یکی از مهمترین اجزا در درمان ارتودنسی، انواع سیم ارتودنسی است. به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین درمان‌های دندانپزشکی، درمان ارتودنسی امکان داشتن لبخندی زیبا را برای همه فراهم می‌کند. بریس ارتودنسی از ۲ بخش براکت و سیم ارتودنسی تشکیل شده است و دندان‌ها را به محل صحیح هدایت می‌کند.
در این مقاله قصد داریم درباره نقش سیم دندان ارتودنسی در این شیوه درمانی و تاثیر آن در مدت زمان ارتودنسی صحبت کرده و انواع سیم‌های ارتودنسی از نظر سطح مقطع و جنس سیم ارتودنسی را به همراه روند تکامل آن‌ها بررسی کنیم.
بریس ارتودنسی چیست؟
همانطور که در مقاله دیگری به‌طور کامل اشاره کردیم، بریس ارتودنسی از ۲ بخش براکت و سیم ارتودنسی تشکیل می‌شود. انواع سیم ارتودنسی یا آرچ وایر (Archwire)، سیم‌های مخصوصی هستند که در شیار براکت‌ها قرار می‌گیرند. انواع سیم‌های ارتودنسی نیروی لازم برای جابه جایی دندان‌ها را به آن‌ها وارد می‌کنند. به این ترتیب، انواع سیم براکت ارتودنسی مهم ترین وظیفه را در منظم کردن دندان‌ها دارند.
سیم ارتودنسی چیست؟
سیم دندان ارتودنسی یا آرچ وایر، سیمی فلزی می‌باشد برای اینکه درون شیار براکت ارتودنسی قرار بگیرد و کشش لازم به جهت تغییر جایگاه دندان‌ها را بر روی لثه و فک ایجاد می‌کند. در واقع بخش اصلی کارکرد سیستم ارتودنسی سیم‌های آن است.
جالب است بدانید سیم ارتودنسی که توسط متخصص ارتودنسی استفاده می‌شود، یک سیم قوس دار بوده که به براکت‌های دندان وصل است. طراحی سیم دندان ارتودنسی قوس دار است به این دلیل که، ساختار قرارگیری دندان به صورت قوسی شکل هم در فک بالا و هم در فک پایین می‌باشد. در واقع این سیم قوس دار سبب حرکت دندان‌های شما در راستای مورد نظر می‌شود و مرتب سازی دندان‌ها در ساختار ارتودنسی شکل می‌گیرد.
طرز عملکرد سیم دندان ارتودنسی
سیم ارتودنسی به دندان‌های کج و نامرتب شما نیرو لازم را وارد می‌کند و باعث می‌شود دندان‌های شما شکل دلخواه را درون فک‌ها بگیرند. سیم دندان ارتودنسی باید ساختار فنری داشته باشد، همچنین با وارد کردن نیرویی بسیار کم و آهسته به دندان‌ها باعث حرکت آن‌ها شود و در واقع براکت، خود را به آرامی مجبور به حرکت کند.
جالب است بدانید، استفاده از سیم های شفاف، هزینه ارتودنسی نامرئی را تا حدی افزایش می‌دهد.
انواع سیم ارتودنسی
اکنون که می‌دانیم سیم دندان ارتودنسی چیست، قصد داریم انواع سیم‌های ارتودنسی را از ۲ جنبه مهم بررسی کنیم:
۱. انواع سیم ارتودنسی از لحاظ جنس
انواع سیم دندان ارتودنسی مورد استفاده در بریس‌های ارتودنسی در طول زمان تکامل پیدا کرده است. در گذشته از مفتول‌های طلا به جای انواع سیم براکت ارتودنسی استفاده می‌شد. اما امروزه (با توجه به نوع کاربرد)، جنس انواع سیم‌های ارتودنسی به استیل ضد زنگ، نیکل، مس و تیتانیوم تغییر کرده است که استفاده از هرکدام از آن‌ها می‌تواند در قیمت ارتودنسی تاثیر گذار باشد.
سیم دندان ارتودنسی تیتانیوم TiMolium
سیم ارتودنسی تیانیوم ترکیبی از انعطاف پذیری، نیروی مداوم و بازدارنده تیتانیوم نیکل با سفتی و قابلیت خمش بالای سیم استیل است. استفاده از نیکل تیتانیوم و سیم بتا تیتانیوم برای مقاومت در برابر شکست، صافی، صیقلی و انعطاف در بین متخصصین رواج پیدا کرده است.
