وقتی به انواع ارتودنسی فکر می‌کنید، آیا چیزی به جز بریس‌های سنتیِ فلزی در ذهن‌تان نقش می‌بندد؟ اگر پاسخ‌تان منفی است، باید بگوییم که به لطف پیشرفت‌های رشته دندانپزشکی و درمان‌های آن، اکنون انواع ارتودنسی دندان برای بهبود ناهنجاری‌های دهان و دندان در دسترس شماست.
در ادامه قصد داریم ضمن معرفی انواع ارتودنسی دندان، مزایا و معایب هریک را بررسی کنیم، تا ببینید کدام یک از آنها برای شما انتخاب هوشمندانه‌تری است.
انواع ارتودنسی دندان
انواع ارتودنسی دندان را می‌توان در دو دسته ثابت و متحرک تقسیم بندی کرد. هر یک از ارتودنسی های ثابت و متحرک شامل بریس های متنوعی می‌شوند که در ادامه با آنها بیشتر آشنا می‌شویم:
- ارتودنسی نوع ثابت
- ارتودنسی ثابت فلزی
- ارتودنسی رنگی
- ارتودنسی سرامیکی
- ارتودنسی دیمون (خود تنظیم شونده)
- ارتودنسی لینگوال
- ارتودنسی نوع متحرک
- ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین
- ارتودنسی فانکشنال
- پلاک نگهدارنده زد اسپرینگ
- پلاک نگهدارنده هالی
بهترین نوع ارتودنسی دندان برای شما کدام است؟
برای انتخاب نوع ارتودنسی مناسب، شما باید تحت ویزیت یک متخصص ارتودنسی قرار بگیرید و با توجه به ناهنجاری که با آن روبرو هستید، طرح درمانی مناسبی برای شما در نظر گرفته شود.
در این قسمت قصد داریم تا در قالب یک جدول به مقایسه کلی این روش‌ها بپردازیم.
| کاربرد | هزینه | مدت زمان اجرا | مقاومت و ماندگاری | |
| ارتودنسی فلزی | مناسب برای انواع ناهنجاری‌های دهان و دندان | به صرفه‌تر از گزینه‌های دیگر | بر اساس وضعیت دندان‌ها و میزان ناهنجاری | مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و استحکام بالا |
| ارتودنسی سرامیکی | برای ناهنجاری‌های شدید و گسترده مناسب نیست | هزینه بالا | ۱۸ تا ۳۶ ما برای اثرگذاری کامل |
مقاومت و استحکام کمتر از براکت فلزی احتمال شکستگی |
| ارتودنسی دیمون | مناسب برای انواع ناهنجاری‌ها و بی‌نظمی‌ها | هزینه بالا | به دلیل تنظیم بهتر، مدت‌زمان درمان کوتاه‌تر می‌شود. | مقاومت خوب در برابر آسیب |
| ارتودنسی لینگوال | برای برخی از مشکلات و ناهنجاری‌های دندانی | هزینه بسیار بالا به دلیل ظاهر بهتر | مدت‌زمان درمان طولانی‌تر | مقاومت خوب |
| ارتودنسی نامرئی متحرک | مناسب برای ناهنجاری‌ها خفیف | هزینه بسیار بالا | مدت‌زمان بین ۹ تا ۱۵ ماه | شکننده و آسیب‌پذیر |
| پلاک فانکشنال | فقط برای ناهنجاری‌های خفیف | هزینه بالا | وابسته به میزان ناهنجاری‌ها | شکننده |
| پلاک زد اسپرینگ | برای ناهنجاری‌ها و بی‌نظمی‌های خفیف | هزینه بالا | متناسب با میزان ناهنجاری‌های دندانی | شکننده |
انواع ارتودنسی ثابت
دستگاه‌های ارتودنسی ثابت (Fixed) از براکت‌های کوچکی تشکیل شده‌اند که روی هریک از دندان‌ها قرار می‌گیرند، و با یک سیم ارتودنسی به هم متصل می‌شوند. این سیم‌ها در طول درمان تعویض و بازتنظیم می‌شوند و با ایجاد فشاری ملایم، به تدریج دندان‌های را به جای درست‌شان هدایت می‌کند.
