آفت و سرطان دهان دو بیماری متفاوت در محیط دهان هستند که گاهی به اشتباه یکسان تصور می‌شوند. هر دو این بیماری‌ها باعث ایجاد زخم‌هایی در فضای داخلی دهان می‌شوند که غذا خوردن و صحبت کردن را برای فرد دشوار می‌سازند اما علت، شدت، نحوه تشخیص و درمان این زخم‌ها با هم تفاوت دارد.
در این مقاله به بررسی دقیق‌تر فرق آفت و سرطان دهان می‌پردازیم تا شما با آگاهی بیشتر از علائم و روش‌های درمان آن‌ها بتوانید سلامت دهان خود را بهتر مدیریت کنید. پس تا پایان با ما همراه باشید.
تفاوت آفت و سرطان دهان در چیست؟
تشخیص اینکه زخم دهان شما آفت است یا سرطان دهان اهمیت زیادی در اقدام به موقع برای درمان و پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد. برای این منظور لازم است بدانیم فرق آفت و سرطان دهان چیست؟
آفت دهان عارضه شایعی است که جای نگرانی ندارد و حتی بدون هیچ اقدام درمانی بعد از مدتی از بین می‌رود. البته در برخی موارد این نوع زخم دهانی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد.
در مقابل سرطان دهان یک بیماری جدی است که در صورت بی توجهی پیشرفت کرده و به سایر بخش‌های بدن منتقل می‌شود. در صورتی که این عارضه به موقع درمان نشود می‌تواند جان بیمار را به خطر بیندازد.
برای تشخیص سرطان دهان از آفت دهان، تفاوت‌های این دو را به طور خلاصه در جدول زیر آورده‌ایم.
| مکان | اندازه | رنگ | میزان درد | زمان بهبودی | فاکتور‌های خطر (Healthline) | |
| آفت دهان | قسمت‌های داخلی دهان: لثه‌ها، زبان، گونه‌ها، لب‌های داخلی و سقف دهان | کوچک، گرد یا بیضی و با قطر کمتر از ۶ میلیمتر | مرکز آفت به رنگ زرد یا سفید و اطراف آن را یک هاله قرمز رنگ احاطه کرده است. | سوزش، درد و ناراحتی هنگام غذا خوردن و حرف زدن، سوزش و گزگز قبل از ظاهر شدن زخم‌ها | یک تا دو هفته خود به خود بهبود می‌یابند و به ندرت عود می‌کنند. | استرس و سرکوب سیستم ایمنی |
| سرطان دهان | لب‌ها و بافت‌های داخلی دهان: زبان، کف و سقف دهان، لثه، گونه‌ها، لوزه‌ها | بزرگ‌تر، نامنظم و با حاشیه‌های سخت و ناهموار | تغییر رنگ بافت دهان به رنگ‌های غیرعادی مانند سفید، قرمز یا سیاه | مراحل اولیه بدون درد، با پیشرفت بیماری ممکن است با خونریزی، درد شدید، یا تغییرات در بلع یا صحبت کردن همراه باشد. | بدون انجام اقدامات درمانی هماطور باقی می‌ماند و حتی بدتر می‌شود. | سیگار کشیدن و نوشیدن الکل |
به طور کلی اگر زخمی در دهانتان مشاهده می‌کنید که پس از دو هفته بهبود نیافته یا اندازه آن بزرگ‌تر شده است، باید به پزشک مراجعه کنید.
تصویر آفت و سرطان دهان
در تصویر زیر می‌توانید فرق آفت و سرطان دهان را مشاهده کنید. همانطور که می‌بینید آفت‌ها زخم‌هایی کوچکی با مرکز زرد یا سفید با نوار قرمز رنگ در اطراف است. در حالی که زخم در سرطان دهان، به شکل نامنظم و به رنگ قرمز و سفید است.
تفاوت آفت و سرطان دهان از نظر علائم
علائم آفت دهان:
- زخم‌های کوچک و گرد یا بیضی شکل در در داخل دهان، زیر یا روی زبان، داخل گونه‌ها و لب‌ها، لثه‌ها یا روی کام نرم
- مشاهده زخم‌ها با پوششی سفید یا زرد و هاله‌ای قرمز رنگ در اطراف خود در قسمت‌های مختلف دهان
- احساس سوزش و گز گز در محل آفت دهان ۱ تا ۲ روز قبل از ظاهر شدن زخم‌ها
- احساس درد و ناراحتی شدید به مدت ۳ تا ۴ روز در محل زخم‌ها
- بهبودی زخم‌ها بعد از حدود ۱ تا ۲ هفته
علائم سرطان دهان:
- لکه‌های سفید یا قرمز روی زبان، لب، لثه یا سایر بافت‌های داخلی دهان
- وجود توده در لب، زبان، داخل دهان یا گلو
- تغییر در بافت‌های داخلی دهان
- زخم‌های مزمن که بعد از دو هفته اثری از بهبودی در آن‌ها مشاهده نشود
- ضخیم شدن بافت داخلی گونه‌ها
- خونریزی بدون دلیل در دهان
- تغییر در طعم دهان یا احساس زبان
- مشکل در حرکت دادن زبان یا فک
- گرفتگی یا تغییر صدا طولانی مدت
- لق شدن دندان‌ها
- مشکل در جویدن، گفتار و بلع
- درد یا بی حسی طولانی مدت در لب‌ها و دهان
- کاهش وزن بدون دلیل
در صورت پیشرفت سرطان دهان و درگیر شدن ریه‌ها، فرد متوجه علائم دیگری مانند تنگی نفس، مشکل در تنفس و درد قفسه سینه نیز خواهد شد.
