یکی از مشکلات و ناهنجاریهای مربوط به وضعیت قرارگیری فکها عارضه عقب بودن فک بالا است. این مشکل ساختاری فک تاثیر بسزایی در نامتناسب به نظر رسیدن اجزای صورت عدم زیبایی چهره دارد.
در حالت نرمال فک بالا به مقدار بسیار جزئی جلوتر از فک پایین قرار میگیرد. اما گاهی برخی عوامل باعث میشوند فک بالا عقبتر فک پایین قرار گرفته و مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند. در این مقاله به بررسی علل عقب ماندن فک بالا و روشهای درمانی رایج این عارضه میپردازیم تا پایان با ما همراه باشید.
ناهنجاری عقب بودن فک بالا
ناهنجاری عقب بودن فک بالا مشکلی است که در آن فک بالا به دلیل رشد ناکافی یا مشکلات اسکلتی عقبتر از فک پایین قرار میگیرد.
اگر به نیمرخ افرادی که این ناهنجاری را دارند نگاه کنیم، متوجه میشویم که فک پایین و چانه بسیار جلوتر از حد معمول قرار گرفته و لبها عقبتر از حالت نرمال هستند. این وضعیت باعث میشود ظاهر فرد غیر طبیعی و ناهماهنگ به نظر برسد.
علاوه بر این عقب بودن فک بالا نظم قرارگیری دندانها را بهم زده و عمل جویدن و بلع را مختل میکند. اغلب این بیماران در تنفس، صحبت کردن و ادای صحیح کلمات مشکل دارند و از کیفیت خواب پایین شکایت میکنند.
عقب بودن فک بالا یا جلو بودن فک پایین؟!
نکته مهم در تشخیص و درمان ناهنجاریهای فک این است که عارضه آندربایت دندان یا جلو بودن فک پایین و عقب بودن فک بالا باهم تفاوت دارند. این تفاوت به معنای یکسان نبودن روشهای درمان نیز هست.
هر دو این ناهنجاریها در دسته مال اکلوژن کلاس ۳ (فک پایین جلوتر از فک بالا) قرار میگیرند. با این حال تنها در یک چهارم موارد مشکل فقط مربوط فک بالا و در یک چهارم مشکل تنها مربوط به فک پایین است. در نصف موارد مشکل پیچیده و ناشی از مشکل ساختاری در هر دو فک میباشد.
به عبارت دیگر تنها در ۲۵ درصد از ناهنجاریهای فکی کلاس ۳ مشکل فقط از فک بالا است و درمان باید روی این فک تمرکز کند. در سایر موارد باید جلو بودن فک پایین نیز در انتخاب روش درمان در نظر گرفته شود.
علل عقب ماندن فک بالا
مهمترین علت عقب ماندن یا کوچک بودن فک بالا ژنتیک و وراثت است. به عبارت دیگر اغلب افرادی که این ناهنجاری را دارند آن را از والدین خود به ارث بردهاند. موارد بسیار نادر نیز وارد آمدن ضربه و آسیب به فک بالا میتواند باعث متوقف شدن رشد این فک یا عقب رفتن آن شود. البته این وضعیت بسیار به ندرت اتفاق میافتد.
تشخیص عقب بودن فک بالا
مشکل عقب بودن فک بالا همانند بسیاری از ناهنجاریهای فک و دندان از قبیل جلو بودن فک بالا و اوربایت قابل مشاهده و تشخیص است. زیرا این نوع ناهنجاریها به شدت روی ظاهر و چهره فرد تاثیر میگذارند. با این حال ممکن است عارضه جلو بودن فک پایین با عقب یا کوچک بودن فک بالا اشتباه گرفته شود.
به همین دلیل بهترین راه برای تشخیص نوع ناهنجاری و شروع اقدامات درمانی مناسب مراجعه به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی است. ارتودنتیست با معاینه دقیق فک و دندانها، گرفتن عکس رادیوگرافی و روشهای دیگر قادر است نوع ناهنجاری را به طور دقیق تشخیص دهد.
درمان عقب بودن فک بالا
روشهای مختلفی برای درمان عقب بودن فک بالا وجود دارد که متخصص ارتودنسی با توجه به شدت ناهنجاری، سن و شرایط بیمار روش مناسب را انتخاب و اجرا میکند.
درمان عقب بودن فک بالا بدون جراحی
امروزه با پیشرفتهایی که در علم دندانپزشکی و ارتودنسی اتفاق افتاده است، درمان ناهنجاریهای فک و دندان نیازی به جراحی ندارد. مگر در مواردی که ناهنجاری شدید بوده یا به سایر روشهای درمانی جواب ندهد.
ارتودنسی برای عقب بودن فک بالا
درمان ارتودنسی فقط برای مرتب کردن دندانهای بهم ریخته نیست، بلکه ارتودنتیست میتواند با کمک این روش درمانی عارضه کوچک بودن فک بالا یا عقب بودن آن را نیز درمان کند. برای این کار ابتدا با کمک تجهیزات متحرک ارتودنسی فک بالا به سمت جلو و جایگاه صحیح خود هدایت شده میشود. سپس با ارتودنسی فک بالا دندانها مرتب و هماهنگ میشوند.