این مدل ارتودنسی دندان می‌تواند کلیه ناهنجاری‌ها را درمان کند، و از این نظر عملا هیچ محدودیتی ندارد.
ارتودنسی ثابت فلزی
ارتودنسی یا بریس‌های فلزی (Metal Braces) را تقریبا همه می‌شناسند. در این مدل براکت‌ها روی دندان‌ها قرار داده شده و سپس با سیم به یکدیگر وصل می‌شوند.
به دلیل پتانسیل و تاثیر بالا، بریس‌های فلزی معمولا بهترین نوع ارتودنسی دندان برای کودکان و نوجوانان محسوب می‌شوند. برای جابه‌جایی دندان‌ها، متخصص ارتودنسی هر ۴ تا ۶ هفته یکبار تنظیم سیم‌ها را تغییر می‌دهد.
مزایای ارتودنسی فلزی
- می‌توانند انواع مختلفی از ناهنجاری‌های دهان و دندان را برطرف کنند. این بریس‌ها شاید بهترین نوع ارتودنسی دندان برای کراودینگ دندان، اور بایت و آندربایت باشند.
- با توجه به اورینگ های رنگی ارتودنسی، برای کودکان جذابیت زیادی دارند و می‌توان رنگ اورینگ ها را هر ۶ هفته یکبار عوض کرد.
- این بریس‌ها از فولاد ضد زنگ با کیفیت بالا یا آلیاژ تیتانیوم ساخته می‌شوند، و بین مدل های ارتودنسی فوق‌العاده بادوام هستند.
- نسبت به دیگر روش‌ها و مدل‌ها قیمت مقرون به صرفه‌ای دارند، برخلاف اینویزیلاین‌ها و بریس‌های سرامیکی.
معایب ارتودنسی فلزی
- این بریس‌ها کاملا مشخص هستند و بعضا افراد ظاهر آنها را قدیمی و به شدت قابل توجه می‌دانند.
- مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و تمیز کردن لثه‌ها با وجود این بریس‌ها دشوار است.
- غذاهای خیلی سفت یا خیلی چسبناک با ارتودنسی فلزی اصلا توصیه نمی‌شود. همچنین، مصرف مایعات تیره‌رنگ می‌تواند منجر به لکه‌دار شدن دندان‌ها شود که با برداشتن بریس‌ها ظاهر خوبی نخواهد داشت.
- در موارد نادر (و عدم رعایت نکاتی که ارتودنتیست یادآوری می‌کند)، این بریس‌ها می‌توانند به بافت نرم داخل دهان آسیب بزنند.
ارتودنسی سرامیکی
ارتودنسی سرامیکی از نظر طرز کار مانند بریس‌های فلزی است، اما براکت‌های آن با موادی شفاف و رنگ دندان ساخته شده است. در برخی از بریس‌های سرامیکی، حتی سیم هم از موادی هم‌رنگ دندان‌ها ساخته شده است. بنابراین، خیلی کم به چشم می‌آیند.
در ویدیوی زیر دکتر قریشی، بین انواع ارتودنسی دندان سرامیکی و فلزی مقایسه کاملی ارائه می‌دهند:
مزایای ارتودنسی سرامیکی
تا حدودی می‌توان گفت که این بریس‌ها از تمام مزایای بریس‌های فلزی برخوردار هستند. علاوه بر آن:
- نسبت به بریس‌های فلزی، کمتر جلب توجه می‌کنند. مواد سرامیکی استفاده شده در این بریس‌ها می‌تواند شفاف یا هم‌رنگ دندان‌ها باشد.
- بریس‌های سرامیکی سریع‌تر از مثلا اینویزیلاین‌ها دندان‌ها را حرکت می‌دهند.
- برخلاف ارتودنسی فلری، براکت‌های سرامیکی برای آزمایش‌های عکس‌برداری مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
- خود بیمار می‌تواند رنگ سرامیک‌ها را انتخاب کند. بله، منظورمان رنگی به جز سفید و شفاف است.
