در حدود سه سالگی تمام دندانهای شیری بیشتر کودکان بیرون زده است. دندانهای شیری، کودک را قادر می‌سازد غذاهای جامد را بجود. همچنین وجود دندانهای شیری به رشد فکها و حفظ فضا برای دندانهای دائمی کمک مینماید. هنگامی که دندانهای شیری زودتر از زمان طبیعی از دست می‌روند یا بیرون زدن دندانهای دائمی با تأخیر انجام میشود ممکن است دندانپزشک استفاده از وسیله ای به نام فضا نگه دار را برای حفظ فضای قوس دندانی و بیرون زدن دندان دائمی توصیه نماید.
فضانگهدار دندان چیست؟
فضانگهدارنده دندان، دستگاهی است که در ارتودنسی کودکان به کار می‌رود تا فضای لازم برای رشد صحیح دندانهای دائمی را حفظ کند. این وسیله معمولاً پس از افتادن دندانهای شیری و قبل از رویش کامل دندانهای دائمی استفاده میشود. فضانگهدارنده‌ها به جلوگیری از جابجایی دندانهای مجاور و بسته شدن فضای خالی کمک می‌کنند، تا دندانهای دائمی بتوانند در مکان صحیح خود رشد کنند.
انواع فضا نگهدار دندان کودکان
فضانگهدارنده‌های دندانی در دو نوع اصلی ثابت و متحرک عرضه می‌شوند. فضانگهدارنده‌های ثابت مستقیماً به دندان‌ها متصل می‌شوند و تا زمان مشخصی در دهان باقی می‌مانند. این نوع اغلب برای کودکانی استفاده میشود که نیاز به نظارت دقیق‌تر بر فضای دندانی‌شان دارند. در مقابل، فضانگهدارنده‌های متحرک قابلیت برداشتن و گذاشتن توسط بیمار را دارند و انعطاف‌پذیری بیشتری برای کودک فراهم می‌کنند.
فضا نگهدار غیر ثابت از آکریلیک ساخته میشود و در آنها برای باز نگه داشتن جای خالی دندان از دندان مصنوعی یا مواد دندانی دیگری استفاده میشود. این نوع فضا نگهدار بیشتر در کودکان بزرگ‌تر که می‌توانند از وسیله ارتودنسی خود مراقبت کرده و آن را تمیز کنند مناسب است. دندان مصنوعی نیمه (پارسیل) به عنوان فضا نگه دار غیر ثابت برای کودکانی که چند دندان شیری خود را از دست داده اند استفاده میشود.
فضا نگهدار ثابت با چسب مخصوص دندانپزشکی به دندانهای مجاور جای خالی، چسبانده میشود. این وسیله برای کودکان کم سن و یا کودکانی که دندانهای عقبی خود را از دست داده اند مناسب است. فضا نگهدار یک طرفه از یک طرف به دندان همسایه چسبانده میشود در حالی که فضا نگهدار دو طرفه از هر دو طرف به دندانهای همسایه چسبانده میشود. از این وسیله ها می‌توان برای دندانهای جلویی یا عقبی در هر یک از فکها (بالا و یا پایین) استفاده کرد. نوع وسیله پیشنهادی بستگی به تعداد دندانهای از دست رفته و موقعیت آنها و همچنین سن بیمار دارد.
چرا فضا نگهدارنده مورد نیاز است؟
استفاده از فضانگهدارنده‌ها می‌تواند مهم باشد زیرا کمک می‌کند تا دندانهای دائمی کودک در مکان صحیح رشد کنند. بدون این دستگاه‌ها، دندانهای مجاور ممکن است به فضای خالی حرکت کنند و مشکلاتی در ترتیب و موقعیت دندانهای دائمی ایجاد کنند. فضانگهدارنده‌ها به حفظ فضای لازم برای رشد صحیح دندان‌ها کمک کرده و می‌توانند مانع از نیاز به ارتودنسی پیچیده‌تر در آینده شوند.
به چند دلیل ممکن است کودک یک یا چند دندان شیری خود را زودتر از زمان مورد انتظار، از دست بدهد.
گاهی اوقات علت آن ضربه و جراحت در ناحیه دهان است که در طی حوادثی مانند تصادف، زمین خوردن و یا فعالیت‌های ورزشی اتفاق می‌افتد و باعث صدمه دیدن جدی دندان میشود.
