سپریتور ارتودنسی که غالبا با لفظ فضاساز یا سپراتور یا جداکننده شناخته میشوند، ابزارهای مورد استفاده در ارتودنسی دندان هستند. سپراتور ارتودنسی باتوجه به نوع نیاز، پلاستیکی و یا فلزی در نظر گرفته میشود. کاربرد این جداکنندهها اصولا قبل از گذاشتن کشهای دندان آسیب و در محلی بین این نوع دندانهاست.
به طور واضح تر میتوان گفت سپراتور ارتودنسی ابزاری هستند که در بین دندانهای آسیاب بالا و پایین قرار میگیرند تا با فشار وارد به این دندانها آنها را از هم جدا کند. حدود یک تا هشت عدد از این جداکنندههای پلاستیکی و فلزی بین دندانها قرار میگیرد. بین یک تا دو هفته متناسب با نحوه جداسازی دندانهای آسیاب بین دندانها قرار میگیرد.
استفاده از جدا کننده ارتودنسی یا سپراتور ممکن است در ابتدای کار کلافه کننده و درد آور باشد، اما توصیه متخصص ارتودنسی به افراد این است که از دست زدن و اقدام به در آوردن آن خودداری کنند.
معرفی سپریتور ارتودنسی
سپریتور ارتودنسی یک ابزار مخصوص کار ارتودنسی است که وظیفه دارد، فضای لازم برای قرار دادن بریسها در بین دندانهای آسیاب بزرگ را ایجاد کند. این ابزار ارتودنسی در لابهلای دندانها قرار گرفته و باعث ایجاد حرکت جزئی و ایجاد یک فضای محدود میشود. اصل کاری که جدا کننده ارتودنسی انجام میدهد آماده سازی دندانها برای دریافت بندهای ارتودنسی است.
انواع سپریتور ارتودنسی
سپریتور ارتودنسی در دو نوع کشی و فلزی ساخته شده است. با توجه به تشخیص پزشک، یک نوع از این جداکنندهها برای ایجاد فضای بین دندانها جهت ادامه پروسه ارتودنسی مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع سپراتور ارتودنسی وابسته به فضای مورد نیاز در بین دندانها، و نحوه قرار گیری دندانها در کنار یکدیگر، میتواند متفاوت در نظر گرفته شود.
کش سپریتور ارتودنسی
کش سپریتور ارتودنسی به بندهای کشی معروف اند و جنسی الاستیک دارند. کش ارتودنسی جداکننده بیشتر از جداکننده فلزی کاربرد داشته و از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. این نوع جدا کننده اغلب به کش بین دندانها شناخته میشوند.
سپراتور فلزی ارتودنسی
گیرههای فلزی برای جداسازی دندانهایی که عمیقا در کنار یک دیگر قرار گرفته اند، مورد استفاده قرار میگیرند. به گیرههای فنری فلزی اصولا همان فنر گفته میشود. کاربرد کمتری نسبت به کش سپرتور ارتودنسی دارد و زمانی استفاده میشود که فاصله بین دندانها خیلی کم باشد.
کاربرد سپریتورهای ارتودنسی
از سپراتور ارتودنسی در ابتدای اعمال ارتودنسی روی دندانها و قبل از قرارگیری سیم ارتودنسی استفاده میشود. در درمان عارضههای فک و دندان با ارتودنسی، از ابزارهایی مثل سیم و براکت برای وارد کردن نیرو و جا به جایی دندانها استفاده میشود.
در این مرحله باید سیمی به دندانهای آسیاب بزرگ بسته شود تا نیروی کششی مورد نیاز برای ایجاد حرکت در دندانها توسط سیم به براکتهای نصبی روی دندانها منتقل شود. در بیشتر مواقع، فاصله بین دندانهای آسیاب بزرگ (در اصطلاح دندانپزشکی مولر) بسیار ناچیز است. بنابراین کار متخصص ارتودنسی برای نصب حلقه بند به دور دندان امکان پذیر نیست.
برای بستن و اتصال انتهای سیم قوس ارتودنسی به دندان آسیاب بزرگ یا مولر، متخصص ارتودنسی به یک فضای جزئی خالی در اطراف دندانهای مدنظر نیاز دارد. جدا کننده یا سپریتور ارتودنسی تامین کننده این فضای خالی است. جداکننده ارتودنسی با قرار گرفتن ۱ الی ۲ هفتهای بین دندانهای مولر باعث ایجاد این فضا برای تکمیل عمل ارتودنسی میشوند.
نحوه قرار دادن سپراتور ارتودنسی بین دندانها
روشهای مختلفی برای قرارگیری بندهای پلاستیکی و گیرههای فلزی بر اساس نوع آنها بین دندانها وجود دارد. برای جاگذاری بندهای پلاستیکی از نخ دندان استفاده میشود. گیرههای فنری فلزی نیز به دلیل خاصیت نصبی که دارند به راحتی در داخل فضای بین دندانی قرار میگیرند.
فرآیند قراردادن جداکننده ارتودنسی اصولا بدون درد صورت میگیرد. تنها در حالتی که فشردگی دندانها بالاست ممکن است، اندکی درد حس شود.
