بسیاری از افراد درباره اینکه آیا کشیدن دندان عقل ضروری است یا خیر دچار تردید شده و نمی‌توانند به خوبی تصمیم بگیرند. دندان عقل سومین دندان آسیاب بزرگ دائمی است که در دهان تمام افراد، رشد می‌کند.
اغلب افراد دارای ۴ دندان عقل، در انتهای هر قوس دهان خود در فک بالا و پایین هستند. این دندان در اصل آخرین دندانی است که در دهان هر فرد رشد می‌کند؛ به همین دلیل ممکن است از فضای کافی برای رشد برخوردار نباشد و نتواند به خوبی و در سلامتی کامل فرایند رشد خود را تکمیل کند. در اینجا قصد داریم تا به سؤال آیا دندان عقل را باید کشید، به خوبی پاسخ دهیم.
دندان عقل چیست؟
بیشتر افراد بزرگسال ۳۲ دندان دائمی دارند که چهار تای آن را دندانهای عقل تشکیل می‌دهند. دندانهای عقل معمولاً بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی از لثه بیرون میزنند.
دندانهای عقل آخرین مجموعه دندانهای آسیاب هستند که نقش مفیدی در بسیاری از افراد ایفا می‌کند اما برای بسیاری دیگر ممکن است به علت نامناسب بودن جایگاه، مشکل ساز شوند که در این صورت باید کشیده شوند.
دندانهای عقل در صورتی که همراستا با دندانهای دیگر نباشند، مشکلات متعددی می‌توانند ایجاد کنند برای مثال ممکن است دندان عقل به صورت افقی و خوابیده در زیر لثه بماند و یا به صورت مورب و زاویه دار (به سمت جلوی دهان یا عقب دهان) نسبت به دندانهای دیگر قرار بگیرند.
انواع دندان عقل
قبل از اینکه به سراغ بررسی سؤال آیا کشیدن دندان عقل ضروری است برویم، بهتر است تا با انواع دندانهای عقل آشنا شویم. به صورت کلی دندان عقل از نظر رشد، می‌تواند در سه حالت رشد کرده، نیمه نهفته و یا کامل نهفته باشد. بدیهی است که دندان عقل نیز مانند سایر دندان‌ها، نیاز به فضای کافی برای رشد دارد و در صورتی که این فضا در اختیارش قرار نگیرد، ممکن است به حالت نهفته و یا نیمه نهفته درآید.
دندانهای نهفته و یا نیمه نهفته می‌توانند در طولانی‌مدت، مشکلات مختلفی را برای افراد به وجود آورند که برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، بهتر است تا در اسرع وقت، برای کشیدن آن‌ها اقدام شود. دندانهای نیمه نهفته در اغلب موارد به دندانهای مجاور خود فشار وارد می‌کنند تا بتوانند به صورت کامل رشد کنند. در چنین حالتی می‌توانند باعث خرابی و از بین رفتن دندانهای مجاور خود شوند.
علائم در آمدن دندان عقل
برای اینکه بتوانید برای کشیدن دندان عقل خود در بهترین زمان ممکن اقدام کنید، لازم است تا از زمان رویش آن اطلاع داشته باشید. در این راستا به شناسایی علائم در آمدن دندان عقل، نیاز دارید. این علائم ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشند. در این قسمت چند نمونه از اصلی‌ترین علائم در آمدن دندان عقل را معرفی می‌کنیم.
- درد در پشت دهان
- قرمزی، حساسیت و یا تورم در ناحیه رشد دندان
- عفونت لثه
- درد فک
- بوی بد دهان
- دشواری در باز کردن دهان و غذا خوردن
- مشکلات تنفسی و سینوسی
کشیدن دندان عقل
حال که با انواع دندان عقل ازنظر رویش آشنا شدیم نوبت به پاسخ به این سؤال که آیا دندان عقل را باید کشید می‌رسد. کشیدن دندان عقل در بسیاری از موارد توصیه می‌شود؛ اما همیشه برای آن الزامی وجود ندارد. در برخی از مواقع که دندان از شرایط خوبی برخوردار بوده و وجود آن هیچ‌گونه خطر و تهدیدی برای دندانهای مجاور به دنبال نداشته باشد، می‌توان از کشیدن دندان صرف‌نظر کرد. پس در شرایط زیر، هیچ‌گونه ضرورتی برای کشیدن دندان عقل وجود ندارد.
