زخم روی زبان یکی از مشکلات رایج در زمینه بهداشت دهان و دندان به شمار می‌آید که بسته به شدت زخم و میزان آسیب وارده، باعث درد و ناراحتی شدیدی می‌شود. این زخم باعث ایجاد سوزش و تحریک در زبان شده و در صورت نادیده گرفته شدن ممکن است عوارض جدی‌تری به دنبال داشته باشد.
در این مقاله به بررسی علل ایجاد زخم روی زبان، روش‌های خانگی، گیاهی و دارویی برای درمان آن و نیز روش‌های پیشگیری از زخم شدن زبان و کنار زبان می‌پردازیم. تا پایان با ما همراه باشید.
انواع زخم روی زبان
زخم های روی زبان ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود و انواع مختلفی داشته باشد. انواع رخم ها بر اساس عوامل درونی و بیرونی هستند. برخی از زخم ها ناشی از عفونت، حساسیت و سایر مشکلات درونی هستند. ممکن است به دلیل آسیب های بیرونی نیز زخم بر روی یا کنار زبان ایجاد شده باشد.
دو دسته اصلی از انواع زخم روی زبان عبارت‌اند از:
۱- زخم‌های تراوشی یا آفت‌ها دهان
این نوع زخم‌ها معمولا اندازه کوچکتری دارند و ناشی از عواملی نظیر عفونت‌های قارچی یا ویروسی، تماس مواد شیمیایی یا آسیب از طریق اشیا برنده مثل دندان‌های تیز شکل می‌گیرند. این نوع زخم گاهی با قرمزی و ورم لثه نیز همراه است. زخم های تراوشی زبان معمولا به سطح زبان آسیب می رساند که عموما یا سوزش و یا کمی درد هنگام غذا خوردن همراه هستند.
۲- زخم‌های تروماتیک یا آسیب‌های مکانیکی
این نوع زخم‌ها به دلیل آسیب به بافت‌های زبان ایجاد می‌شوند. به عنوان مثال، آسیب ناشی از گازگرفتن زبان، خوردن غذاهای داغ، ضربه به دهان و زبان یا تماس با غذاهای سخت می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های تروماتیک شوند. این زخم ها عمیق تر بوده و به بافت زبان صدمه وارد می کند. برای این نوع مشکلات بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
نشانه‌های زخم روی زبان
علائم زخم روی زبان ممکن است شامل تورم، قرمزی، درد، سوزش و حساسیت در ناحیه زخم باشد. این زخم‌ها معمولا به صورت تکی یا گروهی ظاهر می‌شوند. زخم دهان و روی زبان بسیار ناخوشایند است و می‌توانند در خوردن، صحبت کردن و حتی تنفس بگذارد. برخی از علائم اصلی عبارتند از:
- تغییر رنگ یا کبودی در بخش های مختلف زبان
- خونریزی از زبان به مقدار کم یا زیاد
- تورم و قرمزی در نواحی کنار و روی زبان
- احساس سوزش یا درد در حالت عادی و هنگام غذا خوردن
- بروز حساسیت و خارش در زبان
علت زخم شدن و سوزش زبان
در برخی موارد پاسخ به این سوال که “زخم روی زبان نشانه چیست؟” نیازمند بررسی توسط پزشک است. اما به طور کلی دلیل زخم شدن و سوزش زبان ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- عفونت‌های قارچی یا ویروسی مانند سرخک، هرپس و کاندیدیازیس
- تماس با مواد شیمیایی مثل مواد اسیدی یا قلیایی
- حساسیت غذایی یا آلرژی که بیشتر توسط میوه‌ها، سبزیجات خام و برخی از آجیل‌ها ایجاد شده و اغلب در نوجوانان مبتلا به سندرم آلرژی دهان مشاهده می‌شود
- آسیب ناشی از غذاهای تیز یا گاز گرفتن که علاوه بر زخم روی زبان، علت زخم شدن گوشه لب نیز هست.
- درمان‌های دندانپزشکی
- تماس با مواد محرک مانند دود و الکل
- ناهنجاری در دهان مثل دندان‌های مصنوعی
- اختلال نوروپاتیک ناشی از تحریک یا صدمه به عصب‌ها
- خوردن غذاهای داغ
- سندرم سوزش دهان
- لیکن پلان ( نوعی بیماری خود ایمنی که باعث خارش پوستی و ایجاد لکه‌های سفید یا قرمز و درد در زبان هنگام خوردن یا نوشیدن می‌شود)
- کمبود ویتامین B12 ، آهن یا فولیک اسید (کم خونی)
- سرطان دهان
داروهای مناسب برای درمان زخم زبان
با توجه به میزان عارضه و نوع زخم ایجاد شده روی زبان، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی، ضدعفونی کننده یا حتی ضد ویروسی تجویز نماید. علاوه‌براین، داروهای کمکی برای کاهش درد و سوزش زخم‌ها نیز می تواند به بهبود علائم کمک کند. موارد زیر به طور معمول به عنوان دارو برای زخم شدن زبان تجویز می‌شوند:
- داروهای آنتی‌بیوتیک موضعی: مانند کلیندامایسین و مترونیدازول که در کاهش عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن که در کاهش درد و التهاب زخم‌ها تاثیرگذار هستند.
