آیا تا به حال به نقش مهم ساختارهای کوچک دهان مانند فرنولوم زبان و فرنوم لب بالا فکر کرده‌اید؟ این دو ناحیه کوچک و به ظاهر بی‌اهمیت، تاثیر زیادی بر روی گفتار، بلع و حتی زیباییی چهره دارند. در این مقاله قصد داریم به شما بگوییم فرنوم چیست و عمل فرنکتومی در نوزادان و بزرگسالان چگونه انجام می‌شود. اگر می‌خواهید اطلاعات جامعی در این زمینه بدست آورید تا پایان با ما همراه باشید.
فرنوم چیست؟
فرنوم یا فرنولوم (Frenulum) به بافتی نرم و نازکی در دهان گفته می‌شود که زبان را به کف دهان و لب‌ها را به لثه وصل می‌کند. بافت فرنوم در دوران جنینی شکل می‌گیرد و ضخامت و ارتفاع آن در افراد مختلف متفاوت است.
گاهی به دلیل اختلالات ژنتیکی یا سابقه خانوادگی این بافت به طور ناقص رشد می‌کند. کوتاهی یا سفت بودن بیش از حد فرنوم لب و زبان می‌تواند مشکلاتی را برای فرد به همراه داشته باشد.
در برخی موارد فشارهای ناشی از غذا خوردن، بوسیدن و برخورد ضربه باعث کشیدگی یا زخم در این ناحیه می‌شود. زخم‌های خفیف که خونریزی زیادی ندارد بدون نیاز به مداخله پزشکی بهبود پیدا می‌کنند اما در صورت تکرار خونریزی لثه کودکان باید به دندانپزشک مراجعه شود.
انواع فرنوم
در دهان، دو نوع اصلی فرنوم داریم:
فرنولوم زبان (Lingual Frenulum)
فرنولوم لینگوال، زبان را به کف دهان متصل می‌کند. این ساختار نقش مهمی در حرکت زبان و عملکردهای مربوط به گفتار و بلع دارد. اگر فرنولوم زبان به طور غیر طبیعی کوتاه یا سفت باشد به آن بند یا گره زبانی می‌گویند که باعث مشکلاتی مانند “زبان چسبیده” می‌شود و روی توانایی گفتار و غذا خوردن فرد تاثیر منفی می‌گذارد.
فرنوم لب (Labial Frenulum)
فرنوم لبیال یا بند لب بافتی است که به شکل نواری در قسمت جلو دهان قرار دارد. این بافت لب و لثه بالایی را به هم و لب و لثه پایینی را دقیقا در مقابل دندانها به هم متصل می‌کند. غیر طبیعی بودن بافت بند لب بر مراحل دندان درآوردن نوزاد تاثیر گذاشته و مشکلاتی را از نظر زیبایی و عملکرد دهان به وجود می‌آورد. کوتاهی بیش از حد فرنوم لب بالا موجب فاصله افتادن بین دندانها، دشواری در تلفظ کلمات و گفتار نامفهوم می‌شود.
عکس فرنوم لب بالا را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.
مراحل عمل فرنکتومی
فرنکتومی (Frenectomy) یک عمل جراحی است که در آن بافت فرنوم برداشته می‌شود تا مشکلات ناشی از وجود فرنوم‌های غیرطبیعی یا بیش از حد توسعه یافته برطرف شود. عمل فرنکتومی معمولا به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی در مطب انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
- بی‌حسی: ناحیه مورد نظر بی‌حس می‌شود تا بیمار در طول عمل احساس درد نکند. اگر جراحی پیچیده یا بیمار خردسال باشد ممکن است عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شود.
- برداشت بافت: جراح بافت فرنوم را با استفاده از ابزارهای جراحی مناسب و تکنیک‌هایی مانند الکتروسرجری یا لیزر برمی‌دارد.
- بستن زخم: در برخی موارد، نیازی به بخیه نیست و زخم به طور طبیعی بهبود می‌یابد.
- بهبودی زخم: دوره بهبودی عمل فرنکتومی لب بالا و زبان سریع بوده و تنها چند روز طول می‌کشد.
انواع جراحی فرنوم
جراحی فرنوم یا فرنکتومی بر اساس ناحیه‌ای که تحت درمان قرار می‌گیرد و نیازهای بیمار دارای دو نوع مختلف است:
- فرنکتومی زبان (Lingual Frenectomy): این نوع عمل برای برداشتن فرنولوم زبان انجام می‌شود و هدف آن بهبود حرکت زبان و کاهش مشکلات گفتاری و تغذیه است.
