پریودنتیت که معمولاً به آن بیماری لثه یا بیماری پریودنتال نیز گفته میشود، با رشد باکتری در دهان شروع شده و در صورت درمان نشدن به صورت صحیح، باعث بوی بد دهان میشود. بیماری لثه میتواند با از دست دادن دندانها به خاطر تخریب بافت اطراف آنها نیز همراه باشد.
در کلینیک ارتودنسی دکتر قریشی هدف ما، درمان بیماری های لثه و افزایش سطح سلامت لثهها است. در ادامه به بررسی اینکه بیماری لثه چیست و چه روشهای درمانیای برای آن وجود دارد میپردازیم.
بیماری لثه چیست؟
بیماری لثه به عفونت بافت لثه گفته میشود که نامهای دیگر آن بیماری پریودنتال یا پریودنتیت هستند. در پاسخ به این سوال که از کجا بفهمیم بیماری لثه داریم، باید بگوییم این بیماری با رشد باکتری در دهان آغاز میشود. باکتری با عدم استفاده کافی از مسواک یا نخ دندان آغاز رشد میکند.
در صورت عدم اقدام برای درمان ، با مواردی مانند التهاب، عفونت دندان، قرمزی، درد و در نهایت از دست دادن دندان مواجه میشوید. بیماری لثه در برخی موارد ممکن است منجر به زخم دهان هم بشود. اغلب افراد بالای ۳۰ سال علائمی از این بیماری را دارند.
علائم ابتلا به بیماری لثه چه هستند؟
بعضی از علائم خاص میتوانند با موارد مشخص ابتلا به بیماریهای لثه ارتباط داشته باشند. علائم ابتلا به بیماری لثه به شرح زیر هستند:
- لثههایی که در طول مسواک زدن و پسازآن دچار خونریزی میشوند. علت خونریزی لثه می تواند وابسته به عامل های مختلفی باشد.
- قرمز شدن، ورم کردن، یا حساسیت لثهها
- بیماری لثه ممکن است علت بوی بد دهان کودکان و بزرگسالان باشد
- عقب رفتگی لثهها
- تشکیل حفرههای عمیق (پاکت) بین دندانها و لثهها
- شل شدن یا جابهجا شدن دندانها
- ایجاد تغییر در نحوه قرارگیری دندانها در کنار یکدیگر در هنگام جویدن غذا یا ایجاد تغییر در وضعیت قرار گرفتن دندانهای مصنوعی جزئی در دهان
در بعضی افراد، بیماری لثه ممکن است فقط بر دندانهای خاص همچون دندانهای آسیاب تأثیر داشته باشد. بهاینترتیب فقط متخصص دندانپزشکی یا متخصص درمان ریشه میتواند ابتلای شما به این بیماری و میزان پیشرفت آن را بهطور دقیق مشخص نماید.
انواع بیماریهای لثه
بیماری های لثه به دلیل رعایت ضعیف بهداشت دهان و دندان به وجود میآیند. برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری بهتر است با انواع آن آشنا باشید. در این صورت میتوانید با مشاهدهی علائم به دندانپزشک مراجعه کرده و جلوی پیشرفت بیماری را بگیرید. در ادامه به بررسی بیماری های لثه همراه با عکس میپردازیم.
بیماری لثه ژنژیویت
ژنژیویت مرحلهی ابتدایی بیماری لثه است. در صورت تشکیل پلاک و باکتری روی دندانها و بروز عفونت، ژنژیویت رخ میدهد. پلاک همان جرمی است که در صورت چند ساعت مسواک نزدن روی دندانها جمع میشود. در صورت باقی ماندن پلاک به مدت طولانی روی دندانها عفونت و در نتیجهی بیماری لثه حاصل میشود.
علائمی که ژنژیویت با آن ظاهر میشود عبارتند از:
- بوی بد دهان
- لثههای قرمز
- ملتهب و دارای خونریزی
- حساسیت به غذاهای گرم و سرد
- حساسیت یا درد هنگام جویدن غذا
به محض مشاهدهی علائم ژنژیویت باید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.
در صورت عدم درمان، این بیماری میتواند به پریودنتیت که بسیار شدیدتر است و ممکن است باعث از دست رفتن دندان و استخوان فک شود تبدیل شود.
