هدگیر ارتودنسی یکی از ابزارهای مهم و تخصصی در درمان ناهنجاری‌های فکی و دندانی است که نقش کلیدی در اصلاح رشد فک و نظم‌بخشی به موقعیت دندان‌ها دارد. بسیاری از والدین و بیماران هنگام شنیدن نام «هدگیر دندان» ممکن است دچار نگرانی یا ابهام شوند، اما این وسیله با مداخله به‌موقع می‌تواند از درمان‌های پیچیده‌تر در آینده جلوگیری کند.
در این مقاله توضیح می‌دهیم که هدگیر ارتودنسی چیست، انواع آن کدام است و برای درمان چه ناهنجاری‌هایی کاربرد دارد. اگر شما یا فرزندتان کاندیدای استفاده از هدگیر فک بالا هستید، با مطالعه ادامه این مطلب می‌توانید تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشید.
دستگاه هدگیر ارتودنسی چیست؟
هدگیر دندان نوعی دستگاه ارتودنسی خارج دهانی است که برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی و تنظیم رشد استخوان فک بالا به‌کار می‌رود. این ابزار کمکی ارتودنسی، از بندهایی تشکیل شده که دور سر یا پشت گردن بسته می‌شوند و با اتصال به براکت‌های مخصوص، نیروی ملایمی را به دندان‌ها و فک وارد می‌کنند. هدف اصلی استفاده از هدگیر ارتودنسی، اعمال فشار کنترل‌شده به فک و دندان‌های بالا به منظور هدایت صحیح رشد فک و جلوگیری از رشد بیش‌ازحد آن است. هدگیرها می‌توانند ثابت یا متحرک باشند.
در واقع استفاده از هدگیر دندان، راه حلی برای عقب کشیدن فک بالا با ارتودنسی یا کمک به جلو آمدن فک پایین است. این وسیله علاوه بر درمان ناهنجاری‌های اسکلتی و اصلاح الگوی رشدی فک‌ها، تاثیر بسزایی در رفع ازدحام و شلوغی شدید دندان‌ها نیز دارد. استفاده از وسایل ارتودنسی از جمله هدگیر باید تحت نظر متخصص ارتودنسی، در زمان مناسب و با برنامه‌ریزی دقیق انجام شود تا نتایج مطلوب و ماندگاری به‌دست آید.
ناهنجاری های فکی که با هدگیر ارتودنسی درمان می‌شوند
هدگیر ارتودنسی یک ابزاری تخصصی است و در مواردی به کار می‌روند که ناهنجاری‌های فکی با درمان‌های داخل دهانی قابل اصلاح نباشند یا نیاز به کنترل رشد استخوانی وجود داشته باشد. تشخیص به‌موقع و استفاده صحیح از هدگیر می‌تواند از بروز مشکلات جدی و نیاز به درمان های پیچیده در آینده جلوگیری کند. انواع ناهنجاری‌های فکی و دندانی قابل درمان با هدگیر فک بالا عبارتند از:
اورجت
در افراد دچار اورجت دندان هستند، یعنی دندان‌های جلویی فک بالای آن‌ها به طور غیر طبیعی جلوتر از دندان‌های پایین قرار گرفته است، هدگیر می‌تواند با اعمال نیروی کنترل‌شده، موقعیت دندان‌ها و فک بالا را اصلاح کند.
اوربایت
در مواردی که ناهنجاری اوربایت دندان باعث می‌شود دندان‌های فک بالا بیش از حد نرمال، دندان‌های پایین را پوشش دهند، هدگیر دندان به کاهش فشار و تنظیم ارتفاع فک کمک می‌کند.
آندربایت
در افرادی که به دلیل ابتلا به آندربایت، فک پایین جلوتر از فک بالا قرار گرفته است، با استفاده از هدگیر می‌توان رشد فک پایین را مهار یا رشد فک بالا تحریک کرد تا رشد فک‌ها شکل طبیعی پیدا کند.
کراس بایت
در ناهنجاری کراس بایت، دندان‌های فک بالا و پایین تراز صحیحی ندارند و به درستی روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند. در این وضعیت استفاده به موقع و مناسب از هدگیر می‌تواند موجب تعادل در رشد دو فک شود.