- دندان به صورت کامل رشد کرده و بیرون زده است
- دندان سالم است
- دندان در مکان درستی بیرون زده و هیچ‌گونه فشاری به دندانهای مجاور وارد نمی‌کند
- امکان دسترسی به دندان وجود داشته و به‌راحتی می‌توانید از مسواک یا نخ دندان برای بهداشت آن استفاده کنید
از طرف دیگر در بسیاری از مواقع این شرایط برای دندان عقل حاکم نیستند، به همین خاطر در پاسخ به سؤال آیا کشیدن دندان عقل ضروری است، باید جواب مثبت بدهیم. در شرایط زیر، حتما باید برای کشیدن دندان خود اقدام کنید؛ در غیر این صورت ممکن است دچار عوارض نکشیدن دندان عقل بشوید.
- دندان به صورت کاملا نهفته در زیر لثه باقی بماند. در این حالت ممکن است عفونت و یا کیست به وجود آید که می‌توانند به سایر دندان‌ها و یا حتی فک شما صدمه بزنند
- دندان به صورت نیمه نهفته و نیمی از آن رشد کرده باشد. در چنین وضعیتی تمیز کردن دندان‌ها با مسواک و یا نخ دندان و به صورت کلی دسترسی به آن بسیار سخت می‌شود. به همین دلیل ممکن است باکتری‌ها به راحتی در آن محدوده تجمع کرده و باعث پوسیدگی دندان عقل و سایر دندانهای مجاور آن بشوند.
- در صورتی که دندان عقل از فضای کافی برای رشد برخوردار نباشد، ممکن است با فشار آوردن به دندانهای اطراف خود، باعث کج شدن آن‌ها شود. در این وضعیت باید حتما برای کشیدن دندان عقل خود اقدام کنید.
بهترین سن برای کشیدن دندان عقل
دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته، در بسیاری از موارد می‌تواند مدت‌زمان طولانی در دهان افراد باقی بماند. برخی از افراد تا مدت زیادی با دندان عقل خود دچار مشکل نشده و می‌توانند آن را در وضعیت خوبی در دهان خود نگهدارند. از طرف دیگر، دسته‌ای از افراد، مدام با دندان عقل خود درگیر بوده و درد آن را تحمل می‌کنند. چنین افرادی باید سریعا برای کشیدن دندان عقل خود اقدام کنند.
بهترین راه تشخیص زمان مناسب برای کشیدن دندان عقل، معاینه توسط یک دندانپزشک مجرب و ماهر است. بدون شک یک دندانپزشک می‌تواند در این زمینه کمک‌های شایانی به شما برساند. شما می‌توانید با مراجعه به پزشک از وضعیت سلامت و همچنین رشد دندان خود اطلاع پیدا کنید.
در چنین حالتی، قبل از اینکه خرابی دندان عقل شما پیشروی کند و به دردهای زیاد برسد یا اینکه باعث دردسر برای سایر دندان‌هایتان بشود، می‌توانید برای کشیدن آن اقدام کنید. در بسیاری از مواقع سن بین ۲۵ تا ۳۵ سالگی را بهترین سن برای کشیدن دندان عقل می‌دانند؛ اما باز هم این تشخیص باید توسط دندانپزشک داده شود تا بتوان با اطمینان بیشتری به آن اعتماد کرد.
اما بهترین سن برای مراجعه به متخصص ارتودنسی نوجوانی است.
دیگر دلایل کشیدن دندان عقل
کشیدن دندان عقل، همیشه به خاطر وضعیت خود دندان انجام نمی‌شود. در برخی از موارد دلایل خارجی و مختلف دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث شوند که شما دندان عقل خود را بکشید، این دلایل به شرح زیر هستند.
- پوسیدگی گسترده در کل دندان
- ارتودنسی کردن دندان‌ها
- کاشتن پروتزهای دندانی
- قبل از انجام رادیوتراپی
- دندانهای ضایعات پاتولوژیک
- شکستگی دندان از ریشه
عوارض نکشیدن دندان عقل
در ابتدا باید بگوییم که نکشیدن دندان عقل، همیشه با عوارض روبه‌رو نیست، یعنی ممکن است شما دندان عقل خود را نکشید و هیچ اتفاقی نیز برای آن پیش نیاید، اما می‌توانیم ادعا کنیم که حداقل یکی از این عارضه‌ها، برای اکثر افراد پیش می‌آید.