با رعایت منظم بهداشت دهان و دندان، استفادهی مرتب از مسواک، نخ دندان و دهانشویه خطر ابتلا به ژنژیویت را تا حد بسیار زیادی کاهش دهید.
پریودنتیت یا تخریب بافت لثه
هنگامیکه التهاب و خونریزی لثه درمان نشده به حال خود رها شود، بیماری میتواند پیشرفت کرده و تبدیل به پریودنتیت شود. افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند، لایه داخلی لثه و استخوان آنها از دندانها جداشده و بهاینترتیب بین دندان و لثه کیسه (پاکت) تشکیل میشود.
این فضاهای کوچک ایجاد شده بین دندانها و لثه محل تجمع مواد غذایی هستند و در ادامه ممکن است ملتهب شده و دچار عفونت گردند. مواد سمی و زائد تولید شده توسط باکتریهای موجود در پلاک، بهتدریج ساختار استخوانی و بافت نگهدارنده دندان در محل را از بین میبرد. بهاینترتیب دندانها دیگر نمیتوانند در محل خود بهصورت محکم قرار گرفته و به تدریج شل میشوند.
در ادامه به بررسی ۴ مدل بیماری پریودنتیت میپردازیم.
پریودنتیت مزمن
بیماری پریودنتیت مزمن شایعترین نوع این بیماری است. این مدل بیشتر برای افراد بالای ۴۵ سال اتفاق میافتد. پریودنتیت مزمن با التهاب در زیر خط لثه، تخریب پیشروندهی لثه و بافت استخوان شناخته میشود.
متاسفانه بر خلاف ژنژیویت، پریودنتیت مزمن نمیتواند به صورت کامل درمان شود؛ زیرا بافتهای حمایتی قابل بازسازی نیستند. اما خبر خوب این است که دندانپزشک میتواند با انجام روت پلنینگ و جرمگیری در ترکیب با درمانهای ضد میکروبی، فرایند پیشروی آن را متوقف کند.
در صورت نیاز، ممکن است متخصص جراحی لثه، درمانهایی مانند جراحی کوچک کردن پاکت اطراف دندان و پیوند بافت را برای تقویت استخوان و بهبود ظاهر زیبایی حفره دهان انجام دهد.
پریودنتیت تهاجمی
بیماری پریودنت تهاجمی با از بین رفتن سریع چسبندگی لثه و بافت استخوان شناخته میشود. این مدل مشابه پریودنتیت مزمن است با این تفاوت که پیشروی سریعتری دارد. افراد سیگاری و افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند بیشتر در معرض ابتلا به پریودنتیت تهاجمی قرار دارند.
درمان پریودنتیت تهاجمی هم مانند پریودنتیت مزمن است، اما افراد مبتلا به نوع تهاجمی به احتمال بیشتری به انجام جراحی نیاز دارند. درمان و متوقف ساختن روند پیشرفت مدل تهاجمی بسیار دشوارتر است.
پریودنتیت سیستمیک
بیماری لثه میتواند نشانهای از بیماری یا وضعیتی باشد که بقیهی قسمتهای بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. بسته به شرایط زمینهای، بیماری میتوانند مانند پریودنتیت تهاجمی به سرعت بافت را تخریب کند. بیماری قلبی، دیابت و بیماریهای تنفسی چند مورد از رایجترین عوامل در این زمینه هستند.
برای درمان پریودنتیت سیستمیک، ابتدا باید بیماریای که منجر به ایجاد آن شده کنترل شود؛ سپس دندانپزشک درمانهایی مشابه درمانهای مدلهای مزمن و تهاجمی را برای درمان آن به کار میگیرد.
پریودنتیت نکروزان
پریودنتیت نکروزان به سرعت بدتر شده و بیشتر در میان افراد مبتلا به HIV، سرکوب سیستم ایمنی، سوء تغذیه و استرس مزمن و افراد سیگاری شایع است. بافت مردگی یا نکروز روی لیگامان دور دندانی، بافتها و استخوان لثهای تاثیر میگذارد.
پریودنتیت نکروزان بسیار نادر است. دلیل این موضوع بروز آن با HIV یا سایر بیماریهای خاص و جدی است. برای درمان پریودنتیت نکروزان، دندانپزشک در ابتدا با پزشک مشورت میکند. روشهای درمان آن عبارتند از جرم گیری، روت پلنینگ، قرضهای آنتی بیوتیک، دهان شویه و داروهای ضد قارچ.