حس استفاده از سپریتور ارتودنسی در دهان
اصولا در هنگام انجام ارتودنسی ثابت بین یک تا هشت سپراتور در دهان و بین دندانها حس میشود. این مورد با توجه با آستانه و تحمل افراد میتواند کلافگی را به دنبال داشته باشد. در هنگام خوردن غذاهای سفت و مسواک زدن باید رعایت کامل را داشته باشید. در اثر قرار گرفتن ابزار ارتودنسی در نزدیکی لثه گاهی التهاب و تورم در لثه دیده میشود که جای نگرانی نیست.
جهت کنترل درد احتمالی و کمتر شدن حس کلافگی در افراد در طول ارتودنسی به نکات زیر اشاره میکنیم:
- در ابتدا از غذاهای نرم استفاده کنید؛ این عمل برای کنترل درد در لثهها تا بهبود نسبی آنها توصیه میشود.
- غذا را به تکههای کوچک تقسیم کنید؛ این کار برای زمانی که از جداکننده ارتودنسی استفاده میکنید اثر بخش است. از گاز زدن میوهها و جویدن تکههای بزرگ سبزیجات خودداری کنید.
- غذا را به آرامی بجوید؛ وقتی با سپراتور ارتودنسی در دهان غذا میل میکنید، از لقمههای کوچک استفاده کرده و غذا را به آرامی بجوید.
- سبزیجات سفت را قبل از خوردن بپزید؛ ایده مناسب برای استفاده از منفعت سبزیجات بدون احساس درد در هنگام استفاده از جداکنندهها بخار پز کردن آنهاست.
- از خوردن مواد غذایی چسبناک و دست زدن به دندانها بعد از غذا خوداری کنید؛ تا زمانی که به حضور سپریتور ارتودنسی در دهان عادت کنید، ممکن است حس گیر گردن غذا بین دندانها را در شما ایجاد کند.
- و در نهایت از خوردن غذاهای شیرین، سفت و یخ در دوره درمان ارتودنسی مخصوصا زمان استفاده از جداکننده ارتودنسی تا جایی که میتوانید پرهیز کنید.
آیا استفاده از سپریتور ارتودنسی درد دارد؟
طبق بازخوردی که کاربران به سایت thelookortho دادهاند، ظاهرا واکنش بیماران به سپریتورهای بین دندانهایشان متفاوت است و برای همه تجربه یکسانی وجود ندارد. در صورت کمبود فضا بین دندانهای آسیاب، سپراتورها میتوانند لثه را تحریک کرده و باعث درد مداوم، خونریزی و تورم شوند.
نوشیدنیهای سرد یا بستنی ممکن است درد را موقتاً تسکین دهند، ولی مسکنها مؤثرتر هستند. درد ممکن است بلافاصله یا بعد از مدتی ظاهر شود و جویدن غذاهای سخت و ترد مشکل شود. مسواک زدن منظم برای جلوگیری از مشکلات بهداشتی توصیه میشود. با این حال داشته باشید که درد اولیه طبیعی بوده و پس از مدتی کاهش مییابد و بیمار به آن عادت میکند.
There are various reactions patients experience to having spacers placed between their teeth. If the patient has a relatively small amount of space between their molars (or none at all), then the spacer may irritate the nerves in the gum of the mouth, causing constant pain. In some cases the spacer digs into the gums, causing bleeding and swelling; and would be more uncomfortable than the actual braces.
نحوه خارج کردن سپریتور ارتودنسی
سپریتور ارتودنسی تا زمانی که متخصص ارتودنسی اقدام به خارج کردن آن نکرده باشد باقی میماند. گاهی ممکن است در اثر باز شدن فضای بین دندان این نوع جدا کنندهها از محل قرار گیری خارج شوند. مدت زمان حضور جداکننده ارتودنسی بین ۱۰ الی ۱۴ روز بوده و پس از این مدت زمان، توسط دندانپزشک از بین دندانها خارج میشوند.
اگر سپریتور خارج شد باید چه کاری بکنیم؟
اگر در این فاصله زمانی به دلیل مصرف غذاهای سفت و چسبناک سپریتور ارتودنسی از بین دندان به صورت خود به خود از محل قرار گیریاش خارج شود، بیانگر این است که فاصله مورد نظر در دندان ها ایجاد شده و جای نگرانی نیست. اما اگر دستکاری و خوردن غذاهای نامناسب منجر به خارج شدن جداکننده ارتودنسی از بین دندان شده باشد، برای نصب مجدد آن باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
رعایت نکات بهداشتی برای زمان استفاده از جدا کنندهها از ارزش بالایی برای بهداشت دهان و دندان تاثیر دارد. شستن دندانها با جلو عقب کشیدن مسواک، احتیاط لازم در هنگام استفاده از نخ دندان و مصرف داروهای مسکن تحت نظارت دندانپزشک در هنگام درد از جمله نکات مراقبتی در کنترل درد و مدارا با جداکننده ارتودنسی در طول درمان دندانها با ارتودنسیهای ثابت است.
در این مقاله به این موضوع پرداختیم که سپریتور ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد. همچنین در ارتباط انواع آن که شامل کش سپریتور ارتودنسی و جداکننده فلزی است صحبت کردیم. بیان کردیم که سپریتور کشی محبوبیت بیشتری دارد و در شرایطی که فاصله بین دندانها کم باشد از سپریتور فلزی استفاده میشود.
و در آخر به سوالاتی مانند نحوه خارج سازی، مراقبت، درد سپریتورها و حسی که حین استفاده از آنها در دهان به وجود میآید پاسخ دادیم.