فرق سرطان دهان و آفت دهان از نظر علت بروز
تفاوت دیگر آفت و سرطان دهان در علت ایجاد آن‌ها است. در ادامه علت بروز این دو عارضه را بررسی می‌کنیم.
علت بروز سرطان دهان
- حساسیت به مواد غذایی از قبیل قهوه، آجیل شکلات، توت فرنگی، تخم مرغ، پنیر و غذاهای اسیدی و تند
- حساسیت به ترکیبات خمیر دندان یا دهانشویه‌ها مانند سدیم لوریل سولفات
- آسیب به بافت‌های دهان در حین درمان‌های دندانپزشکی
- زخم شدن دهان در اثر مسواک زدن خشن، حوادث ورزشی، گاز گرفتن ناخودآگاه گونه یا زبان
- استرس
- کشیدن سیگار
- واکنش‌های خود ایمنی بدن (حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم)
- واکنش آلرژیک به برخی باکتری‌ها در دهان
- عفونت هلیکوباکترپیلوری (باکتری مسبب زخم معده)
- نوسانات هورمونی در دوران پریودی
- بیماری سلیاک و بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو
- کمبود برخی مواد معدنی و ویتامین‌ها از قبیل آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک
علت بروز آفت دهان
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- نوشیدن بیش از حد الکل
- سابقه ابتلا به سرطان
- عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، به ویژه 16HPV
- ضعف سیستم ایمنی
- بیماری ایدز (HIV)
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آفتاب
- ابتلا به لکوپلاکیا
مقایسه آفت و سرطان دهان از نظر تشخیص
با در نظر گرفتن علائمی که به آن‌ها اشاره شد، خود فرد می‌تواند آفت دهان را تشخیص دهد و نیازی به مراجعه به پزشک برای معاینه و بررسی وجود ندارد. اما اگر تب خال لب یا زخمی در دهانتان ایجاد شده که بعد از چند هفته نه تنها آثار بهبودی در آن دیده نمی‌شود بلکه شدیدتر شده و با التهاب و تغییر بافت دهان همراه است حتما به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
پزشک با معاینه دقیق زخم‌ها و بررسی سایر علائم تشخیص می‌دهد که زخم دهان شما از کدام نوع است. اگر پزشک به سرطانی بودن زخم‌ها شک داشته باشد برای تشخیص دقیق و بررسی وسعت عارضه از روش‌های زیر کمک می‌گیرد:
- بیوپسی: در این تست، نمونه‌ای از ضایعه گرفته می‌شود تا در آزمایشگاه به طور دقیق از نظر وجود سلول‌های سرطانی مورد آنالیز و بررسی قرار گیرد. این تست کاملا بدون درد است.
- سی تی اسکن: CT اسکن وجود هر گونه تومور در دهان، گردن، گلو، ریه‌ها و سایر نقاط بدن را نشان می‌دهد.
- اشعه ایکس: این تست به منظور بررسی انتشار سلول‌های سرطانی به سایر اندام‌های بدن از جمله فک، قفسه سینه و ریه‌ها انجام می‌شود.
- اسکن PET: این آزمایش انتشار سرطان به غدد لنفاوی و اندام‌های دیگر بدن را تعیین می‌کند.
- اسکن MRI: با کمک تصاویر دقیقی که اسکن ام آر آی از سر و گردن تهیه می‌کند می‌توان وسعت یا مرحله پیشرفت سرطان را تشخیص داد.
- آندسکوپی: کاربرد آندوسکوپی در تشخیص سرطان دهان، بررسی وجود علائم غیر عادی در مجاری بینی، سینوس‌ها، گلو و نای است.
فرق آفت دهان و سرطان دهان از نظر شیوه درمان
شیوه درمان آفت دهان با نحوه درمان سرطان دهان تفاوت دارد. آفت‌ها معمولا بدون نیاز به مداخلات پزشکی و درمان‌های داروی بعد از چند روز از بین می‌روند، در حالی که سرطان دهان بدون انجام اقدامات درمانی بهبود نمی‌یابد و و تشدید می‌شود.
اگر علائم آفت دهان شما را آزار می‌دهد یا غذا خوردن و صحبت کردن را برایتان دشوار کرده است می‌توانید دهان خود را محلول آب و نمک شستشو دهید. همچنین استفاده از درمان‌های خانگی، دهانشویه‌ها، ژل‌ها و پماد‌ها و داروهای بدون نسخه برای تسکین درد و سوزش و تسریع روند بهبود زخم‌ها مفید است. چنانچه آفت دهان بسیار شدید است به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسبی را برای شما تجویز کند.