چه عواملی باعث ابتلا به بیماری لثه میشود؟
تشکیل پلاک دلیل اصلی ابتلا به بیماری های لثه است. بههرحال، سایر فاکتورها نیز میتوانند با ابتلا به این بیماری ارتباط داشته باشند. این فاکتورها عبارتند از:
- تغییرات هورمونی: شبیه شرایطی که در طول دوره بارداری، بلوغ، یائسگی، و عادت ماهانه برای افراد ایجاد میشود. این شرایط باعث میگردد حساسیت لثهها افزایش پیدا کند و بهاینترتیب فرد راحتتر به بیماری های لثه مبتلا میشود.
- بیماری: ابتلا به برخی بیماریها میتواند بر شرایط سلامتی لثهها تأثیرگذار باشد. برای مثال از این بیماریها میتوان از سرطان یا ایدز نام برد. این بیماریها بهطور خاص در عملکرد سیستم ایمنی بدن اختلال ایجاد میکنند. از طرف دیگر ابتلا به دیابت میتواند بر توانایی بدن در استفاده از شکر موجود در خون تأثیر گذارد و درنتیجه افراد مبتلابه این بیماری در معرض ریسک بالاتر ایجاد عفونت و ابتلا به بیماری های لثه و پوسیدگی دندان قرار دارند.
- مصرف داروها: مصرف بعضی داروها میتواند بر سلامت دهان تأثیر گذارد. این داروها معمولاً باعث میشوند سطح ترشح بزاق که نقش محافظ برای دندانها و لثهها را دارد، در دهان کاهش پیدا کند. علاوه بر این، مصرف برخی داروها مثل داروهای ضد تشنج و نیز داروهای قلبی عروقی میتواند باعث رشد غیرعادی بافت لثه شود.
- عادتهای بد: برخی عادتها مثل سیگار کشیدن باعث میشوند بافت لثه نتواند به خوبی خود را ترمیم و بازسازی کند.
- عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان: همچون مسواک نزدن و عدم استفاده از نخ دندان به نحو صحیح میتواند ابتلا به بیماری های لثه را ساده کند.
- سابقه فامیلی ابتلا به بیماریهای دندان: مسائل ژنتیک یکی از فاکتورهای دیگری است که میتواند بر ابتلای فرد به بیماری های لثه تأثیر داشته باشد.
چگونه دندانپزشک ابتلا به بیماری های لثه را تشخیص میدهد؟
در طول جلسه معاینه دندانها، دندانپزشک موارد زیر را برای فرد کنترل مینماید:
- خونریزی لثه، تورم لثه ، سفتی، و عمق حفرهها (کیسه یا فضای بین لثه و دندان. بهاینترتیب هر چه عمق حفرهها بیشتر باشد، بیماری در مراحل پیشرفتهتر قرار دارد)
- حرکت و حساسیت دندانها و قرارگیری مناسب آنها در کنار یکدیگر
- بررسی وضعیت استخوان فک برای شناسایی موارد آسیبدیدگی احتمالی استخوان در نواحی اطراف دندانها
چگونه میتوان بیماری های لثه را درمان کرد؟
روشهای درمان عفونت لثه به شدت بیماری و پیشرفت آن، نحوه جوابگویی بیماری نسبت به درمانهای قبلی، و سطح کلی بهداشت دهان فرد بستگی دارد. به این ترتیب روشهای درمانی قابل استفاده برای این بیماری از روشهای غیر جراحی برای کنترل رشد باکتریها تا استفاده از روشهای جراحی برای اصلاح بافت نگهدارنده دندانها در دهان را شامل میشود.
روشهای درمان غیر جراحی برای بیماری لثه
روشهای درمان غیر جراحی قابل استفاده برای بیماری های لثه به شرح زیر هستند:
- تمیز کردن حرفهای دندان (professional dental cleaning): در طول این جلسه درمانی دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان پلاکها و جرمهای (تارتارها) روی دندانها و زیر خط لثه را پاک میکند. معمولاً به افراد توصیه میشود از این روش بیش از دو بار در سال استفاده کنند.
