رویش دندان دائمی پشت دندان شیری مشکلی چندان غیر طبیعی و نگران‌کننده نیست. در واقع پیش از اینکه تمام دندان‌های شیری کودکان بیفتند، تقریبا ۳۰% درصد از آنها دو ردیف دندان خواهند داشت.
اگر کودک‌تان در حال در آمدن دندان دائمی پشت دندان شیری خود است، معمولا لازم نیست کار خاصی انجام دهید؛ اما همیشه هم این‌طور نیست. در ادامه ضمن بررسیِ دقیق‌تر این وضعیت، خواهیم گفت چه کارهایی را چه موقع انجام دهید تا فرزندتان دندان‌ها و لثه‌های کاملا سالم و قوی داشته باشد.
در آمدن دندان دائمی پشت دندان شیری به چه معناست؟
اصطلاح پزشکی برای رشد دندان‌های اضافی در لثه هایپردنشیا (Hyperdontia) یا دندان اضافه است؛ وضعیتی که می‌تواند از داشتن یک دندان اضافی در دهان تا رویش دندان دائمی بالای دندان شیری یا پشت آنها متغیر باشد.
این وضعیت با نام دندان کوسه‌ای (Shark Teeth) هم شناخته می‌شود، چون کوسه‌ها دو ردیف دندان دارند. در بیشتر موارد، وجود دو ردیف دندان در دهان مشکلی ندارد و خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما گاهی‌اوقات، داشتن دندان اضافه در فک بالا و پایین روی چینش دندان‌ها تأثیر می‌گذارد و به مرور منجر به مشکلات مهم‌تری می‌شود.
رویش دندان دائمی پشت دندان شیری چطور اتفاق می‌افتد؟
بین شش تا هفت سالگی، دندان‌های شیری می‌افتند و دندان‌های دائمی درمی‌آیند. به طور میانگین، یک فرد بزرگسال در سن ۲۱ سالگی ۳۲ دندان دائمی دارد که شانزده‌تای آنها در فک بالا و ۱۶ شانزده‌تای دیگر در فک پایین هستند.
ریشه دندان شیری معمولا با رشد دندان دائمی و حرکت آن به سطح بیرون، از هم می‌پاشد. با بیرون آمدن دندان بالغ، دندان شیری عملا با فشار خارج می‌شود و چون ریشه‌ای برای‌اش باقی نمانده است، فورا می‌افتد.
به همین خاطر، رویش دندان دائمی پشت دندان شیری فک بالا یا پایین این پرسش را ایجاد می‌کند که چرا این اتفاق می‌افتد؟ در این حالت ریشه دندان شیری جذب و متلاشی نمی‌شود و در جای خود باقی می‌ماند.
ریشه را مانند لنگری در نظر بگیرید که دندان را در استخوان فک نگه می‌دارد؛ دندان کودک لق نمی‌شود و نمی‌افتد، چون ریشه هنوز وجود دارد. بنابراین، نهایتا دندان‌های اضافه در دهان کودک رشد می‌کنند و دو ردیف دندان خواهیم داشت.
درآمدن دندان پشت دندان شیری بیشتر کجا دیده می‌شود؟
از حدود پنج‌سالگی، کودکان شروع به از دست دادن دندان‌های شیری خود می‌کنند و دندان‌های ثنایای جلویی در سن شش‌سالگی بیرون می‌آیند. در این زمان، کودک به احتمال زیاد دندان‌های کوسه‌ای دارد. با ادامه رشد دندان‌های کودک، دندان‌های جدید می‌توانند پشت دندان‌های ثنایای بالایی ظاهر شوند.
به این ترتیب، رویش دندان دائمی پشت دندان شیری معمولا پشت دندان‌های شیری قدامی پایینی اتفاق می‌افتد، چون رشد دندان‌های دائمی در هرصورت ادامه پیدا می‌کند و به مکانی برای در آمدن نیاز خواهند داشت. اما منظور این نیست که رویش دندان دائمی پشت دندان شیری فک بالا اصلا اتفاق نمی‌افتد.
توجه: هرچند دندان اصلی پشت دندان شیری بیشتر در دندان‌های جلویی (که باریک و کوچک‌اند) مشاهده می‌شود، اما دندان‌های آسیاب هم ممکن است دچار این مشکل شوند. در این صورت، در اولین فرصت به دندانپزشک و متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
رویش دندان دائمی بالای دندان شیری هم اتفاق می‌افتد؟
بله، همان‌طور که دندان‌های دائمی می‌توانند عقب‌تر از حد معمول‌شان و پشت دندان‌های شیری دربیایند، رویش دندان دائمی بالای دندان شیری هم اتفاق می‌افتد. در این حالت، دندان دائمی با فاصله بیشتر و از جلوی دندان شیری شروع به جوانه زدن و رشد می‌کند.