فیس ماسک برای درمان عقب ماندن فک بالا
هنگامی که مشکل کوچک بودن فک بالا و عقب بودن این فک در سنین کودکی (۱۱-۱۲ سالگی) تشخیص داده شود با کمک دستگاههای خارج دهانی به نام فیس ماسک میتوان رشد آن را تحریک کرد. این دستگاه شرایطی را ایجاد میکند که فک بالا به سمت جلو حرکت کرده و به درستی رشد کند.
در واقع فیس ماسک شرایطی را ایجاد میکند که فک بالا توسط یک پلاک متحرک ه صورت یک بلوک واحد درآید. سپس توسط کشهای ارتودنسی به کمک فیس ماسک به سمت جلو کشیده میشود. به علاوه به کمک یک چانه بند میتوان رشد مضاعف فک پایین را کند یا متوقف نمود.
محدودیتهای استفاده از فیس ماسک
کسب نتیجه مطلوب با دستگاه فیس ماسک برای درمان کوچک یا عقب بودن فک بالا بستگی بسیار زیادی به همکاری بیمار دارد. با وجود اینکه تحمل وجود فیس ماسک روی صورت کار سادهای نیست اما بیمار باید در طول شبانه روز حداقل ۱۴ ساعت به ویژه در زمان خوابیدن از این وسیله استفاده کند. فرد ممکن است در روزهای اول کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشد اما به مرور عادت میکند. هرچه تعداد ساعات استفاده از این دستگاه بیشتر باشد نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.
جراحی جلو آوردن فک بالا
اگر بیمار سنین رشد و بلوغ را پشت سر گذاشته باشد و رشد استخوان فک تکمیل شده باشد، دیگر با کمک روشهای بدون جراحی و ارتودنسی نمیتوان مشکل او را رفع کرد. در این موارد تنها راه برای درمان ناهنجاری فک بالا عمل جراحی است.
نحوه عمل جراحی جلو آوردن فک بالا
در این حالت به منظور آماده شدن شرایط فک برای جراحی بیمار باید ابتدا ارتودنسی قبل از جراحی را انجام دهد. بعد حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه ارتودنسی قبل از جراحی فرد تحت عمل جراحی فک قرار میگیرد. طی جراحی فک بالا برش داده شده و جلو آورده میشود تا به موقعیت صحیح برسد.
پس از سپری شدن دوره نقاهت بعد از جراحی، فرد باید دوره ارتودنسی بعد از جراحی فک را بگذارند. اینکار برای تنظیم نهایی فک و مرتب شدن دندانها ضروری است. این دوره نیز حدود ۹ تا ۱۲ ماه طول میکشد.
بهترین سن برای درمان کوچک بودن فک بالا
برای درمان عقب یا کوچک بودن فک بالا هرچه سن بیمار کمتر باشد نتیجه بهتر و در زمان کوتاهتری حاصل میشود. از این رو توصیه میشود برای درمان این ناهنجاری در سنین کودکی اقدام شود. زیرا در سنین پایین استخوان فک نرم است و هنوز رشد آن کامل نشده است. در نتیجه ارتودنتیست میتواند با کمک دستگاههای ارتودنسی متحرک و بدون نیاز به عمل جراحی، رشد فک را تحریک کرده و آن را به سمت جلو هدایت کند.
بعد از رفع ناهنجاری فک، نوبت مرتب کردن دندانها است. در این مرحله نیز سن نقش مهمی دارد. هرچه سن بیمار بالاتر باشد دوره درمان طولانیتر میشود. لذا بهترین زمان برای درمان کوچک بودن فک بالا سنین ۷ تا ۱۲ سالگی است.
ضرورت درمان عقب بودن فک بالا
با درمان کوچک و عقب ماندن فک بالا بیمار از عوارض ناشی از این ناهنجاری رهایی مییابد. از جمله مزایای درمان عقب بودن فک بالا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رفع مشکلات و اختلالات تنفسی
- قرار گیری زبان در شرایط استاندارد در حفره دهان
- بهبود تکلم و ادای صحیح کلمات
- بهبود ظاهر دهان و چانه و افزایش زیبایی صورت
- رفع مشکلات گردن و مفصل گیجگاهی فک
کلام آخر
تشخیص و درمان عارضه عقب بودن فک بالا بسیار حساس و مهم است و به تجربه و تخصص بالای دندانپزشک نیاز دارد. زیرا گاهی مشکل فراتر از عقب بودن فک بالا است و شرایط پیچیدهای از عقب بودن فک بالا و جلو بودن فک پایین وجود دارد. از این رو توصیه میشود برای تشخیص صحیح و انجام اقدامات درمانی مناسب به ارتودنتیست متخصص و مجرب مراجعه نمایید.