- اگر بیمار به فلز حساسیت داشته باشد، این بهترین نوع ارتودنسی دندان برای او خواهد بود.
معایب ارتودنسی سرامیکی
- بین انواع ارتودنسی دندان قیمت بالاتری دارند. در مقایسه با بریس‌های فلزی هم بسیار گران‌تر هستند.
- از آنجا که براکت‌های بزرگی دارند و تمیز کردن اطراف براکت‌ها سخت است، امکان دارد که سبب حساسیت لثه ها شوند.
- دوام این مدل ارتودنسی دندان از نمونه‌های فلزی کمتر است شکننده هستند.
- به دلیل احتمال شکنندگی و حساسیت نسبی‌شان، چندان برای کودکان توصیه نمی‌شوند.
- اتصالات الاستیک نگهدارنده سیم به براکت‌ها می‌توانند به راحتی لکه‌دار شوند، و تا وقتی که تعویض نشوند به همان شکل می‌مانند.
- طبق برخی گزارش‌ها دی باندینگ این براکت‌ها بعضا می‌تواند به سطح دندان (مینای دندان) آسیب بزند.
ارتودنسی خود تنظیم‌شونده (دیمون)
عملکرد بریس‌های خود تنظیم شونده (Self-Ligating) نسبت به ارتودنسی فلزی و نامرئی سیستم مدرن تری دارد.
تفاوت ارتودنسی دیمون با انواع ارتودنسی فلزی یا سرامیکی در این است که در بریس‌های خود تنظیم شونده از گیره‌ها برای نگه داشتن سیم در جای خود استفاده می‌شود و نه بندهای الاستیک اورینگ (O-ring).
این مدل ارتودنسی دندان هم به صورت فلزی موجود است، و هم به صورت سرامیکی و شفاف.
مزایای بریس خود تنظیم‌شونده
- تمیز کردن این بریس‌ها آسان‌تر است، چون قطعات محدودتری دارد و سیستم‌اش کمتر پیچیده است. همچنین، قطعات و سطح مقطع‌های کمتری برای تشکیل پلاک وجود دارد.
- به دلیل سیستم دیمون، تنظیم این بریس‌ها زمان کمتری می‌برد. در نتیجه، جلسات بیمار با دکتر کوتاه‌تر خواهد بود.
- به دلیل کنترل بهتر (در مقایسه با انواع ارتودنسی سنتی) متخصص می‌تواند دندان‌ها را بسیار دقیق‌تر تراز و مرتب کند.
- اگر ظاهر فلزی ارتودنسی برای بیمار خوشایند نیست، می‌تواند از نمونه‌های بدون رنگ یا هم‌رنگ دندان استفاده کرد.
- مدل های ارتودنسی تنظیم‌شونده اصطکاک و آسیب کمی را به مینای دندان تحمیل می‌کنند.
معایب ارتودنسی دیمون
- این گزینه مقرون به صرفه‌ترین نیست. از نظر قیمت، همچنان بریس‌های فلزی بهترین گزینه‌اند.
- حتی در صورت استفاده از براکت‌های سرامیکی دیمون، امکان درد و سوزش گونه‌ها، لثه‌ها و لب‌ها در اوایل درمان کاملا از بین نمی‌رود.
- در مدل‌های سرامیکی براکت دیمون، تنها براکت‌ها از جنس سرامیک هستند. سیمی که براکت‌ها را به هم وصل می‌کند، همچنان فلزی است.
ارتودنسی لینگوال
ارتودنسی لینگوال (Lingual) یا پشت دندانی روی سطح داخلی دندان‌ها متصل می‌شود تا به راحتی دیده نشود. برای نصب مدل های ارتودنسی لینگوال محدودیت سنی وجود ندارد، به شرط آنکه بافت‌های پریودنتال دست نخورده باشند. یعنی دندان‌ها محکم در استخوان ثابت باشند.
مزایای ارتودنسی لینگوال
- این بریس‌ها عملا اصلا دیده نمی‌شوند و یک گام فراتر از نمونه‌های سرامیکی و پلاک‌های شفاف هستند.
