نداشتن دندان که از آن به عنوان دندان غایب یا دندان از دست رفته یاد میشود، یک مشکل بسیار شایع است که میتواند به دلایل مختلف از جمله ژنتیک، بیماری لثه، پوسیدگی دندان یا جراحت اتفاق بیفتد.
مشکل نداشتن دندان جلو روی الگوی جویدن غذا تاثیر میگذارد، باعث تحلیل استخوان و کاهش اعتماد به نفس میشود و در صورت درمان نشدن ممکن است احتمال ابتلا به سایر بیماریها را افزایش دهد. خوشبختانه، صرفنظر از علت نداشتن دندان، راههای مختلفی برای درمان آن وجود دارد.
علت ایجاد دندان غایب چیست؟
همه افراد با افزایش سن، دندانهای اولیه خود که به آنها دندانهای شیری میگویند را از دست میدهند. ۳۲ دندان ثانویه که جایگزین دندانهای شیری میشوند، دائمی هستند.
طیف گستردهای از شرایط، مسائل بهداشتی و سایر عوامل میتوانند باعث از دست دادن دندانهای دائمی شوند یا احتمال بروز این مشکل را افزایش دهند. این عوامل را در ادامه بررسی میکنیم.
۱. ژنتیک
در بعضی موارد، دندانهای ثانویه به دلیل ناهنجاری ارثی فک بالا و پایین تشکیل نمیشوند. به این مشکل فقدان مادرزادی دندان یا آژنزی دندان (Dental agenesis) میگویند.
این عارضه میتواند همراه با سایر مشکلات مادرزادی از جمله شکاف کام و لب (شکاف در لب بالایی و سقف دهان) و سندرم داون (وجود یک نسخه اضافی از کروموزوم ۲۱) رخ دهد.
دندان غایب با منشاء ژنتیکی به سه دسته اصلی تقسیم میشود:
- هیپودنشیا (Hypodontia): شایعترین شکل آژنزی است که طی آن یک تا پنج دندان (بدون احتساب دندان عقل) تشکیل نمیشود.
- الیگودنشیا (Oligodontia): زمانی رخ میدهد که حداقل ۶ دندان به دلیل آژنزی وجود نداشته باشد.
- آنودنشیا (Anodontia): هیچکدام از دندانهای ثانویه در دهان تشکیل نمیشوند.
۲. بیماری لثه
از سایر عواملی که باعث از دست دادن دندان میشوند میتوان به بیماری لثه اشاره کرد که به لق شدن دندانها یا عقبنشینی بافت لثه منجر میشود.
ژنژیویت که با التهاب، قرمزی و خونریزی لثه همراه است، شکل خفیف بیماری لثه محسوب میشود و معمولا با رعایت بهداشت دهان و دندان بهبود مییابد. با این حال اگر به موقع درمان نشود، به پریودنتیت تبدیل میشود که در آن التهاب و عفونت به زیر خط لثه حرکت میکند و خطر ایجاد دندان غایب را افزایش میدهد.
۳. جراحت
گاهیاوقات نداشتن دندان جلو یا سایر دندانها به صدمات ورزشی، زمین خوردن، تصادفات رانندگی و سایر جراحتها مربوط میشود.
اگر به دلیل ضربه یا جراحت یک یا تعدادی از دندانهای خود را از دست دادید، فورا به دندانپزشک مراجعه کنید. تا زمان درمان سعی کنید دندان کنده شده را در جای خود قرار دهید. اگر این کار امکانپذیر نبود، دندان را داخل یک لیوان شیر بگذارید یا آن را در دهان و کنار گونه خود نگه دارید.
هرگز دندان کنده شده را در دستمال کاغذی نپیچید یا آن را با مواد شیمیایی تمیز نکنید. همچنین توصیه میشود از لمس کردن ریشه آن خودداری کنید.
۴. سایر دلایل
عوامل دیگری هم وجود دارند که میتوانند خطر ایجاد دندان غایب را افزایش دهند، از جمله:
- پوسیدگی دندان: باکتری هایی که دندان را پوسیده میکنند در صورتی که به موقع درمان نشوند، سبب تحلیل تحلیل مینای دندان میشوند. ادامه یافتن این روند در نهایت منجر به پوسیدگی دندان خواهد شد.
- تغذیه نامناسب: تغذیه نامناسب ممکن است شامل خوردن مواد قندی زیاد باشد که دندانها را پوسیده میکند و یا خورن خوراکی های سفت باشد که ممکن است سبب شکستن و از دست رفتن دندان شود.
- سیگار کشیدن: استعمال دخانیات طی سالیان زیاد، سبب پوسیدگی و تحلیل مینای دندان شده که فرد را در معرض از دست دادن دندان قرار میدهد.
