تنفس دهانی و مشکلات آن + روش های درمان

تنفس دهانی (به انگلیسی: Buccal pumping) و مشکلات آن امروزه بیش از هر زمان دیگری افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آلودگی هوا و آلاینده های موجود در آن تنفس دهانی و مشکلات آن را تشدید، و توجه به درمان تنفس دهانی را ضروری می‌کند. اگر بدانید مشکلات تنفس دهانی تنها به دهان بدبو محدود نمی‌شود، مطمئنا شما نیز به درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان و بزرگسالان توجه بیشتری خواهید داشت. در این مطلب علت تنفس دهانی و مشکلات آن، و همچنین علاج خوابیدن با دهان باز را توضیح خواهیم داد

تنفس، اکسیژن مورد نیاز بدن را برای زنده ماندن تأمین می‌کند. همچنین تنفس باعث می‌شود کربن دی‌اکسید دفع شود. اگر تنفس در همه حال از جمله در هنگام خواب از طریق دهان صورت بگیرد، می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد. در کودکان، تنفس دهانی می‌تواند باعث کج شدن دندان‌ها، بد شکل شدن چهره یا رشد ناکافی شود. در بزرگسالان تنفس دهانی مزمن می‌تواند موجب بوی بد دهان، بیماری لثه و تشدید علائم سایر بیماری‌ها شود.

اغلب تنفس دهانی باعث می‌شود در ظاهر دهان شخص اندکی باز شود. تنفس دهانی می‌تواند موجب قرارگیری نامناسب فک شود. این امر ممکن است باعث درد فک، دندان قروچه و بایت نامنظم شود که نیاز به درمان دارد. چندین مطالعه نشان داده‌اند در کودکانی که تنفس دهانی دارد رشد استخوان فک آنها دچار تغییر می‌شوند. احتمال آنکه در این افراد صورت کشیده تر به نظر برسد و فک‌ها به صورت یکسان روی یکدیگر قرار نگیرند بیشتر است.

دلایل تنفس دهانی و مشکلات آن

در تنفس طبیعی دهان فرد بسته است و این فرآیند از طریق بینی انجام می‌شود (البته تنفس دهانی در مواقعی مانند بالا بردن اجسام سنگین یا ورزش کردن طبیعیست). دلیل اصلی تنفس دهانی و مشکلات آن در گرفتگی تمام بینی یا قسمتی از آن است. زمانی که چیزی علت سخت نفس کشیدن از بینی یا علت بد نفس کشیدن کودکان شود، بدن به صورت خودکار برای دریافت هوا به تنفس از طریق دهان روی می‌آورد. رایج ترین دلایل تنفس از طریق دهان و علت سخت نفس کشیدن از بینی را در ادامه بررسی می‌کنیم:

رایج ترین دلایل تنفس از طریق دهان

1. گرفتگی بینی به دلیل آلرژی، سرماخوردگی و یا سینوزیت از معمول ترین و بی خطرترین موارد در علت سخت نفس کشیدن از بینی و علت بد نفس کشیدن کودکان و بزرگسالان هستند.
2. بزرگ بودن لوزه ها نیز می‌تواند پاسخ این سوال باشد که چرا کودک با دهان باز می‌خوابد. درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان و علاج خوابیدن با دهان باز در این شرایط اهمیت بالایی دارد.
3. پولیپ بینی و توده های خوش خیم در پوشش داخلی بینی نیز می‌توانند مانع فواید تنفس از بینی برای فرد شوند و انجام درمان دهان باز هنگام خواب را ضروری سازند.
4. بزرگ بودن شاخک های بینی یکی دیگر از مواردی است که موجب می‌شود فرد پیدا کردن درمان تنفس دهانی و علاج خوابیدن با دهان باز را احساس کند.
5. انحراف تیغه بینی نیز می‌تواند علت سخت نفس کشیدن از بینی، تنفس دهانی و مشکلات آن باشد.
6. علاوه بر مشکلات حلق و بینی، شکل و سایز فک هم در بروز مشکلات تنفس دهانی و مشکلات آن نقش به سزایی دارند.
7. شکل بینی
8. شکل و اندازه فک

سایر دلایل تنفس دهانی

1. اختلال آپنه خواب انسدادی را نیز باید به عنوان یکی از دلایل تنفس از طریق دهان و علت سخت نفس کشیدن از بینی در نظر گرفت. این اختلالی باعث می‌شود تنفس فرد به طور ناخواسته برای مدت کوتاهی در خواب قطع شود. درمان تنفس دهانی و علاج خوابیدن با دهان باز در این حالت قابل چشم پوشی نیست.
2. وجود تومور نیز می‌تواند یکی از علت های (البته) بسیار نادر تنفس از طریق دهان و مشکلات تنفس دهانی باشد.
3. تنفس دهانی می‌تواند منشاء روانی نیز داشته باشد. استرس و اضطراب می‌تواند دستگاه عصبی سمپاتیک (خودکار) را فعال کند و به تنفس غیر طبیعی، تند و کم عمق از طریق دهان منجر شود.