- می‌توانند بسیاری از مشکلات بایت و ناهنجاری‌ها را برطرف کنند.
- می‌توان آنها را برای افزایش راحتی بیمار و به حداکثر رساندن کارایی تنظیم کرد.
معایب ارتودنسی لینگوال
- بریس پشت دندانی به اندازه بریس‌های سنتی مؤثر نیست، و معمولا به زمان بیشتری برای هدایت دندان‌ها به جای مطلوب‌شان احتیاج دارد.
- این مدل می‌تواند به شدت برای بیمار آزاردهنده باشد (حداقل تا موقعی که کاملا به آن عادت کند)، چون در تماس مستقیم با زبان است.
- به دلیل موقعیت‌شان، صحیح تمیز کردن انواع ارتودنسی پشت دندانی دشوار است.
- ممکن است در ابتدا منجر به مشکلات گفتاری مانند نوک زبانی حرف زدن بشود. اما به محض عادت کردن، این وضعیت بهبود می‌یابد.
- هزینه آن نسبتا بالاست.
ارتودنسی رنگی
از دیگر انواع ارتودنسی که این روزها کاربردی بسیار زیادی هم دارد، می‌توانیم به ارتودنسی رنگی اشاره کنیم. ارتودنسی رنگی را نمی‌توانیم به عنوان یک سبک متفاوت از ارتودنسی معرفی کنیم؛ چراکه در روند اجرای این تکنیک از همان بریس‌ها و تجهیزات معمولی ارتودنسی استفاده می‌شود. ارتودنسی رنگی بهترین نوع ارتودنسی برای کودکان است که آنها را به ادامه روند درمانی ترغیب می‌کند.
توصیه می‌کنیم با در نظر گرفتن فاکتورهای زیر، از میان این رنگ‌های انواع ارتودنسی رنگی انتخاب کنید:
- رنگ پوست
- رنگ مو و چشم
- تناسب با سلیقه رنگی در لباس و پوشش
- رنگ مناسب فصل
مزایای ارتودنسی رنگی
- ارتودنسی رنگی بسیار متنوع است و جذابیت زیادی برای کودکان دارد.
- ارتودنسی رنگی بهترین نوع ارتودنسی برای تشویق کودکان به فرایند درمان است.
- به دلیل جذابیت این ارتودنسی، کودکان اهمیت زیادی به مراقبت از آنها می‌دهند تا رنگ بریس‌ها از بین نرود.
- روند طولانی درمان با استفاده از این بریس‌ها، حتی برای بزرگسالان هم جذاب خواهد شد.
معایب ارتودنسی رنگی
- مشخص بودن بریس‌ها بر روی دندان و جلب توجه آنها ممکن است برای بعضی از بزرگسالان جذاب نباشد.
- ممکن است پس از مدتی از رنگ بریس‌ها خسته شوید و امکان تعویض رنگ آنها تا طی شدن دوره درمانی وجود نداشته باشد.
انواع ارتودنسی متحرک
همان‌طور که از نام آنها می‌توانید حدس بزنید، ارتودنسی‌های متحرک (Removable) یا پلاک‌های نگهدارنده به گونه‌ای هستند که فرد هروقت بخوهد، می‌تواند آن را از دهانش خارج کند.
برخلاف انواع ارتودنسی ثابت، این مدل‌ها قدرت کمتری دارند؛ و بیشتر برای ایرادات جزئی یا در مراحل پایانی ارتودنسی ثابت پس از باز کردن بریس‌ها استفاده می‌شوند. چندمدل ارتودنسی متحرک داریم:
- ارتودنسی نامرئی یا پلاک‌های شفاف (اینویزیلاین)
- ارتودنسی فانکشنال
- پلاک نگهدارنده زد اسپرینگ
- پلاک نگهدارنده هالی
ارتودنسی نامرئی با الاینرهای شفاف
ارتودنسی نامرئی در واقعی اصطلاحی رایج برای پلاک‌های نگهدارنده شفافی با برند بسیار معروف اینویزیلاین (یا برندهای دیگر) است که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند؛ هرچند که این اصطلاح بعضا به ارتودنسی‌های سرامیکی هم اطلاق می‌شود. این پلاک‌ها فقط باید هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برداشته شوند.