- عدم دسترسی به خدمات دندانپزشکی: عدم دسترسی یا مراجعه به دندانپزشک، باعث میشود مشکلات دندانی شدیدتر شده و این مورد میتواند سبب بروز انواع بیماریهای لثه و یا تخریب ریشه دندان شود.
- رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان: عدم رعایت مناسب بهداشت مناسب دهان و دندان، تمامی دندان و لثه ها را در معرض پوسیدگی و آسیب قرار میدهد. پوسیدگی دندان و لثه ها که درمان نشود، منجر به لقی و نداشتن دندان میشود.
بیماریهای زیر هم ممکن است به نداشتن دندان منجر شوند:
- دیابت
- بیماری قلبی
- آسم
- آمفیزم (بیماری ریوی)
- مشکلات کبدی
- آرتریت روماتوئید (یک بیماری خودایمنی که مفاصل را تحت تاثیر قرار میدهد)
- سکته مغزی (اختلال در جریان خون مغز)
دندان غایب چه عوارضی دارد؟
گاهیاوقات بسته به محل دندان از دست رفته، ممکن است این مشکل روی سلامتی و کیفیت زندگی شما تاثیر کمی داشته باشد. اما دندانها طوری طراحی شدهاند که با هم کار کنند، بنابراین در بیشتر موارد از دست دادن یک یا چند دندان میتواند در توانایی شما برای غذا خوردن و صحبت کردن اختلال ایجاد کند و حتی عضلات فک و صورت را تحت تاثیر قرار دهد.
به طور کلی، از عوارض نداشتن دندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل در جویدن و بلعیدن غذا و در نتیجه تغذیه نامناسب
- کاهش عزت نفس و احساس جذابیت
- اختلالات بایت یا ناهمراستایی دندانها (حتی نداشتن یک دندان میتواند باعث حرکت کردن دندانهای اطراف شود)
- از دست دادن استخوان یا تحلیل استخوان
- ضعیف شدن عضلات و ساختار فک
- افزایش خطر از دست دادن سایر دندانها یا ابتلا به سایر مشکلات دندانی
در پایین میتوانید تصویر فردی با مشکل نداشتن دندان جلو را ببینید که چقدر بر ظاهر وی تاثیر گذاشته است.
بهترین روش برای درمان دندان غایب چیست؟
امروزه روشهای مختلفی برای جایگزین کردن دندان از دست رفته وجود دارد که در این بخش به آنها اشاره میکنیم.
۱. اصلاح دندان غایب با ایمپلنت
زمانی که فقط به جایگزین کردن یک دندان نیاز دارید یا چند دندان خود را در نواحی مختلف دهان از دست دادهاید، میتواند از ایمپلنتهای دندانی استفاده کنید.
در این روش درمانی، یک میله کوچک پیچ مانند داخل فک بالا یا پایین قرار داده میشود تا به استخوان اطراف جوش بخورد و بتواند تاج مصنوعی دندان را نگه دارد.
مهمترین مزیت ایمپلنت این است که دندان جایگزین شده شبیه دندان طبیعی به نظر میرسد و میتواند چند دهه دوام بیاورد. مزیت دیگر این است که ایمپلنت برخلاف بریج دندانهای مجاور را درگیر نمیکند، بنابراین بقیه دندانها دست نخورده باقی میمانند.
اما این روش ممکن است معایبی هم داشته باشد. به عنوان مثال، یک نوع جراحی به شمار میرود و به همین دلیل برای انجام آن باید از سلامت جسمانی خوب برخوردار باشید. بهعلاوه، روند بهبودی ممکن است چند ماه طول بکشد.
ذکر این نکته ضروری است که ایمپلنت اغلب نسبت به سایر گزینههایی که برای جایگزین کردن دندان از دست رفته توصیه میشوند، گرانتر است.
۲. دندان مصنوعی
در مواردی که تعداد زیادی از دندانهای خود را از دست داده باشید، ممکن است استفاده از دندان مصنوعی به شما پیشنهاد شود. به طور کلی، ۲ نوع دندان مصنوعی وجود دارد:
- دندان مصنوعی جزئی برای جایگزین کردن یک یا چند دندان
- دندان مصنوعی کامل برای جایگزین کردن یک ردیف دندان در فک بالا، فک پایین یا هر ۲ فک
دندان مصنوعی شباهت زیادی به دندانهای طبیعی دارد. همچنین نسبت به سایر روشهایی که برای جایگزین کردن دندان غایب انجام میشوند، ارزانتر است. اما ممکن است بعضی از افراد، حداقل تا زمانی که عادت کنند، استفاده از آن را آزاردهنده بدانند.
دندانهای مصنوعی را باید هر روز از دهان برداشته و تمیز کنید. علاوه بر این، لازم است قبل از خواب آنها را درآورید. این جابهجایی مداوم میتواند به دندانهای مصنوعی آسیب بزند.
