراز کردن و مرتب کردن دندانهای فک بالا و پایین استفاده می‌کند. قبل از شروع درمان، ارتودنتیست ما عکس‌های رادیوگرافی و تصاویر اسکنر داخل دهان را آماده می‌کند.
تجزیه و تحلیل گسترده این تصاویر به تعیین بهترین برنامه درمانی برای همترازی دندانها و بهبود ظاهر کودک شما کمک می‌کند. در این مرحله، ارتودنتیست ما درباره ضرورت و نیاز به انجام جراحی فک برای رفع تمام مشکلات فک و هزینه جراحی فک و صورت فرزندتان با شما صحبت خواهد کرد.
متداول‌ترین جراحی ارتوگناتیک
برای انجام درمان، روش‌های مختلفی وجود دارد؛ که انتخاب از میان آنها، به عهده ارتودنتیست و یا جراح فکی است که می‌خواهد شما را عمل کند. آن که کدام روش برای شما باید اتفاق افتد، پس از معاینه شدن توسط پزشک، مشخص خواهد شد.
جراحی فک بالا
این عمل به معنی جدا کردن فک بالا از دیگر استخوانهای صورت است. به این ترتیب دندانهای بالایی را می‌توان رو به جلو حرکت یا چرخش داده و یا به بالا یا پایین جابجا کرد و فرم صورت بیمار را کشیده‌تر و یا کوتاه‌تر نمود. در جراحی فک بالا، فک فوقانی دقیقاً در جایی که جراح و متخصص ارتودنسی قبلاً تعیین کرده‌اند، با استفاده از پلیت تیتانیوم و پیچ تثبت می‌شود. فلزیاب تاثیری بر روی این ابزارها ندارد و نیازی به خارج کردن آنها از دهان بیمار نیست.
جراحی فک پایین
در این جراحی، برش‌های ظریفی در طرفین فک پایین ایجاد می‌شود. به این ترتیب، دندانهای فک پایین و چانه می‌توانند به جلو یا عقب حرکت کرده و یا چرخانده شوند. دندانها نیز دقیقاً در محل تعیین شده قرار داده می‌شوند و فک پایین با استفاده از پلیت تیتانیوم و یا پیچ‌های مخصوص در محل جدید خود ثابت می‌شود.
جراحی استئوتومی هر دو فک
این روش ترکیبی از جراحی فک بالا و پایین برای اصلاح ناهنجاری‌های پیچیده‌تری است که بر فک بالا و پایین تأثیر می‌گذارد. بیماران مبتلا به عدم تقارن قابل توجه صورت، ناهنجاری هر دو فک، فاصله زیاد بین دندانهای بالا و پایین خود و یا عوارض سندرومی ممکن است به این جراحی نیاز داشته باشند. هر دو جراحی فک بالا و پایین را می‌توان به طور ایمن و بدون افزایش مدت دوره بهبودی ترکیب کرد.
جراحی جنیوپلاستی (جراحی چانه)
در این جراحی، منطقه چانه از بقیه فک پایین جدا شده و به چانه اجازه می‌دهد تا به جلو حرکت کند، کشیده‌تر و یا کوتاه‌تر شود، بدون آنکه نیازی به حرکت دادن دندانها باشد. این عمل می‌تواند یک گزینه عالی برای بیمارانی باشد که دارای چانه کوچک و نامشخص هستند اما نیازی به ارتودنسی برای تراز کردن دندانهای خود ندارند.
دوره نقاهت پس از جراحی
بسیاری از بیماران بعد از عمل جراحی فک، یک یا دو شب در بیمارستان بستری خواهند شد. بیمارانی که فقط تحت جراحی جنیوپلاستی قرار می‌گیرند، اغلب می‌توانند در روز جراحی مرخص شوند. به طور معمول، کش‌های لاستیکی در بریس ارتودنسی کودک شما قرار داده می‌شود تا دندانها را به وضعیت جدید خود هدایت کند. فرزند شما ممکن است به مدت شش هفته بعد از عمل جراحی نیاز به غذاهای نرم و یا پوره‌ای داشته باشد.
مراقبت‌های پس از درمان
پس از انجام جراحی فک و گذراندن دوره نقاهت، موارد هست که باید توسط بیمار رعایت شود. از جمله:
- مسواک زدن دندانها و تمیز نگهداشتن دهان بسیار مهم است. احساس ورم بعد از عمل جراحی بسیار معمول است. اما بعد از جراحی بهبود خواهد یافت.
- کودک شما مقداری درد و ناراحتی خواهد داشت که با مصرف داروهای ضد درد قابل کنترل خواهد بود. اما بیماران معمولاً بی‌حسی و تورم را بیش از درد تجربه می‌کنند. این بی‌حسی در طی هفته‌ها یا ماه‌های بعد از عمل برطرف خواهد شد، اما گاهی اوقات در مناطق کوچکی از فک فوقانی یا تحتانی کودک که اهمیت عملکردی چندانی ندارد، تا یک سال باقی خواهد ماند.
- شش هفته پس از جراحی، ارتودنتیست ما اصلاحات نهایی دندانهای کودک شما را آغاز خواهد کرد. به طور معمول، مرحله نهایی درمان و تکمیل فرم نهایی فک، به زمانی در حدود شش ماه نیاز دارد، اما این زمان بسته به ویژگی‌های خاص فرزند شما ممکن است بیشتر طول بکشد.
- پس از آنکه ارتودنتیست ما بریس‌ها را از دهان کودک خارج کرد، بسیار مهم است که کودک شما از “ریتینر” طبق دستورالعمل، استفاده کند. اصلاحات کوچکی در دندانها می‌تواند منجر به تغییرات قابل توجهی در همترازی و انطباق دندانهای کودک شما گردد.
آیا جراحی ارتوگناتیک به اعصاب فک آسیب می‌رساند؟
استئو دیسترکشن (کشش استخوان فک) می‌تواند بر اعصاب حسی در استخوان تأثیر منفی بگذارد. با این حال، بیماران معمولاً جوان بوده و بهبود اعصاب حسی آنها خوب است. دستگاه بسط دهنده استخوان معمولاً پس از آخرین جابجایی استخوان و یا پس از قفل شدن باید برای حدود شش هفته باقی بماند. اگر این دستگاه از نوع دستگاه خارج دهانی باشد، معمولاً بیرون آوردن آن بسیار آسان است و اغلب نیازی به بی‌هوشی عمومی نیست.