در بسیاری از موارد پوسیدگی دندان که به موقع درمان نمی‌شود باعث از دست رفتن دندان میشود. نوعی پوسیدگی دندان به نام پوسیدگی ناشی از شیشه شیر که در نوزادان اتفاق می‌افتد نیز امری شایع بوده و منجر به پوسیدگی عمیق دندان و از دست رفتن آن میشود. این پوسیدگی زمانی اتفاق می‌افتد که کودک در حالی که بطری حاوی شیر، آب میوه و یا مایعات شیرین دیگر را در دهان دارد می‌خوابد. قرار گیری دندان‌ها در معرض قند موجود در نوشیدنی باعث پوسیدگی و کرم خوردگی آنها میشود.
گاهی اوقات نیز ممکن است به صورت مادرزادی از ابتدا دندان شیری تشکیل نشده باشد و جای آن خالی باشد. در کودکان معمولاً عفونت‌های شدید دهان که منجر به از دست دادن دندان شود شایع نیست اما گاهی اتفاق می‌افتد.
چه زمانی باید از فضانگهدارنده استفاده کرد؟
فضانگهدارنده‌ها معمولاً پس از افتادن دندانهای شیری و قبل از رشد کامل دندانهای دائمی استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها به خصوص زمانی مورد نیاز هستند که دندانهای شیری زودتر از موعد افتاده و فضای لازم برای رشد دندانهای دائمی نیاز دارد. استفاده از فضانگهدارنده در این زمان به حفظ فضای کافی برای رشد صحیح دندانهای جدید کمک می‌کند و از ازدحام یا نامرتبی دندان‌ها جلوگیری می‌کند.
نحوه گذاشتن فضا نگهدار دندان کودک
فضانگهدارنده‌ها توسط دندانپزشک یا ارتودنتیست در دهان کودک قرار داده می‌شوند. این دستگاه‌ها به طور خاص برای فضای خالی پس از افتادن دندانهای شیری ساخته می‌شوند تا فضای لازم برای رشد دندانهای دائمی را فراهم آورند. فضانگهدارنده‌ها می‌توانند ثابت یا متحرک باشند و باید دقیقاً مطابق با دستور دندانپزشک یا ارتودنتیست استفاده شوند.
آیا همیشه به فضانگهدارنده نیاز است؟
نیاز به فضانگهدارنده به شرایط خاص دهان و دندان کودک بستگی دارد. در مواردی که دندانهای شیری زود از موعد مقرر می‌افتند و احتمال ازدحام دندانهای دائمی وجود دارد، استفاده از فضانگهدارنده ضروری است. اما در مواردی که دندانهای دائمی فضای کافی برای رشد دارند یا دندانهای شیری در زمان مناسب می‌افتند، ممکن است نیازی به استفاده از فضانگهدارنده نباشد. تصمیم‌گیری در این مورد باید توسط دندانپزشک یا ارتودنتیست صورت گیرد.
انواع فضا نگه دار ثابت
بند و حلقه
این وسیله از یک سیم استیل تشکیل شده که به شکل مربعی درامده و در جای خالی قرار می‌گیرد و از طرفی به یک حلقه فلزی متصل است که همانند کمربندی دور دندان مجاور قرار گرفته و به آن چسبانده میشود. به این ترتیب هنگامی که دندان دائمی در حال بیرون زدن است، این وسیله مسیر آن را مسدود نمی‌کند و به آن امکان بیرون زدن می‌دهد. در شرایطی که یک یا چند دندان آسیاب بزرگ شیری در یک قوس دندانی از دست رفته باشد از این وسیله استفاده میشود.
سیم کمانی پشت دندانی
این وسیله برای حفظ فضای عقب دهان در دو طرف فک پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سیم عرضی کام
این وسیله ارتودنسی برای فک بالا استفاده میشود تا فضای موجود در دو طرف قوس دندانی را حفظ نماید. این وسله با کمک سیمی که به دندانهای دو طرف قوس دندانی وصل میشود، در جای خود ثابت می‌ماند.
دیستال شو
این وسیله ثابت ارتودنسی برای دندان آسیاب بزرگ اول (مولر اول) شیری استفاده میشود تا فضای لازم برای بیرون زدن دندان آسیاب بزرگ اول دائمی را فراهم نماید.
این وسیله ها برای هر کودک به صورت اختصاصی ساخته میشود. در بیشتر موارد دندانپزشک از دهان بیمار قالب گیری کرده و قالب را به لابراتوار دندانپزشکی ارسال می‌کند تا در آنجا پروتز ساخته شود. فضا نگهدار معمولاً از جنس پلاستیک و فلز استیل ساخته میشود.
