نگهدارنده یا ریتینر ارتودنسی (Orthodontic retainer) در گام پایانی درمان ارتودنسی به کار می‌رود. پس از فاز درمان فعال با بریس‌ها، نوبت به مرحله نگهداری می‌رسد که شامل استفاده از نگهدارنده ارتودنسی می‌شود. این دستگاه جلوی حرکت مجدد دندان‌ها را می‌گیرد، و موقعیت صحیح بایت و دندان‌ها را تثبیت می‌کند.
اگر از ریتینر ارتودنسی استفاده نشود، بافت‌های نرم مانند زبان، گونه‌ها و لب‌ها، موقعیت دندان‌ها را به مرور تغییر می‌دهند. به همین خاطر نگهدارنده‌ها پس از پایان درمان با انواع ارتودنسی ها کاربرد دارند. در ادامه اهمیت استفاده از این دستگاه را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم. همچنین، انواع نگهدارنده ارتودنسی و مزایا/معایب هرکدام را مرور می‌کنیم.
ریتینر ارتودنسی چیست و دقیقا چه کاربردی دارد؟
هنگامی که براکت‌های از روی دندان جدا می‌شوند، دندان‌ها به طور طبیعی تمایل دارند به موقعیت قبلی‌شان (پیش از نصب بریس‌ها) برگردند. احتمال وقوع این اتفاق به مرور زمان کاهش می‌یابد، اما حداقل تا ۱۸ ماه اول پس از برداشتن بریس‌ها نگران‌کننده است.
ریتینر دندان دقیقا مطابق با موقعیت و ساختار دندان‌های بیمار قالب‌گیری می‌شوند. و بسته به تشخیص حرفه‌ای ارتودنتیست، ممکن است از نمونه‌های ثابت یا متحرک استفاده شود. (انواع نگهدارنده ارتودنسی را در ادامه معرفی کرده‌ایم) در هر صورت، هدف نگهدارنده حفظ محل قرارگیری دندان‌هاست که در حین استفاده از بریس‌ها به آنجا منتقل شده‌اند.
اهمیت نگهدارنده دندان ارتودنسی
مدتی طول می‌کشد تا استخوان و رباط پریودنتال در جای جدید محکم شوند و دندان‌ها را ثابت نگه دارند. به همین خاطر از نگهدارنده دندان بعد از ارتودنسی استفاده می‌شود تا دندان‌ها در جای خود ثابت بمانند.
دلایل دیگری که برای استفاده از ریتینرها وجود دارد عبارت است از:
- تثبیت موقعیت بایت: پس از جدا شدن بریس‌ها، دهان باید با موقعیت جدید خود از جمله بافت‌های نرم (لثه) و استخوان‌ها سازگار شود. استفاده مداوم از نگهدارنده به این بافت‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند تا در موقعیت جدید خود تثبیت شوند و در نتیجه از تراز جدید دندان‌ها پشتیبانی کنند.
- محافظت در برابر رشد دندان عقل: بسیاری از بیماران در دوران نوجوانی و پیش از رشد دندان عقل از بریس یا الاینرهای شفاف استفاده می‌کنند. وقتی دندان‌های عقل در اوایل دهه بیست رشد کنند، می‌تواند دندان‌های صاف‌شده را از تراز خارج کنند. با استفاده صحیح از ریتینر ارتودنسی، از این اتفاق جلوگیری می‌شود.
- جلوگیری از ادامه درمان ارتودنسی: طول درمان ارتودنسی به طور میانگین یک سال تا یک سال و نیم است. بنابراین، استفاده نکردن از نگهدارنده دندان هم‌معنی است با طولانی‌تر شدن طول درمان، افزایش هزینه‌ها، و حتی نیاز مجدد به درمان در آینده. این شرایط برای هیچ بیماری ایده‌آل نیست، و این دستگاه دقیقا از آن جلوگیری می‌کند.
عواض استفاده نکردن از ریتینر ارتودنسی
همانطور که تا الان متوجه شده‌اید مهم‌ترین هدف استفاده از نگهدارنده دندان، جلوگیری از بازگشت دندان‌ها بعد از ارتودنسی به جای قبلی خود است. مهم‌ترین مشکلی که استفاده نکردن از ریتینر بعد از اتمام درمان برای بیماران ایجاد می‌کند، همین بازگشت بهم ریختگی دندان ها است.