- جرمگیری و صاف کردن سطح ریشه (Scaling and root planning): این درمان در حقیقت یک روش غیر جراحی برای تمیز کردن عمیق دندانها است که با استفاده از بیحسی موضعی بر روی بیمار انجام میشود. بهاینترتیب پلاک و جرم تشکیل شده بر روی دندان یا زیر خط لثه حذف شده و لکههای سخت ایجاد شده بر روی ریشه دندان صاف میشوند.
بعضی از روشهای موجود برای درمان التهاب لثه و بیماری های آن مبتنی بر عمل جراحی هستند. مثالهای معمول از این روشها را در ادامه بررسی میکنیم.
جراحی لثه برای حذف بخش عفونی یا کاهش حفره لثه (Flap surgery/ Pocket reduction surgery)
در طول این درمان لثهها به محل اولیه خود بازگشته و جرم تشکیل شده بر روی دندانها پاک میشود. در بعضی از موارد، لازم است سطح غیر هموار استخوان آسیبدیده صاف شود تا به این ترتیب نواحی دچار مشکل به خاطر ابتلا به بیماری محو شوند. درنهایت لثهها در محل صحیح خود قرار گرفته و اطراف دندان را پوشش خواهند داد.
جراحی پیوند استخوان (Bone grafts)
در این درمان از تکههایی از استخوان بدن بیمار، استخوان مصنوعی، یا استخوان اهدا شده توسط سایرین برای جایگزینی استخوان آسیبدیده در نتیجه ابتلا به بیماری لثه استفاده میشود.
این پیوند میتواند ساختار لازم برای رشد مجدد استخوان را فراهم کرده و پایداری دندانها را در محل دوباره تثبیت نماید. امروزه برای این درمان از یک تکنولوژی جدید به نام مهندسی بافت برای تحریک بدن برای تولید مجدد استخوان و بافت آسیبدیده با سرعت زیاد، استفاده میشود.
پیوند بافت لثه (Soft tissue grafts)
روش درمانی پیوند لثه باعث ترمیم لثهها یا پر کردن بخشهای عقبرفته آن میشود. بافت پیوندی در این حالت در اکثر مواقع از سقف دهان گرفته و سپس به محلهای موردنیاز بخیه زده میشود.
جراحی فلپ (Flap surgery)
در طی روش درمانی جراحی فلپ یا جراحی حذف پاکت پریودنتال، متخصص جراحی لثه با برش لثه یک فلپ ایجاد میکند. این کار باعث میشود لثه به صورت موقت از دندان جدا شود. پس از ایجاد فلپ، تارتار و پلاک ایجاد شده روی ریشه دندان را پاک میکنند.
در برخی موارد هم نواحی آسیب دیدهی استخوان را تغییر شکل میدهند تا باکتریها به راحتی نتوانند در آنجا مخفی شوند یا رشد کنند. در پایان جراحی هم لثهها را به جای خود بازگردانده و بخیه میزنند.
بازسازی هدایت شده بافت (Guided tissue regeneration)
بیماری لثه میتواند باعث ایجاد فاصلههایی بین ریشه دندان و استخوان شود. در طی درمان بازسازی هدایت شده بافت، جراح لثه یک ممبرین را در قسمت آسیب دیده قرار میدهد تا از رشد بافت لثه در جایی که باید استخوان باشد جلوگیری کند.
این کار به بدن زمان کافی برای بازسازی استخوان اطراف دندان را میدهد. در بسیاری از موارد جراح لثه، در طی این جراحی، برای کمک به فرایند درمان، پیوند استخوان را هم انجام میدهد.
فیبرین و پلاسمای غنی از پلاکت
فیبرین غنی از پلاکت (PRF) و پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) جزو پیشرفتهترین روشهای درمان بیماری لثه محسوب میشوند. زیرا حاوی فاکتورهای رشد هستند که موجب تسریع روند بهبودی و بازسازی بافت میشود.
برای انجام این روش، جراح لثه فیبرین و پلاسمای غنی از پلاکت را از خون بیمار دریافت میکند. سپس برای جدا کردن پلاسما از گلبولهای قرمز، نمونه در سانتریفیوژ چرخانده میشود. پس از آن فیبرین یا پلاسمای غنی از پلاکت در محل جراحی قرار داده میشود.