- ازدحام دندان‌ها
- کج شدن دندانهای مجاور
- پوسیدگی دندانهای کناری
- عفونت و سایر بیماری‌های مربوط به لثه
- دردهای بسیار زیاد از مفصل فک
- کیست دندان
- بوی بد دهان ناشی از عفونت و پوسیدگی
مراحل کشیدن دندان عقل
ابتدا دندان و بافت‌های پیرامونی آن با استفاده از بی حسی موضعی، بی حس شده و سپس با تزریق بی حسی بیمار برای کشیدن دندان آماده می‌شود. مواد بی حسی مورد استفاده همان موادی هستند که برای پر کردن دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند. گاهی اوقات لازم است این کار تحت بیهوشی عمومی در بیمارستان انجام شود برای مثال در صورتی که دندان کاملاً نهفته بود و کشیدن آن به شکل ویژه ای دشوار است.
پس از کشیدن دندان عقل
پس از این که دندان عقل تان کشیده شد، سرعت بهبودی بستگی به شدت و سختی کشیدن دندان دارد. در صورتی که دندان به شکل کاملاً ساده همانند دندانهای دیگر کشیده شده باشد خیلی زود بهبودی حاصل می‌شود اما در مورد کشیدن دندانهای نهفته به خصوص آنهایی که در استخوان فک قرار دارند بهبودی و التیام طولانی‌تر خواهد بود.
۲۴ ساعت اول پس از کشیدن دندان
خونریزی تا چند ساعت پس از کشیدن دندان ممکن است تجربه شود. برای کنترل خونریزی یک تکه گاز استریل تمیز و مرطوب بر روی حفره دندان قرار داده و آن را محکم گاز بگیرید. تا ۴۵ دقیقه باید فشار پیوسته بر آن وارد کنید. چای کیسه ای مرطوب نیز برای این منظور مناسب است. اسید تانن موجود در چای به لخته شدن خون کمک می‌کند. در صورتی که خونریزی با شدت کمی ادامه دارد این کار را دوباره تکرار کنید. در صورتی که خونریزی با شدت زیاد ادامه یافته است با دندانپزشک خود تماس بگیرید. از شست و شوی دهان یا تف کردن تا ۲۴ ساعت اول اجتناب کنید. همچنین از عمل مکیدن پرهیز نمایید چرا که ممکن است باعث کنده شدن لخته خون حفره دندان شود. نوشیدنی‌ها را با نی ننوشید و سیگار نکشید. از مصرف مایعات داغ مانند چای یا قهوه پرهیز کنید. در صورتی که این موارد را رعایت نکنید ممکن است عوارض دردناکی از جمله خشکی حفره دندان اتفاق بیفتد.
کاهش تورم صورت – در ناحیه ای که دندان کشیده شده است معمولاً صورت متورم می‌شود. برای به حداقل رساندن تورم می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. برای این منظور چند قطعه یخ را در داخل دستمال تمیزی بپیچید و آن را بر روی صورت بگذارید. به مدت ۱۰ دقیقه کمپرس یخ را برای صورت بگذارید و سپس ۲۰ دقیقه آن را بردارید. ظرف ۲۴ ساعت اول هر چقدر که لازم است این کار را انجام دهید.
مسکن – می‌توانید از مسکن هایی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد دندان استفاده کنید. در صورت لزوم دندانپزشک برای شما مسکن های قوی‌تری تجویز می‌نماید.
آنتی بیوتیک – ممکن است پیش از کشیدن دندان آنتی بیوتیک تجویز شود تا هر گونه عفونت فعال درمان شده و یا از ایجاد عفونت پیشگیری شود. آنتی بیوتیک‌ها را باید طبق دستور مصرف کنید.
رژیم غذایی – تا زمانی که تاثیر بی حسی برطرف شود باید تنها مایعات مصرف کنید. تا چند روز اول غذاهای نرم بخورید و از مصرف الکل پرهیز نمایید.
دندانهای خود را مسواک بزنید اما دندانهای همسایه دندان کشیده شده را در ۲۴ ساعت اول مسواک نزنید. در صورتی که دندانپزشک دهانشویه تجویز نکرده است از دهانشویه استفاده نکنید چرا که ممکن است حفره دندان کشیده شده را تحریک نماید.