اپن بایت
در اختلال فکی اپن بایت، دندان‌های جلویی هنگام بستن دهان به هم نمی‌رسند. ارتودنسی کودکان با استفاده از ابزار هدگیر می‌تواند با تغییر الگوی رشد فک بالا به بستن فاصله بین دو فک کمک کند.
اصلاح انحراف فک
در مواردی که فک بالا یا پایین دچار انحراف جانبی شده‌اند، هدگیر دندان نقش مهمی در هدایت رشد فک‌ها به مسیر صحیح دارد.
تثبیت نتایج ارتودنسی کودکان
یکی دیگر از کاربرد‌های هدگیر ارتودنسی، حفظ موقعیت اصلاح‌شده فک و دندان‌ها و تثبیت نتایج ارتودنسی در کودکان و نوجوانان بعد از اتمام دوره درمان است.
انواع هدگیر ارتودنسی
هدگیرهای ارتودنسی در مدل‌های مختلف طراحی شده‌اند که متخصص ارتودنسی با توجه به نوع ناهنجاری فکی و جهت اعمال نیرو بهترین مدل هدگیر را برای هر بیمار به کار می‌برد. تفاوت این ابزارها در محل تکیه‌گاه، نحوه اتصال و تاثیر آن‌ها بر فک و دندان‌ها است. اگر هنوز با مفاهیم پایه درمان ارتودنسی آشنا نیستید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مقاله ارتودنسی چیست را مطالعه کنید تا درک روشن‌تری از کاربرد این نوع ابزارها داشته باشید.
هدگیر ارتودنسی گردنی (Cervical Pull Headgear)
هدگیر گردنی رایج ترین نوع هدگیر است که با اتصال بند به پشت گردن، نیرویی به سمت عقب و پایین به فک و دندان‌های بالا وارد می‌کند. این نوع هدگیر معمولا برای درمان اورجت و کاهش رشد بیش‌ازحد فک بالا یا عقب بردن دندان‌های جلویی به ویژه در مواردی که فک پایین عقب‌تر از فک بالا باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هدگیر ارتودنسی پس‌سری (Occipital Pull Headgear)
در این مدل، بندها به ناحیه پشت سر متصل می‌شوند و نیروی عمودی و مایل به عقب ایجاد می‌کنند. این نوع برای بیمارانی تجویز می‌شود که رشد عمودی فک بالای آن‌ها، بیش از حد معمول است. این هدگیر برای افرادی که ارتفاع فک و لثه‌هایشان زیاد است نیز کاربرد دارد.
هدگیر ترکیبی (Combination Headgear)
این مدل ترکیبی از هدگیر گردنی و پس‌سری است و به صورت هم‌زمان نیرو را از دو جهت وارد می‌کند. در مواردی که ناهنجاری فک بالا پیچیده‌تر باشد، این نوع هدگیرانتخاب می‌شود.
هدگیر ارتودنسی چانه‌ای (Chin Cup)
چانه‌بند یا هدگیر چانه‌ای برای محدود کردن رشد فک پایین در بیماران دچار آندربایت به کار می‌رود. این مدل فشار ملایمی به ناحیه چانه وارد می‌کند تا رشد فک پایین کنترل شود.
هدگیر فیس ماسک (Facemask)
فیس ماسک، نوعی دستگاه ارتودنسی متحرک خارج دهانی است که در صورت عقب رفتگی فک بالا، برای جلو آوردن این فک کاربرد دارد. فیس ماسک ارتودنسی بیشتر در سنین پایین استفاده می‌شود و به پیشگیری از ناهنجاری‌های شدید کمک می‌کند.
بهترین سن استفاده از هدگیر های ارتودنسی
بهترین سن و دوره طلایی برای تشخیص و اصلاح انواع ناهنجاری‌های فک و دندان با کمک هدگیر ارتودنسی بازه ۷ تا ۱۲ سالگی است. البته تا قبل از سن بلوغ (۱۸ سالگی) و تکامل رشد اسکلتی، فرصت برای شروع درمان ارتودنسی وجود دارد. زیرا در دوران کودکی و نوجوانی که فک‌ها هنوز در حال رشد هستند می‌توان با کمک هدگیر های ارتودنسی جهت رشد استخوان فک را به ارحتی کنترل و اصلاح کرد.
پس از این سن، به‌ویژه در دوران بزرگسالی، تاثیر هدگیر به مراتب کمتر می‌شود و ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند جراحی فک باشد.