برگشت دندان بعد از ارتودنسی، شما را با هزینه های درمانی مجدد و طی کردن سختی های ارتودنسی برای بار دوم مواجه می‌کند. بنابراین بهتر است طبق توصیه ارتودنتیست، از ریتینر تجویز شده استفاده فرمایید.
بهترین زمان استفاده ریتینر چیست؟
بهترین زمان دقیقا بلافاصله پس از برداشتن سیم و براکت‌های ارتودنسی است. چون همانطور که اشاره کردیم، دندان‌ها پس از اتمام ارتودنسی مستعد این هستند که به حالت اولیه خود برگردند. بنابراین اگر از ریتینر دندان استفاده نکنید، متاسفانه بخش مهمی از هزینه‌ها و زمان صرف‌شده برای درمان هدر می‌رود.
اگر این موضوع از نظر مالی برای بیمار چالشی داشته باشد، به آنها اطلاع می‌دهیم که تا یک ماه اول پس از ارتودنسی (که بیشترین احتمال جابه‌جایی دندان‌ها وجود دارد) فرصت دارند.
انواع نگهدارنده ارتودنسی
پس از جدا شدن بریس ها، متخصص ارتودنسی از دندان‌های صاف‌شده قالب می‌گیرد. این قالب برای ساختن نگهدارنده از پلاستیک، سیم یا اکریلیک استفاده می‌شود.
انواع ریتینر ارتودنسی دو دسته کلی دارند:
- مدل‌های ثابت (Fixed) که معمولا برای دندان‌های پایین توصیه می‌شوند، و از نظر ظاهری صرفا مانند یک تکه سیم هستند.
- مدل‌های متحرک (Removable) که معمولا برای دندان‌های بالا توصیه می‌شوند، مانند نگهدارندههای شفاف (شبیه به اینویزالاین) یا نگهدارندههای سنتی هاولی.
نوع نگهدارنده استفاده‌شده به نیازهای منحصر به فرد بیمار، نوع درمان ارتودنسی انجام‌شده و ترجیحات بیمار بستگی دارد.
ریتینر ارتودنسی ثابت
ریتینر ثابت ارتودنسی یک سیم فلزی که به پشت دندان‌ها می‌چسبد و دیده نمی‌شود؛ به همین خاطر، به آن نگهدارنده مخفی هم می‌گویند. ریتینر های ثابت نیز همانند ارتودنسی ثابت، غیر قابل حرکت و درآوردن هستند و حتما باید دوره درمان آنها را تکمیل کنید.
|
نگهدارنده ثابت |
|
|
مزایا |
معایب |
| اگر به درستی از آن نگهداری شود، می‌تواند سال‌ها دوام بیاورد | تمیز کردن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن با سیم پشت دندان بعد از ارتودنسی دشوارتر است |
| این نگهدارنده را نمی‌توان آنها را گم کرد، چون به دندان‌ها چسبیده‌اند |
باید مراقب بود چیزهایی را که خیلی سفت هستند، نخورید |
ریتینر دندان هاولی
ریتینر هالی یا هاولی (Hawley) از انواع نگهدارنده ارتودنسی به صورت متحرک است، و شاید رایج‌ترین نمونه استفاده‌شده در مطب‌ها و کلینیک‌های ارتودنسی باشد.
این دستگاه شامل سیمی کمانی است که از جلوی دندان‌های جلویی عبور می‌کند، و با مواد اکریلیک در جای خود نگه داشته می‌شود؛ این سینی اکریلیک روی سقف دهان قرار می‌گیرد. هاولی چند گیره یا قلاب هم دارد که به کمک آنها به دندان‌های آسیاب بزرگ اول وصل می‌شود.