سیم ارتودنسی نیکل تیتانیوم رفلکس
سیم ارتودنسی نیکل تیتانیوم رفلکس ترکیب فوق العاده الاستیک با بازیابی شکل بالا برای ایجاد فشار ملایم و ثابت برای نیروهای راحت و کارآمد است. در برابر انحراف دائمی مقاومت می‌کند و اجازه می‌دهد تا دندان درگیر فشارهای شدید و قوی در قشرهای مختلف نشود و به صورت مسکن عمل می‌کند. در واقع بدون اینکه دندان‌ها دچار شکستگی شوند، اجازه می‌دهد براکت‌ها عملکرد مناسب و درستی داشته باشند.
سیم ارتودنسی TP Original Wire
سیم ارتودنسی TP Original Wire از مقاومت و سختی بسیار بالایی برخوردار است و درجه سختی بالایی را به همراه اعمال نیروی ملایم و مداوم بدون تغییر شکل یا شکستگی در هنگام استفاده فراهم می‌کند. این سیم‌ها در واقع جنسی عالی برای تراز کردن در مراحل اولیه درمان و برای تصحیح هستند.
این سیم‌های ارتودنسی در طی زمان تغییراتی داشته‌اند از جمله اینکه در گذشته از سیم‌هایی از جنس طلا به جهت ارتودنسی کردن دندان‌ها استفاده می‌کردند. اما در حال حاضر جنس سیم دندان ارتودنسی از نیکل، مس، تیتانیوم، استیل ضد زنگ و مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم تشکیل می‌شود که در نهایت باتوجه به صلاحدید متخصص ارتودنسی از جنس مورد نظر برای دندان استفاده می‌گردد؛ از نظر شکل و ظاهر نیز سیم دندان ارتودنسی دچار تغییراتی شده است که جلوتر به آن اشاره خواهیم کرد.
از دلایل اصلی تغییر در جنس سیم ارتودنسی می‌توان به نیروی اصطکاک مابین سیم و شیار موجود بر روی براکت یاد کرد لازم به ذکر است که موقعیت دندان و میزان انحراف از حالت طبیعی دندان نیز در ایجاد اصطکاک بین سیم ارتودنسی و براکت موثر است.
به همین دلیل است که شرکت‌های سازنده سیم‌های ارتودنسی و نیز محققان این امر، همواره به دنبال راه حل‌های کم کردن این اصطکاک و بهبود عملکرد سیم ارتودنسی هستند؛ همچنین مشخص کردن اندازه مناسب برای سیم‌های ارتودنسی با توجه به اندازه‌های براکت و بریس، بسیار حائز اهمیت است. درباره انواع ارتودنسی دندان بیشتر بدانید.
۲. انواع سیم ارتودنسی از لحاظ سطح مقطع
علاوه بر جنس انواع سیم‌های ارتودنسی، سطح مقطع انواع سیم‌های ارتودنسی نیز در گذر زمان از سطح مقطع دایره‌ای، به مربعی و یا مستطیلی تکامل پیدا کرده است.
مهمترین عامل تکامل انواع سیم براکت ارتودنسی، اصطکاک میان سیم و شیار براکت ارتودنسی است. اگر اصطکاک میان سیم و شیار براکت بالا باشد، حرکت دندان‌ها و عملکرد انواع سیم‌های ارتودنسی تحت تاثیر قرار گرفته و حتی ممکن است مختل شود. البته موقعیت دندان‌ها و میزان انحراف آن‌ها نیز در ایجاد اصطکاک بین انواع سیم‌های ارتودنسی و براکت ارتودنسی موثر است. به همین دلیل، شرکت‌های سازنده و فروش سیم ارتودنسی همواره به دنبال کم کردن این اصطکاک و بهبود عملکرد فروش سیم دندان ارتودنسی هستند.
موردی که انواع سیم براکت ارتودنسی موجود برای استفاده را متنوع می‌کند، تفاوت در ضخامت و سطح مقطع آن هاست. همین ۲ مورد میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل روی حرکات دندانی را مشخص، و ارتودنتیست با توجه به وضعیت بیمار از آن‌ها استفاده می‌کند. علاوه بر آن در مراحل مختلف درمان با ارتودنسی نامرئی لینگوال نیز از تمام این مدل‌ها استفاده می‌شود.
انواع سیم‌های ارتودنسی از لحاظ سطمح مقطع به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شوند.