به این ترتیب دندان شیری در جای خود باقی می‌ماند و نمی‌افتد، و عارضه دندان کوسه‌ای اتفاق می‌افتد. دقت داشته باشید که این حالت هم لزوما نگران‌کننده نیست. رویش دندان دائمی بالای دندان شیری، به ویژه در دوره دندانی مختلط (Mixed Dentition Stage) می‌تواند کاملا عادی باشد.
علت رویش دندان دائمی پشت دندان شیری چیست؟
دندان‌های دائمی معمولا مستقیما زیر دندان‌های شیری رشد می‌کنند و ریشه‌ها را زمانی که دندان‌ها کاملا بیفتند، تحلیل می‌برند یا حل‌شان می‌کنند. این فرآیند اجازه می‌دهد تا دندان دائمی در فضایی کاملا رشد کند.
اما وقتی دندان‌های دائمی آنها با زاویه بیرون می‌آیند، دندان‌های کوسه‌ای ایجاد می‌شوند و به جای بیرون راندن دندان شیری، پشت دندان رشد می‌کنند. علت نیفتادن دندان شیری و درآمدن دندان اصلی را باید در موارد زیر جست‌وجو کرد:
- ژنتیک: اگر خود شما یا یکی از بستگان‌تان پیش‌تر این عارضه را تجربه کرده باشد، احتمال بروز آن در فرزندتان بیشتر می‌شود.
- ازدحام دندانی: اگر فضای کافی در دهان برای رشد همه دندان‌ها وجود نداشته باشد، ممکن است دندان‌ها در زوایای مختلف و یا در نقاط نامناسب از لثه بیرون بیایند.
- تروما: ضربه‌های شدید هم می‌تواند علت رویش دندان دائمی پشت دندان شیری باشد. اگر دندان‌های شیری با ضربه شدید افتاده یا آسیب دیده باشند، بیشتر احتمال دارد که این اتفاق بیفتد.
- سایر دلایل: کمبود ویتامین‌هایی مانند آ و د، بیماری‌های لثه مانند عفونت، و ناهنجاری‌های متابولیکی هم می‌توانند باعث زود درآمدن دندان‌های دائمی شوند.
عوارض رویش دندان دائمی پشت دندان شیری چیست؟
احساس درد و احتمال نیاز به ارتودنسی (برای رفع ازدحام دندانی و ناهمترازی) تنها عوارض دندان کوسه‌ای نیستند.
وقتی دندان شیری به موقع نیفتد، لثه نمی‌تواند به اندازه کافی به دندان دائمی بچسبد. این می‌تواند منجر به التهاب لثه شود که وضعیتی قابل مشاهده و گاها دردناک است. اگر التهاب لثه به اندازه کافی شدید شود، ممکن است کودک در سال‌های آینده به پیوند لثه احتیاج داشته باشد.
در صورت رویش دندان پشت دندان شیری چه‌کار کنیم؟
این مشکل را به چندروش می‌توان حل کرد. پیش از هرچیز، کودک‌تان را تشویق کنید تا با دندان شیری لق خود بازی کند و تکان‌اش دهد، تا بیشتر لق شود و سریع‌تر بیفتد. اما اگر دندان شیری اصلا لق نشده و لق هم نمی‌شود، بهتر است از یک دندانپزشک برای معاینه وقت بگیرید.
اگر لازم باشد دندان‌های دائمی برای قرار گرفتن در موقعیت مناسب جابه‌جا شوند، دندانپزشک شما را به یک ارتودنتیست ارجاع خواهد داد. متخصص ارتودنسی هم پس از معاینه دقیق دندان جدید پشت دندان شیری بریس یا درمان‌های دیگری را پیشنهاد می‌دهد.
در برخی موارد، ممکن است کشیدن دندان برای کودکان نوپا ضروری باشد.
چه موقع به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
فراموش نکنید که اگر دندان‌های جلویی یا پایینی کودک پشت دندان‌های شیری بیرون بیاید، احتمالا سایر دندان‌های دائمی هم همین‌کار را خواهند کرد؛ چون جفت دندان‌ها معمولا از یکدیگر تقلید می‌کنند. اگر کودک هیچ دردی ندارد، می‌توانید صبر کنید و برای وقتی که دندان‌های دائمی درمی‌آیند، نوبت معاینه بگیرید.