|
نگهدارنده هاولی |
|
| مزایا |
معایب |
|
دوام خوبی دارد (اما همچنان احتمال گم شدن و شکستن‌اش وجود دارد) |
سطح جویدن دندان‌ها را نمی‌پوشاند، و از دندان‌ها در برابر دندان قروچه محافظت نمی‌کند |
| می‌تواند سفت یا تعمیر شود | اجازه حرکت خفیف دندان ها را می‌دهد |
| اجازه می‌دهد تا بایت به مرور در موقعیتی راحت‌تر قرار بگیرد | از نظر بصری بیشتر قابل توجه است، چون سیم فلزی آن دیده می‌شود |
| می‌تواند به صورت سفارشی با رنگ‌ها و طرح‌های گوناگون طراحی شود |
پوشاندن حجیم کام توسط آن برای برخی بیماران آزاردهنده است |
ریتینر شفاف یا اسیکس
ریتینر شفاف تماما از جنس پلاستیک شفاف است، و ظاهری شبیه به ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین دارد. به دلیل نامرئی بودن‌شان، افراد زیادی ترجیح می‌دهند از این نگهدارنده‌ها استفاده کنند. Essix ،Vivera و Zendura از معروف‌ترین برندهای انواع ریتینر ارتودنسی شفاف هستند.
استفاده از این نگهدارنده بعد از ارتودنسی بسیار ساده است. هربار برای تمیز کردن دندان‌ها باید آن را از دهان خارج کنید و پس از تمیز کردن دندان‌ها، خود ریتینر را هم تمیز کنید.
|
نگهدارنده شفاف |
|
| مزایا |
معایب |
| دندان‌ها را دقیقا در موقعیت مناسب نگه می‌دارد و اگر عود جزئی رخ دهد، پوشیدن تمام وقت‌شان به بازگرداندن دندان‌ها کمک می‌کند | به اندازه انواع ریتینر ارتودنسی مقاوم و بادوام نیست |
| از دندان‌ها در برابر سایش و دندان قروچه و ساییدگی محافظت می‌کند |
به دلیل شفاف بودن‌شان ممکن است به راحتی کم شوند |
مراقبت از ریتینر ارتودنسی متحرک
- برای تمیز کردن و مراقبت از پلاک‌های ارتودنسی متحرک می‌توان از شوینده‌های مخصوص که به شکل پودر یا قرص عرضه می‌شود و نیز از تمیز کننده‌های مخصوص این پلاک‌ها استفاده کرد.
- همیشه باید جعبه مخصوص پلاک‌ها و نگهدارندههای ارتودنسی را همراه خود داشته باشید و از آن استفاده کنید. خیلی وقت‌ها پیش آمده است که پلاک‌های ارتودنسی را در داخل دستمال کاغذی می‌پیچند و بعد ندانسته آن را دور می‌اندازند!
- نباید پلاک‌های خود را در معرض گرمای زیاد قرار دهید و یا آن را با آب داغ بشویید یا روی بخاری و شوفاژ بگذارید. این کار می‌تواند باعث تغییر شکل پلاک‌های ارتودنسی شود و در این صورت دیگر قابل استفاده نخواهند بود.
نحوه مراقبت از ریتینر دندان
مشابه سایر مراحل درمان ارتودنسی، هنگام استفاده از نگهدارنده هم باید بهداشت دهان به خوبی رعایت شود. در غیر این صورت، احتمال بروز التهاب لثه و پوسیدگی دندان بالا می‌رود. سایر نکات عمومیِ استفاده از نگهدارنده بعد از ارتودنسی را در ادامه می‌بینید:
- از این دستگاه دقیقا مطابق توصیه‌های ارتودنتیست‌تان استفاده کنید.
- هنگام غذا خوردن نگهدارنده را از دهان خارج کنید، و همیشه آن را در جعبه مخصوص‌اش قرار دهید تا گم نشوند یا حیوانات خانگی آنها را نجوند.
- نگهدارنده را روزی یکبار با آب نسبتا گرم (و نه داغ) و مسواک کاملا تمیز کنید. برس مسواک به خوبی پلاک و بوی ریتینر را از بین می‌برد. می‌توانید از پاک‌کننده‌های مخصوص لوازم ارتودنسی هم استفاده کنید، اما هیچکدام جای مسواک زدن را به ویژه برای نگهدارندههای شفاف نمی‌گیرد.
- همیشه نگهدارنده دندان ارتودنسی را در ویزیت‌ها به همراه داشته باشید.
- تعویض نگهدارنده‌ها هزینه‌بر است، اما با مراقبت مناسب می‌توانند سال ها دوام بیاورند.