نکات مهم استفاده از هدگیر ارتودنسی
برای اینکه درمان ناهنجاری‌های فکی و دندانی با هدگیر ارتودنسی به طور موثری پیش برود، لازم است نکات و مراقبت‌های زیر را در مورد نحوه استفاده و نگهداری دستگاه مد نظر قرار دهید:
- مدت زمان استفاده: فرد باید ۱۲ تا ۱۴ ساعت در شبانه روز از هدگیر استفاده کند. این مدت معمولا زمان بعد از صرف شام تا صبح هنگام بیدار شدن است. در برخی موارد و بنا به توصیه ارتودنتیست، نیاز به استفاده از هدگیر به مدت ۲۲ ساعت در روز است.
- نحوه استفاده: متخصص ارتودنسی نحوه استفاده از هدگیر و شیوه گذاشتن و برداشتن آن را به شما آموزش می‌دهد، دقیقا طبق دستور العمل پیش بروید، نوار هدگیر را قبل از قوس صورت بردارید و هرگز سعی نکنید هدگیر را به صورت یکجا با کشیدن از بالای سر یا صورت بگذارید یا بردارید.
- خوردن و آشامیدن: برای غذا خوردن و جویدن باید هدگیر دندان را از دهان خارج کنید. اما برای نوشیدن مایعات می‌توانید از نی استفاده کنید و نیازی به برداشتن هدگیر فک بالا نیست.
- رعایت بهداشت دهان: در مدت استفاده از هدگیر دندان به بهداشت دهان توجه کنید زیرا استفاده از هدگیر احتمال تجمع پلاک را افزایش می‌دهد. برای مسواک زدن هدگیر را بردارید و با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. برای محافظت بیشتر از دندان‌ها، از دهانشویه استفاده کنید.
- تمیز کردن دستگاه: برای جلوگیری از تجمع آلودگی و جرم و ایجاد بوی نامطبوع، بندها و بخش‌های فلزی دستگاه باید به‌صورت منظم تمیز کنید.
- مراقبت از دستگاه: از وارد آوردن فشار اضافه به دستگاه پرهیز کرده و زمانی که از هدگیر استفاده نمی‌کنید آن را در جعبه یا کیف مخصوص قرار دهید تا آسیب نبیند یا آلوده نشود.
- درآوردن دستگاه هنگام ورزش: قبل از ورزش و انجام فعالیت‌های سنگین بدنی، هدگیر ارتودنسی را از دهان خارج کنید.
- پیگیری منظم: برای بررسی پیشرفت درمان، در فواصل زمانی معین به ارتودنتیست مراجعه کنید و هر گونه ناراحتی یا مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید.
هزینه هدگیر ارتودنسی چقدر است؟
هزینه درمان ارتودنسی با هدگیر بسته به نوع ناهنجاری فکی، مدت زمان درمان و نوع هدگیر مورد استفاده متفاوت است. این هزینه معمولا شامل ساخت و تنظیم دستگاه، ویزیت‌های دوره‌ای و پیگیری‌های تخصصی می‌شود. در کلینیک دکتر قریشی، هزینه هدگیر ارتودنسی از ۵۰ میلیون تومان آغاز می‌شود. برای برآورد دقیق قیمت ارتودنسی دندان، لازم است وضعیت فک و دندان‌های بیمار به طور دقیق توسط متخصص ارتودنسی بررسی شود.
مشاوره ارتودنسی برای استفاده از هدگیر ارتودنسی
استفاده از هدگیر ارتودنسی برای اصلاح اختلالات فکی و مشکلات دندانی نیازمند تشخیص دقیق، برنامه‌ریزی درمانی و نظارت منظم توسط متخصص ارتودنسی است. انتخاب نوع هدگیر، زمان شروع درمان و مدت استفاده، همگی باید متناسب با شرایط خاص هر بیمار تعیین شوند. اگر فرزند شما در سن رشد است و علائم ناهنجاری فکی دارد، مشاوره زودهنگام می‌تواند از درمان‌های پیچیده آینده جلوگیری کند.
در کلینیک تخصصی دکتر سعید قریشی، بهترین متخصص ارتودنسی در تهران، با بهره‌گیری از تجربه، دانش روز و تجهیزات مدرن، بهترین گزینه درمانی برای بهبود وضعیت فک و دندان به شما ارائه می‌شود. برای دریافت وقت مشاوره، با کلینیک تماس بگیرید.