این روش درمان مزایای بسیاری از جمله سرعت بالای بهبود، دوره نقاهت کوتاه و کاهش درد پس از جراحی دارد. علاوه بر این به دلیل استفاده از خون خود فرد، خطری وجود نخواهد داشت.
ارتودنسی
ارتودنسی به زیبایی و بهبود عملکرد دندانها برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های لثه کمک میکند. بررسیها حاکی از آن هستند که عدم تراز دندانها یا مال اکوژن میتواند بر ایجاد بیماری لثه تاثیر داشته باشد اما علت بروز آن نیست. البته در صورت انجام ارتودنسی برای دستیابی به نتیجه بهتر، باید بافت لثهها سالم باشند.
به همین منظور متخصص ارتودنسی پیش از انجام ارتودنسی بافت لثهها را بررسی میکند. پس از انجام ارتودنسی دندانها مرتب شده و راحتتر تمیز میشوند. بنابراین تجمع پلاک روی آنها کمتر شده و احتمال بروز بیماری لثه کمتر خواهد بود.
داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری لثه
امروزه از داروهای آنتیبیوتیک به تنهایی یا همراه با عمل جراحی یا سایر روشهای درمانی برای درمان بیماری لثه استفاده میشود. این داروها به صورت دهانشویه یا محصولات دیگر در دسترس عموم قرار دارند.
علاوه بر این، اغلب به افراد مبتلا به این بیماری توصیه میشود از خمیردندانهای مخصوص حاوی فلوراید و آنتیبیوتیک برای کاهش پلاک و جرم ایجادشده بر روی دندانها استفاده نمایند.
چگونه میتوان از ابتلا به بیماری های لثه پیشگیری کرد؟
شرایطی که توجه به آنها در زندگی روزمره بطور معمول میتواند نقش پیشگیری از بیماری های لثه در ارتباط با ریسک، شدت و سرعت پیشرفت بیماری های لثه داشته باشند، به شرح زیر هستند:
- ترک سیگار: افراد سیگاری هفت برابر سایر افراد به بیماری های لثه مبتلا میشوند. علاوه بر این سیگار کشیدن میتواند احتمال موفقیت برخی از روشهای مورد استفاده برای درمان بیماری های لثه را به طور چشمگیر کاهش دهد.
- کاهش استرس: وجود استرس در زندگی فرد ممکن است توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت را کاهش دهد.
- استفاده از رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای حاوی آنتی اکسیدان همچون مواد غذایی حاوی ویتامین E (روغنهای گیاهی، آجیل، سبزیجات دارای برگ سبز) و ویتامین C (مرکبات، کلم بروکلی، سیب زمینی) میتواند به بدن در ترمیم بافت آسیب دیده کمک کند.
- اجتناب از فشار دادن دندانها به یکدیگر و دندان قروچه: انجام این فعالیتها میتواند فشار بیش از حد به بافتهای نگهدارنده دندانها در دهان وارد کرده و احتمال وارد شدن آسیب به این بافتها را بطور مشخص افزایش دهد.
هزینه درمان
هزینه درمان خونریزی لثه در این حالت معمولاً شامل هزینه بیحسی موضعی و جلسات ملاقات بعدی با دندانپزشک میباشد. میانگین هزینه درمان در این حالت به نوع عفونت لثه، شدت عفونت، میزان عقب رفتگی لثه، میزان خونریزی لثه، آسیبدیدگیهای مشاهده شده در عکس رادیولوژی و ابتلای فرد به خونریزی لثه یا بیماری پریودنتال بستگی دارد.
بیمه خدمات دندان پزشکی، معمولاً هزینههای درمان عمیق ریشه و جراحی لثه را به خاطر الزامی بودن آنها پوشش میدهد؛ اما در صورت انجام عمل زیبایی لثه، تحت پوشش بیمه های درمانی قرار نمی گیرد.
بیماری لثه در صورت رعایت ضعیف بهداشت دهان و دندان به وجود میآید. علائم آن شامل بوی بد دهان و تورم و خونریزی لثه هستند. در صورت مشاهدهی این علائم حتما به دندانپزشک مراجعه کنید. دکتر قریشی یکی از دندانپزشکان متخصص و با تجربه در زمینه درمان بیماری های لثه است که میتواند به درمان موثر شما کمک کند.