۳. بریج یا پل دندان
اگر نمیخواهید ایمپلنت دندانی یا دندان مصنوعی داشته باشید، از دندانپزشک بپرسید که آیا کاندید بریج دندان هستید یا خیر. این روش معمولا زمانی توصیه میشود که چند دندان مجاور یکدیگر را از دست داده باشید. در این روش، دندان مصنوعی به دندانهای مجاور متصل میشود و جای خالی دندان از دست رفته را پر میکند.
بریج شبیه دندانهای طبیعی به نظر میرسد و معمولا ارزانتر از ایمپلنت است. با این حال، ممکن است تمیز کردن اطراف آن دشوار باشد. در نتیجه، پلاکها و باکتریها میتوانند زیر بریج نفوذ کنند و باعث پوسیدگی دندان یا عفونت شوند.
از سوی دیگر، باید به این نکته اشاره کرد که استفاده از بریج مستلزم تغییر دادن سایر دندانها یا اتصال به آنها است. بنابراین یک بریج نامناسب میتواند به مرور زمان به دندانهای مجاور آسیب برساند.
۴. ارتودنسی برای دندان غایب
بستن فاصله بین دندانها از طریق ارتودنسی یک دندان یا ارتودنسی دندان جلو و عقب، یکی از بهترین روشها برای درمان دندان از دست رفته است. اما برای همه مناسب نیست و به ویژگیهای فرد از جمله سن، میزان شلوغی دندانها و وضعیت فک بستگی دارد. از سوی دیگر، اگر فضای بین دندانها خیلی زیاد باشد، نمیتوان از این روش استفاده کرد.
گاهیاوقات هم از ارتودنسی برای باز کردن فاصله بین دندانها استفاده میشود. به عبارت دیگر، دندانپزشک فضای خالی بین دندانها را به اندازه کافی باز میکند تا بتواند در نهایت آن را با ایمپلنت یا بریج پر کند.
در مورد اینکه آیا ارتودنسی برای شما گزینه مناسبی محسوب میشود یا خیر و مدت زمان ارتودنسی باید با دندانپزشک مشورت کنید. دندانپزشک با بررسی شرایط شما میتواند بهترین راهکار درمانی را پیشنهاد دهد.
۵. روش نوین اوردنچر
اوردنچر یک روش نوین در دندانپزشکی است که از ترکیب ایمپلنت و پروتز دندان مصنوعی تشکیل میشود. درمان نداشتن دندان با این روش به این صورت است که اوردنچر درون استخوان فک کاشته میشود و دیگر مشکلات سر خوردن روی لثه را ندارد.
برای درمان نداشتن دندان، ایمپلنت بهتر است یا ارتودنسی؟
اینکه برای درمان نداشتن دندان از کدام روش میتواند استفاده کنید، با توجه به شرایط سایر دندانها، فک و میزان فاصله بین دندان تعیین میشود. روش ارتودنسی برای از بین بردن فاصله بین دندانی که زیاد نیست کاربرد دارد و همراه با آن سایر مشکلات دندانی و فکی را نیز درمان میکند.
ایمپلنت اما برای پر کردن فاصله بین دندانی بیشتری کاربرد دارد و در صورت انجام ایمپلنت، ارتودنسی پس از آن با چالش مواجه میشود. بنابراین توصیه میشود برای انتخاب بهترین شیوه اصلاح نداشتن دندان، به متخصص ارتودنسی مراجعه فرمایید.
مقرون به صرفه ترین روش درمان نداشتن دندان چیست؟
به ظور کلی روش های بریج و دندان مصنوعی، کم هزینهتر از سایر روشها هستند اما توصیه ما به شما این است که برای درمان بیدندانی، تنها معیارتان هزینه نباشد. باتوجه مشکلات و معایبی که بریج و دندان مصنوعی دارند، اکثر مراجعین روشهای دیگری را انتخاب میکنند.
بهتر است در این خصوص با یک متخصص ارتودنسی مشورت نمایید.
نداشتن دندان نه تنها باعث کاهش عزت نفس میشود، بلکه میتواند روی سلامتی تاثیر بگذارد و به مشکلات جدی منجر شود. این مشکل به دلایل مختلف از جمله اختلالات ژنتیکی، بیماری لثه، جراحت و رعایت نکردن بهداشت رخ میدهد. علاوه بر این، میتواند به سایر بیماریها مثل دیابت مرتبط باشد.
در حال حاضر، راهکارهای مختلفی برای جایگزین کردن دندان از دست رفته وجود دارد، از جمله ایمپلنت، بریج، دندان مصنوعی و ارتودنسی. مانند هر مشکل دیگری، هر چقدر سریعتر به دنبال درمان بروید، نتیجه بهتری کسب میکنید.