- فرنکتومی لب (Labial Frenectomy): این عمل برای برداشتن یا تغییر شکل فرنوم بین لب و لثه صورت می‌گیرد و هدف آن رفع مشکلاتی مانند فاصله بین دندان‌های پیشین، گسترش دامنه حرکات لب و زبان و امکان توسعه مناسب دهان و عملکرد عضلانی آن است. عمل فرنکتومی لب بالا به منظور بهبود زیبایی لب و دندانها نیز انجام می‌شود.
فرنکتومی با لیزر
در جراحی فرنکتومی با لیزر، به جای برش یا پارگی بافت فرنوم با تیغ جراحی، با کمک اشعه لیزر در مدت زمان حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بافت مورد نظر حذف می‌شود. این نوع جراحی بدون زخم و خونریزی است. در نتیجه خطر عفونت زخم نیز کاهش یافته و بیمار درد و التهاب کمتری را تجربه می‌کند.
فرنکتومی در نوزادان
عمل فرنکتومی در کودکان پیش از سن ۱۱ تا ۱۲ سالگی ضرورتی ندارد، مگر در شرایط خاص که فرنولوم زبان یا فرنوم لب باعث مشکلاتی مانند ناتوانی نوزاد در مکیدن و نگه داشتن سینه مادر، مشکل در بلع به دلیل محدودیت حرکت زبان، وجود رفلاکس، افزایش تعداد دفعات شیردهی به دلیل ناتوانی در مکیدن و موارد مشابه شود. فرنکتومی در نوزادان یک عمل سرپایی است و در آن بافت اضافی برداشته می‌شود تا حرکت زبان و لب بهبود یابد.
فرنکتومی در بزرگسالان
فرنوم لب بالا و فرنولوم زبان در کودکان و بزرگسالان معمولا با عوارضی مانند ایجاد فاصله بین دندان‌های جلویی، آپنه خواب، تحلیل لثه، نمایان شده ریشه دندان و به خطر افتادن سلامت دهان و دندانها، محدودیت حرکات زبان، تجمع جرم و پلاک به دلیل عدم امکان مسواک زدن صحیح، اختلالات گفتاری و مشکلات بلع همراه است.
بهترین راه برای جلوگیری از بروز این عوارض و رفع مشکلات پیش آمده عمل فرنکتومی است. فرنکتومی در هر سنی قابل انجام است و تشخیص سن مناسب برای این عمل به مشکلاتی که بیمار با آن مواجه است و تشخیص دندانپزشک بستگی دارد.
فرنوکتومی در چه شرایطی ضروری است؟
تشخیص نیاز به فرنکتومی نیازمند مراجعه به دندانپزشک کودکان یا متخصص جراحی فک و دهان است. اگر شما نگران وضعیت نوزاد یا کودکتان هستید، برای ارزیابی دقیق و برنامه‌ریزی درمان مناسب با دندانپزشک مشورت کنید.
به طور کلی چنانچه مشکل زبان چسبیده یا فرنولوم لینگوال تغذیه نوزاد یا کودک را مشکل مواجه سازد و این مسئله موجل کاهش وزن یا عدم وزن گیری مناسب او شود، یا اینکه ساختار غیر طبیعی بافت فرنوم لب بالا باعث محدودیت حرکت لب و زبان شده و روی گفتار فرد تاثیر بگذارد انجام فرنکتومی ضرورت می‌یابد.
در برخی موارد نیز بند لب با تغییر شکل و حالت لثه رویش و قرارگیری منظم دندانها در کنار یکدیگر را مختل کرده و عملکرد و زیبایی دندانها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این موارد نیز لازم است برای انجام جراحی فرنکتومی اقدام شود.
تاثیر فرنکتومی در ارتودنسی
در مواردی که کوتاه بودن فرنوم لب بالا یا زبان موجب بی‌نظمی و فاصله افتادن بین دندانها یا حتی جابجایی فک افراد شود، عمل فرنکتومی به بخش مهمی از ارتودنسی تبدیل می‌شود.
افرادی که مشکل کوتاهی فرنولوم زبان دارند، برای اینکه صحبت کردن و غذا خوردن برایشان راحت‌تر شود، معمولا فک پایین خود را به سمت جلو حرکت می‌دهند که این کار منجر به درد فک و بروز ناهنجاری آندربایت خواهد شد. در این حالت، برای کمک به درمان ارتودنسی و تثبیت نتایج درمان لازم است فرد تحت جراحی فرنکتومی قرار بگیرد.
کوتاه بودن فرنوم لب بالا فشار بر روی لثه بالایی را افزایش داده باعث تحلیل رفتن لثه و ایجاد فاصله بین دندان‌های جلویی می شود. از این رو ارتودنتیست بعد از مرتب شدن دندانها با کمک بریس‌های ارتودنسی، انجام فرنکتومی را توصیه می‌کند تا فاصله بین دندانها دوباره برنگردد.