چگونه باید از فضا نگهدار دندان کودک مراقبت شود؟
مراقبت از فضانگهدارنده شامل نظافت منظم دهان و دندان و حفظ بهداشت دهانی است. در صورت استفاده از فضانگهدارنده متحرک، باید پس از هر وعده غذایی آن را تمیز کرده و اطمینان حاصل کنید که کودک به طور مرتب مسواک می‌زند. فضانگهدارنده‌های ثابت نیاز به مراقبت بیشتری دارند و باید با استفاده از نخ دندان و مسواک‌های مخصوص تمیز شوند. همچنین، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی وضعیت فضانگهدارنده و انجام تعمیرات لازم اهمیت دارد.
آیا فضانگهدار به دندان کودک آسیب می‌زند؟
در صورت استفاده صحیح و تحت نظر دندانپزشک، فضانگهدارنده‌ها معمولاً به دندانهای کودک آسیب نمی‌زنند. با این حال، مهم است که فضانگهدارنده‌ها به درستی نصب شده و به خوبی نگهداری شوند تا از آسیب‌های احتمالی به دندان‌ها یا لثه‌ها جلوگیری شود. بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان و نظافت فضانگهدارنده می‌تواند منجر به تجمع پلاک و ایجاد مشکلات دندانی شود.
آیا فضای بین دندانهای کودکان خود به خود بسته میشود؟
فضای بین دندانهای کودکان معمولاً به طور طبیعی در حین رشد دندانهای دائمی بسته میشود. این فرآیند به عنوان بخشی از رشد طبیعی دهان و فک کودکان رخ می‌دهد. با این حال، در برخی موارد، به دلیل عدم رشد مناسب فک یا از دست دادن زودهنگام دندانهای شیری، فضای کافی برای رشد دندانهای دائمی فراهم نمی‌شود. در این شرایط، فضانگهدارنده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا فضای لازم برای رشد صحیح دندانهای دائمی را حفظ کنند.
کاربرد فضا نگهدار دندان
فضانگهدارنده‌های دندانی در کودکان عمدتاً برای حفظ فضای دندانی پس از از دست دادن دندانهای شیری استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها اطمینان حاصل می‌کنند که فضای کافی برای رشد دندانهای دائمی فراهم شده و از ازدحام یا مشکلات ناهنجاری دندانی در آینده جلوگیری می‌کنند. فضانگهدارنده‌ها به صورت موقتی و تا زمان رشد کامل دندانهای دائمی در دهان باقی می‌مانند.
قرار دادن فضا نگهدار ارتودنسی
فارغ از اینکه فضا نگهدار متحرک باشد یا ثابت، متخصص ارتودنسی با تهیه اثر دندانهای کودک شما، فضا نگهدار را به صورت سفارشی برای کودک تهیه خواهد کرد. کودک تا زمانی که تصویربرداری اشعه ایکس نشان دهد که دندان دائمی به زودی رشد خواهد کرد، باید از فضا نگهدار استفاده کند. به خاطر داشته باشید که هر فردی که از فضا نگهدار استفاده می‌کند باید بهداشت دهان و دندان را به خوبی در خانه رعایت کند و برای انجام تمیز کردن دندان‌ها به صورت تخصصی نیز به دندانپزشک مراجعه کند.
عوارض فضا نگهدار دندان کودک
فضانگهدارنده‌های دندانی معمولاً بدون عوارض جانبی جدی هستند، اما ممکن است در ابتدای استفاده احساس ناراحتی یا سفتی کمی در دهان کودک ایجاد کنند. همچنین، اگر مراقبت‌های بهداشتی مناسبی از فضانگهدارنده‌ها صورت نگیرد، ممکن است باعث تجمع پلاک و ایجاد مشکلات لثه شوند. بنابراین، نظافت و مراقبت دقیق از این دستگاه‌ها برای جلوگیری از هرگونه عارضه ضروری است.
آیا فضانگهدارنده دندان درد دارد؟
استفاده از فضانگهدارنده دندان معمولاً با درد جدی همراه نیست. در برخی موارد، کودکان ممکن است در ابتدای قرار دادن فضانگهدارنده احساس ناراحتی یا فشار خفیفی را تجربه کنند. این احساس معمولاً موقتی است و به سرعت فروکش می‌کند. در صورت وجود درد شدید یا ادامه‌دار، مراجعه به دندانپزشک برای بررسی و اطمینان از اینکه فضانگهدارنده به درستی قرار گرفته است، ضروری است.