- نگهدارنده ها را از آب داغ، داشبورد داغ ماشین، جیب، ماشین لباسشویی و دستمال کاغذی دور نگه دارید.
- اگر ریتینر دندان به هر دلیلی دچار لقی یا شکستگی شد، یک وقت اورژانسی از دکتر ارتودنسی بگیرید تا سریعا تعمیر شود.
چطور نگه دارنده ارتودنسی را از دهان خارج کنیم؟
برای برداشتن نگهدارنده متحرک ارتودنسی مراحل زیر را طی کنید:
- ابتدا دست‌های خود را به خوبی بشویید تا از انتقال هرگونه باکتری به دهان جلوگیری شود.
- به آرامی و با احتیاط از انگشتان خود استفاده کنید تا ریتینر را از یک طرف دهان شروع به جدا کردن کنید.
- بهتر است از پشت دندان‌ها شروع کنید و به آرامی ریتینر را به سمت جلو بکشید تا از دندان‌ها جدا شود.
- از زور زیاد یا کشیدن ناگهانی ریتینر خودداری کنید، چون ممکن است به دندان‌ها یا خود ریتینر آسیب برسد.
در صورت استفاده از ریتینر ثابت، برای برداشتن یا تعمیر آن حتما به متخصص مراجعه کنید.
چگونه ریتینر ارتودنسی را تمیز کنیم؟
درست مانند اینکه هر روز دندان‌های خود را مسواک می‌زنید، مهم است که هر روز ریتینر خود را تمیز کنید. اما توصیه می‌شود که از خمیر دندان برای اینکار استفاده نکنید. انواع سفیدکننده‌ها و آب جوش هم اصلا مناسب نیستند.
برای تمیز کردن نگهدارنده دندان بعد از ارتودنسی، می‌توانید به سادگی دستگاه را در آب مقطر (با جوش شیرین و یا صابون کاستیل) خیس کنید و بعد با برس خیس‌شده مسواک آن را تمیز کنید تا تازه بماند. هفته‌ای یکبار خیساندن نگهدارنده در سرکه سفید رقیق‌شده بین ۱۵ تا 20 دقیقه هم می‌تواند کمک کننده باشد.
مدت زمان استفاده از نگهدارنده ارتودنسی
شما مجبور نیستید تا آخر عمرتان ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته از نگهدارنده استفاده کنید، اما باید حداقل ۳ تا ۶ ماه پس از برداشتن بریس‌ها همیشه آن را در دهان داشته باشید. چون طی این چند ماه، دندان‌های بیشتر مستعد حرکت هستند.
پس از گذشت این دوره، دندان‌ها تا حد خوبی تثبیت می‌شوند. به همین خاطر، بعد از آن توصیه می‌شود که نگهدارنده ارتودنسی متحرک را فقط در شب بپوشید. برای حفظ بلندمدت نتایج و جلوگیری از عود، برخی ارتودنتیست‌ها توصیه می‌کنند که ریتینرها به صورت دوره‌ای و طولانی‌مدت، مثلا یک تا سه سال پس از درمان استفاده شوند.
دوره خو گرفتن به ریتینر ارتودنسی
اغلب افراد بعد از یک دوره زمانی کوتاه به پلاک‌ها و نگهدارندههای ارتودنسی عادت می‌کنند. ممکن است در بعضی از افراد، میزان تولید بزاق دهان در چند روز اولی که از نگهدارنده استفاده می‌کنند، از حالت طبیعی بیشتر شود. به خاطر داشته باشید که این یک واکنش طبیعی است و در اثر وجود هر جسم خارجی در دهان به وجود می‌آید.
همچنین ممکن است در ابتدا که پلاک‌ها را نصب می‌کنید، صحبت کردن هم برای شما کمی مشکل باشد، اما خیلی زود این مشکل برطرف خواهد شد. نگهدارنده ارتودنسی متحرک را همیشه باید در هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن از دهان خارج کرد.