وقتی متوجه شدید که دندان‌های شیری هنوز وجود دارند و دندان‌های دائمی هم‌قد دندان‌های شیری هستند، باید نوبت معاینه بگیرید. اگر نمی‌دانید چطور باید هم‌ارتفاع بودن دندان‌ها را تعیین کنید، توصیه می‌شود که دوماه پس از بیرون آمدن دندان دائمی صبر کنید. اگر دندان‌های شیری فرزندتان در این مرحله هنوز نیفتاده‌اند، به دندانپزشک مراجعه کنید.
رویش دندان دائمی پشت دندان شیری فک بالا یا پایین می‌تواند منجر به ازدحام دندانی یا شلوغیِ بیش از حد شود. در این شرایط می‌توانید به دندانپزشک مراجعه کنید، تا مطمئن شوید که دهان کودک فضای کافی را برای رشد صحیح همه دندان‌ها و بهداشت دهان دارد.
در صورت بروز هرگونه ناراحتی به علت نیفتادن دندان شیری و درآمدن دندان اصلی، حتما از دندانپزشک وقت معاینه بگیرید. طبیعی‌ست که کودک هنگام داشتن دندان لق احساس ناراحتی می‌کند. اما اگر فکر می‌کنید فرزندتان درد شدیدتری را تجربه می‌کند، به متخصص مراجعه کنید.
رشد دندان دائمی پشت دندان شیری چطور درمان می‌شود؟
مانند سایر عارضه‌های و ناهنجاری‌ها، وقتی کودک دو ردیف دندان داشته باشد، دندانپزشک ابتدا عکس‌برداری و معاینات روتین را انجام می‌دهد. اگر دندان‌های اضافی دردناک باشند یا دندان‌های مجاور را شلوغ کنند، ممکن است دندانپزشک کشیدن آن را توصیه کند.
در موارد خاص، شلوغی دندان‌های دائمی زودتر از لق شدن و افتادن دندان‌های شیری ایجاد می‌شود. در اینجا چندین راه برای رفع مشکل وجود دارد:
- کشیدن دندان: این رایج‌ترین روشی است که برای از بین بردن دندان‌های اضافی استفاده می‌شود. پس از کشیدن دندان، دندان‌های می‌توانند در ناحیه خالی رشد کنند.
- ارتودنسی: در برخی شرایط از بریس‌ها یا سایر وسایل ارتودنسی برای مجددا تراز کردن دندان‌ها استفاده می‌شود.
- جراحی: در شرایط شدید و البته نادر، ممکن است برای تراز کردن فک و برداشتن دندان‌های اضافی به جراحی احتیاج داشته باشدیم.
اگر به خاطر در آمدن دندان دائمی پشت دندان شیری کودک شما دو ردیف دندان دارد، مهم است که به دندانپزشک مراجعه کنید تا آنها وضعیت را از ابتدا تحت نظر داشته باشند و مطمئن شوند که سلامت سایر دندان‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
وجود دندان اصلی پشت دندان شیری چقدر رایج است؟
وجود دو ردیف دندان در دهان، یکی از شایع‌ترین مشکلات دندانی است که در مطب با آن مواجه می‌شویم. در واقع تا زمانی که دندان‌های دائمی رشد کنند، ۶۰ تا ۷۵ درصد کودکان درجاتی از شلوغی (Crowding) را تجربه می‌کنند.
این مشکل معمولا اساسی نیست و به سرعت با استفاده از بریس یا سایر درمان‌های ارتودنسی برطرف می‌شود. با این وجود، ازدحام بیش از حد گاهی منجر به مشکلات شدیدتری مانند بیماری لثه یا پوسیدگی می‌شود.
در صورت رویش دندان پشت دندان شیری کودک، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که فرزندتان به طور منظم مسواک بزند و نخ دندان بکشد. اگر هم دندان‌ها بیش از حد شلوغ هستند (یا صرفا برای آرامش خاطر و محکم‌کاری)، آنها را نزد متخصص ارتودنسی ببرید و درباره درمان‌های بالقوه صحبت کنید.
در آمدن دندان دائمی پشت دندان شیری (یا جلوی آن) معمولا جای نگرانی جدی ندارد. اما شما همیشه باید از بهداشت مناسب دهان و دندان کودک‌تان مطمئن شوید.
در پایان
اگر کودک شما به خاطر در آمدن دندان دائمی پشت دندان شیری دو ردیف دندان دارد، نگران نشوید. این اتفاق چندان عجیب نیست و معمولا خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما نباید آن را نادیده گرفت. در کنار تشویق کودک به رعایت بهداشت دهان، شما باید در این مدت وضعیت دندان‌ها را زیر نظر داشته باشید.
اگر باتوجه به موارد بالا متوجه شدید که باید به متخصص مراجعه کنید، می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی یادشده از نزدیک‌ترین مطب «دکتر قریشی»، متخصص برتر ارتودنسی در کشور، نوبت معاینه بگیرید.