مراقبت‌های لازم از فضانگهدار دندان
مراقبت از فضانگهدارنده دندان شامل تمیز کردن منظم و دقیق آن میشود، به خصوص پس از خوردن غذا. برای تمیز کردن فضانگهدارنده‌ها، کودکان باید از مسواک و خمیر دندان استفاده کنند و به آرامی سطح آن را تمیز کنند. همچنین، باید از خوردن غذاهای سفت یا چسبنده که ممکن است به فضانگهدارنده آسیب بزنند، خودداری شود. بازدیدهای منظم دندانپزشکی برای بررسی وضعیت و تنظیم فضانگهدارنده نیز اهمیت دارد.
فضا نگهدار دندان چه مدت زمانی باید باقی بماند؟
مدت زمان لازم برای استفاده از فضانگهدارنده دندان بستگی به نیازهای فردی و رشد دندانهای دائمی کودک دارد. معمولاً، فضانگهدارنده‌ها تا زمان رشد کامل دندانهای دائمی و اطمینان از فضای کافی برای آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مدت می‌تواند از چند ماه تا چند سال متغیر باشد. دندانپزشک مربوطه معمولاً تصمیم می‌گیرد که چه زمانی فضانگهدارنده باید برداشته شود.
استفاده از فضا نگهدارها برای دندانهای دائمی
فضا نگهدارها در زمانی که یک یا چند دندان دائمی به صورت مادرزادی وجود نداشته باشند، به عبارتی اصلاً از ابتدا این دندان‌ها رشد نکرده باشند، نیز می‌توانند مفید باشند. در چنین مواردی که چندان غیر معمول هم نمی‌باشد، استفاده از ایمپلنت‌های دائمی دندان برای جایگزینی دندان از دست رفته توصیه میشود. اما زمان بندی در بحث استفاده از ایمپلنت بسیار مهم است. ایمپلنت را نمی‌توان در کودکان در حال رشد استفاده کرد. بنابراین می‌توان از یک فاصله انداز با دندان مصنوعی استفاده کرد تا رشد فک کامل شود و بتوان ایمپلنت را قرار داد. این راه، راهکار غیر تهاجمی و ساده است که دندانپزشک از طریق آن و با دخالت به موقع از مال اکلوژن (بایت نامناسب) جلوگیری می‌کند.
قیمت فضا نگه دار دندان
بین ۱ تا ۲ میلیون تومان
سوالات متداول فضانگهدار
۱. چرا استفاده از فضانگهدارنده دندان ضروری است؟
استفاده از فضانگهدارنده دندان برای جلوگیری از از دست رفتن فضای لازم برای رویش دندانهای دائمی در کودکانی که دندانهای شیری خود را زودتر از موعد از دست می‌دهند، ضروری است.
۲. فضانگهدارنده دندان چگونه کار می‌کند؟
این وسیله با ایجاد فشار ملایم، فضای خالی ناشی از از دست دادن دندان شیری را حفظ می‌کند و از حرکت دندانهای مجاور به سمت این فضای خالی جلوگیری می‌کند.
۳. آیا استفاده از فضانگهدارنده دندان دردناک است؟
در ابتدای استفاده، ممکن است کمی ناراحتی وجود داشته باشد، اما این حس معمولاً بعد از چند روز کاهش می‌یابد.
۴. چه مدت باید فضانگهدارنده دندان استفاده شود؟
مدت زمان استفاده از فضانگهدارنده دندان به فرد و شرایط خاص او بستگی دارد. معمولاً تا زمانی که دندان دائمی شروع به رویش کند، باید استفاده شود.
۵. چگونه می‌توان از فضانگهدارنده دندان مراقبت کرد؟
مراقبت از فضانگهدارنده شامل تمیز کردن مرتب آن و جلوگیری از خوردن غذاهای سفت یا چسبنده است تا از آسیب به وسیله جلوگیری شود.
۶. آیا فضانگهدارنده دندان باید همیشه در دهان باشد؟
بله، معمولاً توصیه میشود که فضانگهدارنده دائماً در دهان باشد، مگر اینکه دندانپزشک توصیه‌های دیگری داشته باشد.
۷. چه زمانی باید برای بررسی فضانگهدارنده دندان به دندانپزشک مراجعه کرد؟
معاینات منظم با دندانپزشک برای اطمینان از اینکه فضانگهدارنده به درستی کار می‌کند و دندان‌ها به طور مناسب در حال رشد هستند، ضروری است.