دوره استفاده از پلاک‌ها به شکل ۲۴/۷ معمولاً از چند ماه تا یک سال ادامه خواهد داشت. بعد از آن ممکن است که دندانپزشک تشخیص دهد که استفاده از آن در طول روز دیگر کافی است و می‌توانید فقط شب‌ها آن را در دهان بگذارید. در نهایت هم احتمالاً به مرحله‌ای می‌رسید که می‌توانید فقط چند شب در هر هفته از پلاک متحرک استفاده کنید.
پرسش‌های متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما در مورد ریتینر ارتودنسی پاسخ می‌دهیم.
آیا می‌توان از نگهدارنده بعد از ارتودنسی استفاده نکرد؟
خیر. استفاده از این دستگاه برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود (بازگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی) حیاتی است.
انواع ریتینر ارتودنسی چیست؟
نگهدارنده‌ها یا ثابت هستند (متشکل از سیمی نازک که پشت دندان‌های پایینی می‌چسبد) یا متحرک (در دو نوع هاولی و ریتینرهای شفاف).
انواع نگه دارنده ارتودنسی از چه جنسی هستند؟
ریتینر ارتودنسی برای هر فرد به صورت سفارشی و طبق قالب دندان‌ها ساخته می‌شود. بسته به نوع دستگاه، جنس نگهدارنده از سیم، پلاستیک شفاف یا اکریلیک (در ترکیب با سیم‌های فلزی) است.
چه مدت باید ریتینر استفاده شود؟
مدت زمان استفاده از نگهدارنده ارتودنسی به وضعیت بیمار و دندان‌های او بستگی دارد. اما به طور کلی حداقل بین ۳ تا ۶ ماه باید از آن استفاده کرد.
چگونه باید از ریتینر نگهداری کرد؟
- ریتینرها باید تمیز و دور از گرما نگهداری شوند.
- نگهدارنده متحرک ارتودنسی باید هر روز شسته شوند.
- از خوردن غذا با ریتینر متحرک خودداری کنید.
سایر نکات را کامل‌تر در مطلب توضیح داده‌ایم.
قیمت نگهدارنده ارتودنسی چقدر است؟
هزینه این دستگاه در درمان اصلی ارتودنسی و روی قیمت ارتودنسی لحاظ می‌شود. اما اگر دستگاه گم شد یا آسیبی دید، باید حدود ۱ تا ۲ میلیون تومان برای جایگزینی و تعمیر آن هزینه کرد.
آیا استفاده از ریتینر دردناک است؟
استفاده از ریتینر ممکن است در ابتدا کمی ناراحت‌کننده باشد. اما این حالت موقتی است و با گذشت زمان بهتر می‌شود.
آیا نگهدارنده دندان ارتودنسی تاثیری روی گفتار دارد؟
ممکن است در ابتدا صحبت کردن کمی مشکل باشد. صحبت کردن، خواندن یا آواز خواندن را با صدای بلند کمک می‌کند تا سریع‌تر به آن عادت کنید.
نگهدارنده ارتودنسی وسیله‌ی موثری است که دندان‌های به تازگی مرتب‌شده شما را در موقعیت ایده‌آل نگه می‌دارد. بدون آنها، کاری که بریس‌ها انجام داده‌اند به سرعت از بین می‌رود.
در مطب‌ها و کلینیک‌های دکتر «سعید قریشی»، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی ایران و بورد تخصصی از کانادا، مجموعه‌ای از موثرترین و مدرن‌ترین درمان‌های ارتودنسی به شما ارائه می‌شود. پس از آن نیز، فاز نگهداری درمان با مناسب‌ترین ریتینر ارتودنسی انجام خواهد شد.
با کلیک روی «دریافت رایگان نوبت» می‌توانید از نزدیک‌ترین مطب نوبت بگیرید، و به زودی ایده‌آل‌ترین نسخه لبخندتان را تجربه کنید.
سلام وقتتون بخیر من ریتینرم دیروز کنده شد تازه سه هفته بود که گزاشته بودم نمیدونم چرا خود ب خود مث یه فنر از جا کنده شد نصفش.تا چند وقت دیگه دندونم ب حالت اولیه برمیگرده؟؟؟؟؟؟؟چون دکترم نیس.شما قبول برام یکی دیگه بچسبونید؟قیمتش چقدره؟؟نگهدارنده ثابت بود و دکتر گفت باید تااخر عمرم بمونه.دندونامم فاصله داشت.