در طول روند درمان، بسته به وضعیت دندان‌ها، بیمار چندبار باید پلاک‌های خود را عوض کند.
مزایای الاینرهای شفاف
- همان‌طور که از نام آن مشخص است، ارتودنسی نامرئی اصلا به چشم نمی‌آیند، مگر از فاصله خیلی نزدیک.
- خورد و خوراک بیمار را محدود نمی‌کند. وقتی بیمار آن را از دهان‌اش خارج کند، عملا می‌تواند هرچیزی را میل کند.
- به دلیل متحرک بودن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن هم به راحتی انجام می‌شود.
معایب الاینرهای شفاف
- اگر بحث هزینه برای بیمار مهم باشد، این گزینه اصلا بهترین نوع ارتودنسی دندان برای او نخواهد بود. چون تعویض الاینرها هزینه‌بر است. در واقع این روش از گران‌ترین درمان‌ها محسوب می‌شود.
- همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، برای مشکلات پیچیده دندانی مناسب نیستند. همچنین، به سرعتِ بریس‌های سنتی نتیجه نمی‌دهند.
- اینویزیلاین فقط برای نوجوانان و بزرگسالان در دسترس است، و نمی‌توان از آنها برای درمان کودکان استفاده کرد.
پلاک‌های فانکشنال
از دیگر انواع ارتودنسی متحرک، می‌توانیم به پلاک‌های فانکشنال اشاره کنیم. در موقعیت‌هایی که فک پایینی و یا بالایی بیمار، جلوتر از حالت طبیعی باشد، از این مدل استفاده می‌شود. با کمک این پلاک‌ها و استفاده مداوم از آنها می‌توان دندان‌ها را در وضعیت بهتر و مناسب‌تری قرار داد.
لازم به ذکر است که استفاده از این پلاک‌ها می‌تواند تا مدتی فرد را درگیر مشکلات و اختلالات تکلمی کند؛ اما این مشکلات گذرا هستند. بعد از اینکه فرد بتواند به وجود این پلاک در دهانش عادت کند، همه این مشکلات از بین خواهند رفت.
مزایای استفاده از پلاک فانکشنال
- نیازی به کشیدن دندان در کودکان وجود ندارد.
- امکان تغییر در ارتودنسی برای بهبود عملکرد فک وجود دارد.
- از آنجا که ارتودنسی فانکشنال فک را تغییر می‌دهد، می‌تواند در تغییر چهره هم موثر باشد.
- از مشکلات تنفسی پیشگیری خواهد شد.
- مانع از ایجاد درد مزمن در فک و بروز اختلال مفصل گیجگاهی خواهد شد.
- پس از اتمام ارتودنسی، دندان‌ها حالت خود را حفظ کرده و جابجا نمی‌شوند.
معایب ارتودنسی فانکشنال
- درصد موفقیت این روش به طور مستقیم به مراقبت‌هایی که فرد از ارتودنسی انجام می‌دهد بستگی دارد.
- برای بررسی روند درمان، نیاز به مراجعه بیشتری به دندانپزشک وجود دارد.
- باید به طور منظم و بر اساس برنامه پزشک از این ابزار متحرک استفاده کرد؛ در غیر این صورت، نتیجه دلخواه به دست نمی‌آید.
- ارتودنسی با پلاک فانکشنال معمولا برای بزرگسالان مناسب نیست؛ زیرا رشد فک آنها کامل شده است.
پلاک نگهدارنده زد اسپرینگ
از دیگر پلاک‌های متحرک که برای از بین بردن بی‌نظمی و ناهنجاری‌های دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانیم به پلاک‌های Z شکل اشاره کنیم. این پلاک برای برطرف کردن برخی از ناهنجاری‌ها مانند عقب زدگی یک تا چند دندان قدامی، گزینه خوبی محسوب شده و در صورت استفاده اصولی می‌تواند باعث جلو کشیدن آنها و نظم بیشترشان شود.