انجام فرنکتومی قبل از ارتودنسی، در حین درمان و بعد از آن قابل انجام است و بهترین زمان برای انجام آن به موقعیت دندانها و شرایط درمانی بیمار بستگی دارد.
چالش های بعد از عمل فرنکتومی
مانند هر عمل جراحی دیگری فرنکتومی نیز ممکن است عوارض و چالش‌هایی را به دنبال داشته باشد. اگرچه این عوارض بسیار نادر هستند و فرنکتومی بدون مشکل خاصی انجام می‌شود. از جمله چالش های بعد از عمل فرنکتومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد
- خونریزی
- هماتوم
- عفونت
- تورم و التهاب
- عدم بهبود صحیح زخم
- نیاز به جراحی مجدد
- آسیب به عصب دهان و زبان
دوران بهبود
توصیه می‌شود در دوران بهبودی بعد از فرنکتومی موارد زیر را مد نظر قرار دهید تا با چالش‌ها و عوارض بعد از جراحی مواجه نشوید.
- استفاده از یک تکه گاز استریل و فشردن آن به آرامی روی زخم برای کنترل خونریزی
- خودداری از تف کردن آب دهان در ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از جراحی
- تمیز نگه داشتن ناحیه جراحی و پاکسازی آن با گاز استریل
- شستشوی محل زخم بعد از هر وعده غذایی با استفاده از سرم شستشو و یا دهانشویه کلرهگزیدین
- مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک برای کاهش درد و احتمال عفونت لثه کودکان
- مصرف غذاهای نرم، آبکی و خنک مانند فرنی، سوپ‌ها، میوه و سبزیجات نرم و پخته شده
- پرهیز از مصرف خوراکی‌های تحریک کننده زخم مانند غذاهای تند، شور، ترش و داغ
- رعایت بهداشت دهان و دندانها برای جلوگیری از بروز عفونت
- پرهیز از استعمال سیگار و دخانیات
اگر نوزاد شما مشکل فرنولوم زبان یا فرنوم لب بالا دارد نمی‌تواند به خوبی شیر بخورد، یا کودک شما به دلیل زبان چسبیده یا بند لب در ادای صحیح کلمات با مشکل مواجه است و و فکر می‌کنید که نیاز به فرنکتومی دارد، بهتر است در اولین فرصت با یک دندانپزشک یا متخصص فک و دهان مشورت کنید. دندانپزشک شرایط فرزند شما را به دقت بررسی کرده و بهترین گزینه درمانی را به شما پیشنهاد می‌کند.
سلام ببخشید میخواستم ببینم برای انجام کامپوزیت لازمه فرنوم لب بالا رو جراحی کنم ؟
سلام من پشته لب خیلی کوتاهی دارم که وقتی میخندم لبم به بینیم می‌چسبه وکمی هم تیغه ی وسطه بینیم پایین آمده وشکله زشتی پیدا کرده میشه بخاطره همین فرنوم لب باشه؟لطفأ راهنمایی کنیدچیکاربایدبکنم ممنونم راستی الان۳۰ساله هستم
سلام من سی سالمه ولی زبونم حس میکنم کوتاهه به طوری که حتی بستنی میخورم زیر زبونم درد میگیره و حالا کارهای دیگه و مشکلات دیگه. قابل برطرف شدن هست یا نه؟
باسلام پسر من ۵ سالشه و نوک زبانش به صورت گرد نیست بلکه به شکل هفت می باشد نمی دانم برای درمان به کجا مراجعه کنم پسرم کلمه ر را نمی تواند بیان کند و بجای آن ی می گوید. با تشکر
متخصص های گفتار درمان میتونند کمک و راهنمایی تون کنند بزرگوار
برای بچها از چه سنی .فرنوم ترمیم میکنن.پسرم ۷سالشه افتاده و فرنوم لب بالاش پاره شده .چیکار باید کنم؟
سلام،بعیده محدودیت سنی داشته باشه،به پزشک مراجعه کنین
سلام واحترام
من الان سنم۲۴شد واز مادر زادگی کلنت زبان دارم که نمیتونم به خوبی صحبت کنم مشکله زبون کوتاه دارم وهم حرکت به بالا به پایین و چپ به راست نمیکنه خیلی دکترا رفتم متاستافه نتونستن مشکلتم تشخیص بدن لطفاـمیکنید به کمکتو احتیاج دارم چاره ش چیست ؟
سلام،بنظرم به متخصص گفتار درمانی مراجعه کنین،اگه فرنولوم زبانت کوتاه باشه با یک عمل خیلی ساده و کوتاه مشکلت برطرف میشه،اگه مشکل دیگه ای هم باشه بهتون میگن چیکار کنین