سیم دندان ارتودنسی دایره‌ای
در میان انواع سیم براکت ارتودنسی، این مدل معمولا در مراحل اولیه درمان در بریس ارتودنسی به کار می‌رود. انواع سیم براکت ارتودنسی گرد به دلیل خاصیت ارتجاعی بیشتر نسبت به سایر مدل‌ها، برای پوشش یکنواخت تمام دندان‌ها بسیار مناسب هستند. گرچه انواع سیم براکت ارتودنسی دایره‌ای لغزش بهتر و اصطکاک کمتری دارند، اما این سیم‌ها به دلیل عدم وجود کنترل گشتاور روی براکت بریس، توانایی مناسبی برای اعمال فشار کنترلی برای جابه جایی دندان‌ها ندارند.
سیم براکت ارتودنسی مربعی
انواع سیم‌های ارتودنسی با مقطع مربعی برای جابه جایی دندان‌ها در درمان ارتودنسی و فروش سیم دندان ارتودنسی بسیار محبوب هستند. این سیم‌ها از نظر کنترل حرکت دندان‌ها، نسبت به سیم‌های گرد و مستطیلی عملکرد بهتری دارند. انواع سیم براکت ارتودنسی مربعی علاوه بر آن که کنترل حرکتی مناسبی دارند، از مزیت لغزش مکانیکی سیم‌های گرد در مقایسه با سیم‌های مستطیلی نیز برخوردار هستند. با این وجود، پهنای کم این سیم‌ها را می‌توان به عنوان یک نقص در نظر گرفت.
سیم‌های ارتودنسی مستطیلی
سیم مستطیلی نسبت به دو نوع قبل از کنترل حرکات دندانی بالاتری برخوردار است. به همین دلیل، متخصصان غالبا از انواع سیم براکت ارتودنسی مستطیلی در مراحل پایانی درمان استفاده می‌کنند. به دلیل سفتی بیش از حد انواع سیم براکت ارتودنسی مستطیلی، این مدل فشار زیادی را به براکت‌های ارتودنسی وارد کرده و باعث جدا شدن براکت از دندان می‌شود. بنابراین، استفاده از سیم ارتودنسی با مقطع مستطیلی به مهارت و دقت بالایی نیاز دارد.
سیم ارتودنسی رنگی
بسیار از افراد برای درمان ارتودنسی راجع به سیم ارتودنسی رنگی سوال می‌کنند. پیش از ادامه بهتر است به این نکته اشاره کنیم که در ارتودنسی رنگی، سیم ارتودنسی رنگی نیست و سیم ارتودنسی رنگی فلزی دارد (با توجه به جنس آن). به جای سیم ارتودنسی رنگی، شما می‌تواند از براکت‌های رنگی و همچنین اورینگ ارتودنسی رنگی (توضیح در ادامه مطلب) استفاده کنید. این اجزا تاثیر بصری بیشتری نسبت به سیم رنگی ارتودنسی نیز دارند.
نوع پرکابرد دیگری از سیم های ارتودنسی دندان، مربوط به سیم های بی‌رنگ و یا شفاف است که در قیمت ارتودنسی سرامیکی تا حدی تاثیرگذار هستند.
اورینگ ارتودنسی
امیدواریم تا اینجای مطلب به خوبی با انواع سیم براکت ارتودنسی آشنا شده باشید. علاوه بر ۲ جز مهم بریس ارتودنسی، دستگاه‌های ارتودنسی شامل اجزای دیگری نیز هستند، از جمله اورینگ ارتودنسی.
اورینگ ارتودنسی (O-ring) حلقه‌های لاستیکی هستند که به براکت ارتودنسی متصل می‌شود. وظیفه اصلی اورینگ ارتودنسی یا بند ارتودنسی که به اشتباه در میان عموم به کش ارتودنسی شهرت یافته، اتصال انواع سیم براکت ارتودنسی به براکت‌هاست. اورینگ ارتودنسی در هر جلسه تنظیم سیم ارتودنسی، توسط دندانپزشک تعویض می‌شود.
شما در هر جلسه این امکان را دارید که رنگ اورینگ ارتودنسی خود نیز را تغییر دهد؛ هرچند که استفاده از اورینگ های رنگی در درمان ارتودنسی برای کودکان و نوجوانان بیشتر رایج است.
شماره سیم‌های ارتودنسی
شماره سیم‌های ارتودنسی در واقع ضخامت انواع سیم براکت ارتودنسی را مشخص می‌کند. شماره سیم‌های انواع ارتودنسی ثابت از شماره پایین به بالا شروع می‌شود. در مرحله اول درمان شماره سیم‌های ارتودنسی پایین است. هر چه شماره سیم‌های ارتودنسی پایین‌تر باشد، سیم انعطاف پذیری بیشتری دارد.