شیوه درمانی که پزشک برای مقابله با سرطان دهان در نظر می‌گیرد به عوامل مختلفی مانند زمان تشخیص عارضه، اندازه تومورها، میزان پیشرفت بیماری و نواحی درگیر با سلول‌های سرطانی بستگی دارد. روش‌های متداول برای درمان سرطان دهان شامل موارد زیر است.
جراحی
عمل جراحی برای برداشتن تومورها و غدد لنفاوی سرطانی، روشی است که پزشک در مراحل اولیه سرطان دهان برای درمان بیمار در نظر می‌گیرد. چنانچه سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف دهان و گردنگسترش یافته باشند، با عمل جراحی می‌توان آن‌ها را نیز خارج کرد.
شیمی درمانی
در پروسه شیمی درمانی، به منظور از بین بردن سلول‌های جهش یافته و غیر طبیعی داروهای خوراکی یا داخل وریدی (IV) برای بیمار تجویز می‌شود. این شیوه درمان سرطان دهان معمولا به صورت سرپایی است اما برخی بیماران باید در بیمارستان بستری شوند.
پرتودرمانی
گزینه دیگری که برای از بین بردن بافت‌ها و سلول‌های سرطانی در محیط دهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، پرتو درمانی است که در آن پرتوهای خاصی به تومورها تابانده می‌شود. اگر سرطان در مراحل پیشرفته باشد، معمولا پزشکان برای افزایش موفقیت درمان، ترکیبی از شیمی درمانی و پرتو درمانی را به کار می‌برند.
تارگت تراپی
در درمان هدفمند یا تارگت تراپی داروها مورد استفاده به برخی پروتئین‌های خاص روی سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند تا رشد آن‌ها را مختل کنند. این روش برای درمان سرطان دهان هم در مراحل اولیه و هم در مراحل پیشرفته موثر است.
سوالات متداول
پاسخ سوالات خود در مورد فرق آفت و سرطان دهان را در این قسمت بخوانید.
آیا آفت دهان ممکن است سرطانی شود؟
خیر. آفت دهان یک عارضه رایج در همه سنین است و ارتباطی با سرطان دهان ندارد. در واقع آفت دهان باعث بروز سرطان نمی‌شود.
آیا آفت دهان نشانه ای از بروز سرطان است؟
خیر. آفت دهان و سرطان دهان دو بیماری کاملا جدا از هم هستند که علل بروز و علائم آن‌ها با هم متفاوت است. آفت دهان نشان دهنده ابتلا به سرطان نیست.
آیا زخم های کوچک در دهان نشانه های سرطان هستند؟
زخم‌های کوچکی که در دهان ایجاد می‌شوند معمولا آفت هستند. اما هر نوع زخمی در دهان (کوچک یا بزرگ) اگر بیش از دو هفته طول بکشد، تورم یا خونریزی داشته باشد و بافت دهان را به شکل غیر عادی تغییر دهد باید توسط پزشک به طور دقیق بررسی شود تا فرق آفت و سرطان دهان را تشخیص دهد.
آیا تغییر کردن رنگ زخم های دهانی نگران کننده است؟
بله. تغییر رنگ زخم‌های دهان یا ظاهر شدن لکه‌های سفید و قرمز روی آن‌ها ممکن است نشان دهنده ابتلا به سرطان دهان باشد. زخم‌های سرطانی دهان معمولا رنگ و بافت ناحیه زخم را تغییر می‌دهند اما آفت‌ها اغلب مرزی مشخص و سطحی صاف و یکنواخت دارند.
آیا زخم های سرطانی در دهان دردناک هستند؟
زخم‌های سرطانی در مراحل اولیه معمولا درد ندارند اما در صورت پیشرفت بیماری ممکن است فرد درد و ناراحتی شدیدی داشته باشد. لذا دردناک بودن زخم‌ها نشانه مناسبی برای تشخیص آفت و سرطان دهان نیست.
چطور می‌توانیم تفاوت آفت دهان و سرطان را تشخیص دهیم؟
مهمترین فرق آفت و سرطان دهان، ماندگاری زخم‌ها، تغییرات شکل و اندازه آن‌ها است. زخم‌های آفت عمدتا کوچک و دردناک هستند، طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابند و نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارند.
در مقابل زخم‌های سرطانی دهان بزرگ‌تر، ماندگار‌تر، بدون درد یا با درد خفیف هستند. خونریزی، تغییر رنگ، التهاب و برآمدگی‌های غیر عادی زخم‌ها نشانه‌های خطرناکی از سرطانی بودن زخم‌های دهان به حساب می‌آیند.
حال که با فرق آفت و سرطان دهان از نظر علائم، علت بروز، نحوه تشخیص و درمان آشنا شدید باید بدانید تشخیص به موقع سرطان دهان و درمن زود هنگام، شانس بهبودی بیمار را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
توصیه می‌شود در صورت مشاهده هر نوع تغییرات در رنگ و بافت لب‌ها، زبان و قسمت‌های داخلی دهان که بیش از دو هفته ماندگار است به پزشک یا دندانپزشک مراجعه نمایید.