- دهانشویه‌های ضدعفونی کننده: استفاده از دهانشویه‌هایی که حاوی آنتی سپتیک‌هایی مانند کلروهگزیدین یا هیدروژن پراکسید هستند، می‌تواند در پاک کردن منطقه زخم و کاهش علائم آن موثر باشد. برای برای انتخاب نوع و نحوه استفاده از دهانشویه بهتر است با دندانپزشک خود مشورت کنید.
- داروهای ضد ویروس: در صورتی که زخم ناشی از عفونت ویروسی باشد (مانند هرپس)، داروهای ضد ویروسی مثل آسیکلوویر ممکن است تجویز شوند.
- مسکن‌ها و ضد سوزش‌ها: استفاده از داروهای موضعی حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین می‌تواند به کاهش سوزش و درد زخم‌ها کمک کند.
حتما قبل از مصرف هر گونه دارو، بهتر است با پزشک یا دندانپزشک خود مشورت کنید تا داروهای مناسب با توجه به وضعیت شما تجویز شوند.
بهترین دهانشویه برای زخم زبان
به منظور انتخاب بهترین دهانشویه برای زخم زبان باید بدانیم که استفاده از دهانشویه‌های ضد التهاب و ضدعفونی کننده به کاهش التهاب و تسریع بهبود زخم روی زبان کمک می‌کند. دهانشویه‌های حاوی آلوئه ورا، کلروهگزیدین یا هیدروکلرید بنزیدامین همگی به عنوان گزینه‌های موثر در این زمینه شناخته می‌شوند.
استفاده از دهانشویه مناسب علاوه بر بزرگسالان برای کودکان نیز ضروری است و می‌تواند به پیشگیری و درمان عفونت لثه کودکان کمک کند.
داروهای گیاهی برای درمان زخم روی زبان
استفاده از داروهای گیاهی به عنوان یک راه حل طبیعی برای درمان زخم‌های زبان مورد توجه قرار گرفته است. برخی گیاهان دارای ترکیبات ضد التهابی و ضد عفونی کننده هستند که می‌توانند در بهبود علائم زخم‌ها تاثیرگذار باشند.
به‌عنوان مثال، جوش شیرین به دلیل ترکیبات ضد التهابی می‌تواند به کاهش التهاب زخم‌های زبان کمک کند. مریم گلی به دلیل ترکیبات ضد عفونی کننده می‌تواند در مقابله با باکتری‌ها و عفونت‌های موثر است. سماق که دارای خواص ضد التهابی و ویتامین C است، می‌تواند در تسریع فرآیند بهبود زخم زبان تاثیرگذار باشد.
قبل از استفاده از هر داروی گیاهی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از تداخل با داروهای دیگر یا مشکلات حساسیتی جلوگیری شود.
درمان خانگی فوری برای زخم زبان
مقابله با زخم‌های دهان و زبان ممکن است آزاردهنده باشد، اما راه‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند به سرعت درد را کاهش داده و فرآیند بهبود را تسریع کنند. مزیت استفاده از درمان های خانگی زخم روی زبان، بهبود سریع قبل از مراجعه به دکتر است. اما در صورتی که زخم و مشکلات زبان شما زیاد است، و سابقه این مشکل را در زمان های مختلف داشتید، حتما به پزشک مراجعه کرده تا از درمان خود مطمئن شوید. در ادامه، تعدادی از روش‌های موثر خانگی برای این منظور بیان شده است.
شستشو با آب نمک
غرغره کردن با آب نمک ولرم می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. نصف قاشق چایخوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کرده و بدون بلعیدن، آب را در دهان خود مدتی نگه دارید.
استفاده از ژل آلوئه‌ورا
ژل آلوئه‌ورا دارای خواص ضد التهابی است و برای کاهش ناراحتی و بهبودی زخم‌ها مفید است. مقداری از ژل آلوئه‌ورا را به طور ملایم بر روی زخم مالیده تا به خوبی جذب شود.
استفاده از عسل
عسل به عنوان یک ضد التهاب طبیعی می‌تواند برای کاهش ناراحتی و بهبود زخم‌ها مفید باشد. مقدار کمی عسل را به طور مستقیم بر روی زخم مالیده و مدتی اجازه دهید تا جذب شود.
نوشیدن مداوم آب
نوشیدن مقدار زیادی آب دهان را مرطوب نگه داشته و به فرآیند بهبودی زخم زبان کمک می‌کند. همچنین آب خنک سوزش زبان را کاهش داده و در بهبود طبیعی آن کمک می کند.
استفاده از داروها و دهانشویه‌های غیرنسخه ای
دهانشویه‌ها و داروهای غیرنسخه‌ای حاوی بنزوکائین می‌توانند موقتا ناحیه زخم را بی حس کرده و درد را کاهش دهند.