معمولا قبل از نصب این پلاک‌ها و انجام ارتودنسی از وسیع کننده کام استفاده می‌شود تا فضای کافی برای جابجایی دندان‌ها وجود داشته باشد.
مزایای استفاده از پلاک نگهدارنده زد اسپرینگ
- بریس زد اسپرینگ به طور کامل در دهان پنهان می‌شود و اصلا قابل مشاهده نیست.
- در صورتی که دندان‌ها بیش از حد عقب باشند، با این بریس به راحتی جلو کشیده می‌شوند.
- امکان استفاده از بریس برای یک یا چند دندان به صورت جداگانه وحود دارد.
معایب ارتودنسی با پلاک نگهدارنده زد اسپرینگ
- از آنجا که این پلاک‌ها مشخص نیستند، ممکن است حتی خود فرد گاهی وجود آنها را فراموش کرده و به درستی مراقبت نکند.
- متحرک بودن این پلاک‌ها باعث شده که نتیجه درمان به طور مستقیم به فرد بستگی داشته باشد؛ یعنی اگر فردی هستید که دائم دستورات مراقبتی را فراموش می‌کنید، بهتر است از این روش استفاده نکنید.
پلاک نگهدارنده ریتینر
این نوع ارتودنسی متحرک همیشه بعد از اتمام دوره ارتودنسی ثابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از اینکه اصلاحات و تغییرات مورد نظر در روند ارتودنسی ثابت انجام شد، ارتودنتیست بریس‌ها را باز کرده و نکات مراقبتی مورد نیاز با به بیمار گوشزد می‌کند.
یکی از مهم‌ترین نکات مراقبتی در این دوره، استفاده مداوم و اصولی از ریتینر است. این پلاک‌ها از حرکت دندان‌ها و بازگشت آنها به جای قبلی تا حد زیادی جلوگیری می‌کنند. از این رو برای باقی ماندن دندان‌ها در وضعیت منظم قبلی، باید حتما از این پلاک‌ها استفاده کنید.
مزایای پلاک نگهدارنده ریتینر
- استفاده از این پلاک‌ها برای کودکان باعث می‌شود که فضای کافی برای رشد دادن‌های دائمی وجود داشته باشد.
- امکان استفاده از این پلاک‌ها برای زمانی که دندان شیری زودتر از موعد بیفتد و دندان دائمی هنوز از لثه بیرون نیامده باشد، بسیار مناسب است.
- امکان بیرون آوردن ریتینر در زمان غذا خوردن، مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان وجود دارد.
معایب پلاک نگهدارنده ریتینر
- احتمال دارد پس از برداشتن ریتینر، گذاشتن مجدد آن را فراموش کنید.
- احتمال گم کردن ریتینر به ویژه برای کودکان وجود دارد.
- به دلیل متحرک بودن، احتمال آسیب دیدن این پلاگ زیاد است.
- ترشح بزاق در زمان استفاده از ریتینر زیاد می‌شود.
- در صورت عدم مراقبت صحیح، ریتینر محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها است.
انواع ارتودنسی در مطب دکتر «سعید قریشی»
اینجا در مطب دکتر «سعید قریشی»، بهترین متخصص ارتودنسی، درمان ایده‌آل شما تشخیص داده و تجویز می‌شود. ایشان به عنوان عضو انجمن ارتودنسی آمریکا و چندین انجمن بین‌المللی دیگر، دارای دیپلم فلوشیپ و بورد تخصصی ارتودنسی کانادا هم هستند و بر جدیدترین متدها و دستگاه‌های ارتودنسی دندان تسلط دارند.
دکتر قریشی در چهار مطب در غرب، شرق و مرکز تهران و همچنین قم بیماران را پذیرش می‌کنند. با نزدیک‌ترین مطب به خود در تماس باشید تا با بهترین روش ارتودنسی مختص به خودتان، در کوتاه‌ترین زمان زیباترین لبخندها را داشته باشید.