در مرحله اول درمان که دندان‌ها بسیار به هم نزدیک هستند، شماره سیم‌های ارتودنسی پایین کاربرد بسیار بالایی دارند. از مدل‌های شناخته شده شماره سیم‌های ارتودنسی ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸ و ۲۰ را می‌توان نام برد (به عنوان مثال منظور از شماره سیم ارتودنسی ۱۲ سیمی است که قطر آن دوازده هزارم اینچ است).
انتخاب سیم دندان مناسب
متخصص ارتودنسی با توجه به میزان انحراف موجود روی دندان بیمار از جنس مناسب با ابعاد و شکل مناسب استفاده می‌کند و در واقع تعیین کننده اصلی، ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی است. ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی است که میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل بر روی حرکات دندانی را مشخص می‌کند.
هنگامی که سیم وارد شیار براکت می‌شود و یا از آن خارج شود، اگر با زاویه بیشتری انحراف پیدا کند، اصطکاک ایجاد می‌شود. سیم ارتودنسی از نظر ظاهری به شکل‌های سیم گرد، سیم مربعی و سیم مستطیلی دسته بندی می‌شوند:
- انتخاب سیم ارتودنسی گرد یا دایره ای: سیم ارتودنسی گرد یا دایره ای مقطع عرضی این سیم‌ها به طور کامل گرد بوده و عموما در مراحل ابتدایی درمان ارتودنسی و به جهت نحوه قرارگیری منظم دندان‌ها، از آن‌ها استفاده می‌شود. سیم‌های گرد به دلیل خاصیت ارتجاعی بیشتر نسبت به سایر سیم‌ها، کارکرد مناسبی در پوشش یکنواخت تمام دندان‌ها دارند.
- استفاده از سیم ارتودنسی گرد: سیم ارتودنسی گرد برای اینکه لغزش بیشتر و اصطکاک کمتری ایجاد می‌کند بسیار مناسب است اما قدرت لازم را برای جابه‌جایی دندان‌ها ندارد.
- کاربرد سیم ارتودنسی مربعی: سیم ارتودنسی مربعی از نظر بالینی و کارایی به مراتب از سیم‌های ارتودنسی مربعی و مستطیلی بهتر هستند و کارکرد مناسب‌تری را دارند زیرا کنترل بیشتری روی دندان‌ها دارند و می‌توان حرکت دندان‌ها را در جهت مناسب و دلخواه پیش برد، سیم‌های مربعی برای حرکت دادن دندان‌ها طی فرایند ارتودنسی، بسیار مناسب هستند. همچنین سیم ارتودنسی مربع شکل، به علاوه اینکه حرکت مناسب و راحت برای دندان به ارمغان می‌آورد به واسطه شکل ظاهری امکان لغزش مکانیکی را نیز داراست که این مزیت بیشتر در سیم‌های ارتودنسی دایره‌ای شکل به چشم می‌خورد. تنها مشکل و عیب سیم‌های ارتودنسی مربعی کم عرض بودن سیم ارتودنسی مربعیست.
- سیم ارتودنسی مستطیلی: سیم ارتودنسی مستطیلی سیم ارتودنسی مستطیلی برای کنترل حرکت دندان‌ها بسیار مناسب است همچنین در مراحل پایانی درمان بیشتر از سیم‌های مستطیلی شکل به جهت قابلیت حرکت پذیری بالای آن‌ها استفاده می‌گردد. به دلیل احتمال سفت شدن بیش از اندازه سیم‌ها و برای جلوگیری از فشار بیش از حد به براکت و امکان جدا شدن براکت از دندان حتما باید برای استفاده از سیم ارتودنسی مستطیلی از متخصصین با مهارت بالا و دقت بسیار زیاد استفاده نمود.
امیدواریم با مطالعه این مطلب با انواع سیم‌های ارتودنسی آشنا شده باشید. همانطور که بیان شد سیم‌های ارتودنسی از دو جنبه جنس و سطح مقطع قابل دسته بندی هستند و تنها در بریس های ثابت کاربرد دارند، برای استفاده از انواع ارتودنسی متحرک نیازی به سیم کشی دندان ها نیست. اگر شما هم تجربه استفاده از سیم کشی دندان ثابت را داشته‌اید در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
تشکر از معلومات عالی تان من دوکتور قاضی زاده هستم از افغانستان