اجتناب از غذاهای تحریک کننده
غذاهای تند و اسیدی زخم‌ها را تحریک می‌کنند، بنابراین بهتر است تا در طول دوره درمان، از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
حفظ بهداشت دهان و دندان
دندان‌ها را به آرامی با مسواک نرم تمیز کرده و از خمیر دندان ملایم استفاده کنید. از دهانشویه‌های خیلی قوی که ممکن است تحریک کننده باشند، خودداری کنید.
پرهیز از مصرف دخانیات و الکل
مصرف سیگار و الکل زخم‌ها را تحریک کرده و فرآیند بهبودی را تاخیر می‌اندازد.
اجتناب از لمس زخم‌ها
از لمس زخم‌ها با انگشتانتان خودداری کنید تا از تحریک و احتمال عفونت بیشتر جلوگیری شود.
مدیریت استرس
استرس در تشدید زخم‌های دهانی موثر است، بنابراین از تکنیک‌های آرامشی مانند مدیتیشن و یوگا برای کاهش استرس کمک بگیرید.
زخم شدن زبان و ارتباط با سرطان
زخم روی زبان، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات متنوع در سلامتی دهان و دندان باشند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم. اگرچه در اکثر موارد زخم‌های زبان ارتباط مستقیمی با سرطان ندارند، اما در برخی موارد ممکن است نشانه‌هایی از بیماری‌های خطرناکی باشند.
زخم‌هایی که به صورت مزمن و طولانی مدت ظاهر می‌شوند و بهبودی نمی‌یابند، باید مورد توجه و بررسی دقیق توسط پزشک قرار گیرند. در بعضی موارد، زخم‌های زبان ممکن است نشانه‌ای از عوارض بیماری‌های جدی مانند سرطان دهان یا گلو باشند. افرادی که با زخم‌های زبان مزمن مواجه هستند و این زخم‌ها به مرور زمان بزرگ‌تر می‌شوند یا خونریزی دارند، باید به پزشک مراجعه کنند تا تشخیص دقیق و در صورت لزوم مطالعات تکمیلی انجام دهند.
برای حفظ سلامتی و تشخیص به موقع بیماری‌های مزمن باید هرگونه تغییرات غیرعادی در زبان را جدی گرفته و برای ارزیابی بیشتر به پزشک متخصص مراجعه نمایید. به خاطر داشته باشید زمانی که مشکلات دهان و دندان را نادیده می‌گیرید، ممکن است به تدریج با عوارض جدی‌تر و بیماری‌های خطرناک مانند سرطان مواجه شوید.
درمان زخم کنار زبان
عواملی مانند برخی از درمان‌های دندانپزشکی، گازگرفتن هنگام خوردن غذا، برخورد اجسام تیز و سفت منجر به ایجاد زخم در کنار زبان می‌شوند.
در صورتی که زخم ایجاد شده به صورت جزئی است می‌توانید از کمپرس سرد یا شستشو با آب گرم برای درمان زخم کنار زبان استفاده کنید. اما چنانچه زخم عفونی است یا توسط عوامل شیمیایی یا خارجی ایجاد شده، بهتر است برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از زخم شدن زبان
با رعایت موارد زیر می‌توانید از ایجاد زخم‌های روی زبان جلوگیری کنید:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: مراقبت مناسب از دهان و دندان شامل تمیز کردن دهان و زبان به طور منظم و مصرف غذاهای سالم می‌تواند از ایجاد زخم‌ها جلوگیری کند.
- اجتناب از مواد تحریک کننده: اجتناب از مصرف موادی نظیر تنباکو و خوراکی‌های ترش و تند می‌تواند به حفظ سلامت زبان کمک کند.
با توجه به آثار ناشی از زخم‌های روی زبان، بهتر است همیشه به راهنمایی و توصیه‌های پزشکی پایبند باشید و در صورت نیاز، تست‌های مرتبط را انجام دهید تا منشا زخم های دهانی و روی زبان را یافته و راهکار درمانی مناسب برای درمان آن ها در پیش بگیرید.
نتیجه گیری
زخم روی زبان دلایل متعددی دارد و می‌تواند با احساس درد و سوزش در زندگی روزمره افراد اختلال ایجاد کند. در صورتی که زخم روی زبان به مدت زمان طولانی ادامه داشته یا علائم آن بسیار شدید باشد، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود. پزشک با بررسی زخم و سایر علائم می‌تواند علت بروز آن را تشخیص داده و روش درمان زخم روی زبان مناسبی را تجویز کند.
برای جلوگیری از زخم شدن زبان سعی کنید بهداشت دهان و دندان را به درستی رعایت کرده و از دهانشویه‌های مناسب استفاده نمایید. همچنین از تماس زبان با مواد محرک خودداری کرده و غذا را به آرامی بجوید که تیزی دندان‌ها به زبان آسیب نرسانند.
سلام…. ارادت … متاسفانه در گذشته مشکل عصب کشی داندان روی سینوس داشتم.. سالها گذشت چندبار جراح سینوس داشتم . از دندان نیش به داخل از دست دادم . ایمپلند هم کردم . ومرتب با بینی سمت راست درگیر شده . همیشه مریض میشم . اینبار زخم زبان هم با طب و ناراحتی سینوزیت هم اضافه شده …. ممنون میشم راهنمائی بفرمائید…