پس از ۲۴ ساعت
تورم صورت در ناحیه دندان کشیده شده در ۲۴ ساعت دوم با کمپرس گرم یا کمپرس سرد بهتر می‌شود. کمپرس گرم را می‌توانید به مدت ۲۰ دقیقه بر روی صورت گذاشته و ۲۰ دقیقه آن را بردارید و همین کار را مرتباً تکرار کنید.
دهان خود را با محلول آب نمک شست و شو دهید. برای تهیه محلول آب نمک نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و پس از هر بار صرف غذا و پیش از خواب دهان خود را با آن بشویید. از دهانشویه های دیگر استفاده نکنید.
کشیدن بخیه – در صورتی که از بخیه‌ها که قابل جذب برای شما استفاده شده باشد نیازی نیست برای کشیدن نخ مراجعه کنید اما در صورتی که بخیه جذبی نباشد باید حدود یک هفته بعد برای کشیدن بخیه به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
مراقب علائم خشکی حفره دندان باشید – در صورتی که دچار خشکی حفره دندان شدید باید تحت درمان قرار بگیرید.
التیام کامل معمولاً به چند هفته و یا حتی چند ماه زمان نیاز دارد. با این حال معمولاً ظرف هفته اول یا دوم دقت کافی بهبود یافته اید که بتوانید از ناحیه دندان کشیده شده طبق روال معمول استفاده کنید.
مراقبت‌های موردنیاز بعد از کشیدن دندان عقل
در برخی از موارد، کشیدن دندان عقل نیاز به جراحی داشته که دوره نقاهت سخت و طولانی به دنبال دارد. در همین راستا تأکید می‌کنیم تا حتما به توصیه‌های پزشک خود دقت کنید تا بتوانید این دوره را راحت‌تر پشت سر گذاشته و درگیر عوارض آن نشوید. این نکات مراقبتی به شرح زیر هستند.
- به مدت یک یا دو ساعت، گاز استریل را بر روی زخم خود نگهدارید.
- بعد از برداشتن گاز، فورا بستنی بخورید. در این زمان توجه داشته باشید که به هیچ عنوان آب دهان خود را خارج نکنید، زیرا این کار مانع بند آمدن خونریزی زخم می‌شود.
- برای کاهش تورم و التهاب و همچنین جلوگیری از بروز آن‌ها، بهتر است تا ۴۸ ساعت از کمپرس سرد و بعد از آن از کمپرس گرم استفاده کنید.
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای تجویزشده توسط دندانپزشک نیز یکی دیگر از نکات مراقبتی بعد از کشیدن دندان عقل است.
- شب اول جراحی و کشیدن دندان عقل خود، به هیچ عنوان مسواک نزنید. از شب دوم می‌توانید محل زخم را با آب نمک شسته و باقی نواحی دهان را مسواک بزنید. توجه داشته باشید که رعایت و حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها، شما را از مشکلاتی مانند عفونت در محل زخم و … به دور نگه می‌دارد.
- بهتر است تا ۳ روز استراحت کرده و فعالیت‌های سنگین انجام ندهید. همچنین از پایین انداختن سر خود برای انجام کارهای مختلف، خودداری کنید.
- تا چند روز از مصرف نوشیدنی و غذاهای داغ، حتما خودداری کنید. به‌هیچ‌عنوان از نی برای نوشیدن انواع نوشیدنی‌ها استفاده نکنید.
- تحت هیچ شرایطی محل زخم را با زبان لمس نکنید و درصورتی‌که درد آن بیشتر از یک هفته طول کشید، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
دندان عقل یکی از حساس‌ترین دندانهای دهان است که به‌عنوان آخرین دندان رشد می‌کند. این دندان به دلایل مختلف ممکن است نتواند به‌خوبی رشد کرده و یا باعث آسیب رسیدن به سایر دندان‌ها شود. در همین راستا ما در قسمت‌های قبل به بررسی سؤال آیا دندان عقل را باید کشید پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که در شرایط خاصی، کشیدن دندان عقل ضرورت داشته و باید حتما انجام شود تا باعث به هم خوردن نظم دندانهای دیگر و سلامت آن‌ها نشود. همچنین در قسمت‌های قبلی به بررسی عوارض نکشیدن دندان عقل و معرفی علائم در آمدن دندان عقل نیز پرداختیم.