نشانه های تنفس از طریق دهان

در بیشتر مواقع و تا زمانی که مشکلات جدی بروز پیدا نکنند، فرد متوجه نفس کشیدن از طریق دهان نشده و به دنبال درمان تنفس دهانی و علاج خوابیدن با دهان باز نیز نمی‌رود. توجه به علائم زیر می‌تواند در رفع سریع علت بد نفس کشیدن کودکان و درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان نیز به شما کمک کند:

1. خروپف در هنگام خواب و بیدار شدن با خستگی و بد خلقی
2. خشک شدن لب به همراه خشکی و بدبو شدن دهان
3. خواب آلودگی و مشکل در تمرکز
4. سیاه شدن زیر چشم
5. گرفتگی صدا

عوارض و مشکلات تنفس دهانی

در صورت عدم توجه به نشانه های تنفس از طریق دهان، مشکلات تنفس دهانی به طور جدی تری خود را نشان خواهند داد. علت سخت نفس کشیدن از بینی و نفس کشیدن از طریق دهان هر چه که باشد، در صورت مزمن بودن مشکلات زیر را ایجاد می‌کند:

1. ایجاد احتمال آپنه خواب (همراه با خطرات آن) و خروپف
2. افزایش احتمال پوسیدگی دندان و بیماری های لثه
3. بروز اختلال در هنگام بلع یا صحبت کردن
4. ایجاد مشکلاتی در رابطه با مفاصل فک
5. بزرگ شدن لوزه‌ها و آدنوئید
6. تشدید علائم آسم

درمان تنفس دهانی و روش های آن

نگاهی کوتاه بالا به لیست بالا کافیست تا متوجه ضرورت انجام درمان تنفس دهانی و درمان دهان باز هنگام خواب شویم. درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان و بزرگسالان روش های مختلفی دارد. هر روش در درمان تنفس از طریق دهان برای علت خاصی کاربرد دارد:

1. اگر گرفتگی بینی در اثر آلرژی یا سرماخوردگی علت سخت نفس کشیدن از بینی و علت بد نفس کشیدن کودکان باشد، داروها و لوازم زیر برای درمان تنفس دهانی و درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان تجویز می‌شوند:
   • گیره های مخصوصی که در سوراخ های بینی گذاشته شده و مانع خروپف می‌شوند.
   • نوار چسب های مخصوصی ببرای چسباندن روی پل بینی و بهبود تنفس
   • اسپری های استروئیدی برای بینی
   • داروهای ضد احتقان بینی
   • آنتی هیستامین
2. اگر دچار استرس و اضطراب هستید، تمرینات یوگا و مدیتیشن می‌تواند تا حد موثری علاج خوابیدن با دهان باز و علاج خوابیدن با دهان باز باشد.
3. در صورت ابتلا به آپنه انسدادی خواب، برای درمان تنفس دهانی و مشکلات آن دکتر استفاده از ماسکی به نام CPAP هنگام خواب را تجویز کند. این ماسک با هدایت فشار هوا باعث می‌شود که مجاری تنفسی باز بماند و مسدود نشود.
4. جراحی لوزه و آدنوئید برای درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان و رفع علت بد نفس کشیدن کودکان بسیار رایج است.
5. علاوه بر مورد قبل برای درمان نفس کشیدن با دهان در کودکان، دندانپزشک ممکن است استفاده از دستگاهی (براکت‌ها و دیگر دستگاه های ارتودنسی) را برای گسترش کام و باز کردن مجاری تنفسی، سینوس‌ها و درمان تنفس دهانی و مشکلات آن پیشنهاد دهد.
6. اگر تنفس دهانی و مشکلات آن ریشه در شکل مجاری تنفس داشته باشد، جراحی بینی یکی از روش های احتمالی درمان تنفس از طریق دهان خواهد بود.

ارتباط تنفس دهانی با به هم ریختگی دندان‌ها

مسیرهای هوایی، نحوه نفس کشیدن و مال‌ اکلوژن‌ها مواردی هستند که در رشد و تکامل دخالت دارند. از آنجایی که شکل می‌تواند از عملکرد تبعیت کند و عملکرد نیز می تواند از شکل پیروی کند، بنابراین هر دو مورد باید به سرعت درمان شوند.

این مسئله که ناکارآمدی تنفس و مسیرهای هوایی در انسان می‌توانند باعث مال‌ اکلوژن و ناهنجاری‌های اسکلتی شوند، ثابت شده است. تنفس دهانی به مدت طولانی (تنفس دهانی اجباری) اغلب باعث ناهنجاری‌های دندانی و اسکلتی در کودکان در حال رشد می‌شود. برخی از این اثرات منفی عبارتند از: رشد بیش از حد دندان‌های آسیا، چرخش استخوان فک در جهت عقربه‌های ساعت، افزایش ارتفاع عمودی- قدامی صورت و اپن بایت.

اغلب قرار گرفتن زبان در وضعیت پایین، باعث کاهش وسیع شدن جانبی ماگزیلا و کاهش رشد قدامی آن می‌شود. در مقابل، ناهنجاری‌های جمجمه‌ای چهره‌ای و یا مال ‌اکلوژن‌ها می‌توانند بر مسیرهای هوایی و تنفس اثر منفی داشته باشند.

درمان ارتودنسی برای تنفس دهانی

طول و عرض فک بالایی در هر زمانی می‌تواند تغییر کند و شما می‌توانید این کار را با استفاده از پالاتال اکسپندر انجام دهید. این ابزار به وسیله متخصص ارتودنسی در سقف دهان شما قرار می‌گیرد. وسیع شدن تدریجی سقف دهان در طول ۶ تا ۸ ماه بهتر از وسیع شدن سریع در طول ۲ یا ۳ ماه است چرا که در صورت سریع بودن امکان بازگشت آن وجود دارد. مطمئن شوید که از تمام راه‌ها و گزینه‌های موجود اطلاع کسب کرده‌اید و در این مورد با متخصص ارتودنسی صحبت کنید. کج بودن دندان‌ها، یک علامت است نه دلیل بیماری. بنابراین راه حل شما تنها نباید به مرتب کردن دندان‌ها بپردازد. متخصص باید بتواند اثرات درمان را بر روی رشد صورت ببیند و تشخیص دهد.