عوارض ارتودنسی به راحتی با انتخاب یک متخصص ارتودنسی مجرب و همین‌طور، انجام مراقبت‌های بعد از ارتودنسی قابل پیشگیری است. ارتودنسی یک روش درمانی برای بهبود ناهنجاری‌های فک و دندان است که در زیبایی چهره تاثیر مطلوبی می‌گذارد. به هر حال این درمان، مانند هر اقدام پزشکی دیگر دارای عوارضی است که نمی‌توان منکر آن شد.
هرچند، این اثرات جانبی، با رعایت مجموعه ای از نکات مراقبتی قابل اجتناب است، اما به هرحال اگر قصد ارتودنسی دندان‌های خود را دارید بهتر است دیدی نسبت به عوارض ارتودنسی نیز داشته باشید و با علم بر آنها، به این روش درمانی اقدام کنید. در این مطلب به شایع‌ترین عوارض ارتودنسی و روش‌های پیشگیری از آنها اشاره خواهد شد.
فهرست عناوین
افزایش احتمال پوسیدگی دندان ارتودنسی شده
با انجام ارتودنسی، مسواک زدن و به طور کلی رعایت بهداشت دهان و دندان سخت‌تر و در عین حال پر اهمیت‌تر خواهد شد. فواصلی که بین دندان ها و سیم‌ها و براکت‌ها ایجاد می‌شود، محلی برای گیر غذایی و تجمع باکتری هستند. دسترسی به این فواصل برای تمیز کردن و مسواک زدن، به دلیل کوچک بودن، کمی سخت است.
این اتفاق باعث افزایش احتمال پوسیدگی دندان خواهد شد. پس بسیار مهم است که وقت و دقت کافی برای مسواک زدن دندان ارتودنسی شده، صرف کنید تا از بروز این عارضه پیشگیری شود. می‌توانید از مسواک‌ها و نخ دندان مخصوص این نوع دندانها استفاده کنید. علاوه بر آن مصرف دهان‌شویه ها می‌تواند به بهداشت دندان‌های شما کمک کند.
ایجاد خراش و زخم و بیماری‌های لثه، از ضررهای ارتودنسی
اگر متخصصی که انتخاب کرده اید به اندازه کافی مهارت و تجربه نداشته باشد، ممکن است هنگام تعبیه ابزارهای ارتودنسی، مثل بریس و براکت، به بافت دهان شما آسیب بزند و آن را زخم کند. این زخم‌ها گاهی منتهی به بیماری لثه از جمله التهاب و عفونت لثه و دیگر بخش‌های دهان می‌شوند. پس برای انتخاب یک ارتودنتیست مجرب، به خوبی تحقیق و بررسی کنید.
نکته دیگر این است که اگر براکت‌های شما فلزی باشد، تحت شرایطی ممکن است در بافت‌های نرم دهان زخم و خراش ایجاد کنند. خراش‌ها معمولا زمینه ساز مشکل خوردن غذا و آب و همین‌طور ایجاد سوزش و ناراحتی در ناحیه زخم خواهند شد. برای جلوگیری از این اتفاق، باید به خوبی از براکت ها محافظت کنید تا به آنها آسیبی نرسد.
آسیب به ریشه دندان، یکی از عوارض ارتودنسی
حرکت دندانها در اثر ارتودنسی، با تحلیل استخوان و تشکیل مجدد آن رخ می‌دهد. به همین جهت ممکن است در روند ارتودنسی، به ریشه آسیب برسد. این آسیب در واقع شامل تحلیل رفتن و کوتاه شدن ریشه است. این عارضه بسیار بسیار نادر است ولی در صورت وقوع، ممکن است باعث از بین رفتن کامل دندان شود.
برای پیشگیری از این اتفاق و برای جلوگیری از نیاز به کشیدن دندان، یک راه دارید و آن هم انتخاب متخصص حرفه ای و ماهر است. اگر اورتودنتیست در تشخیص زمان بندی مهارت کافی را داشته باشد، به هیچ وجه دچار این مشکل نخواهید شد.
ارتودنسی و جراحی فک
در بیمارانی که طبق طرح درمان جراحی فک قرار است، انجام شود درمان ارتودنسی شامل دو فاز قبل و بعد از جراحی است در صورتی که بیمار از عمل جراحی فک منصرف گردد مشکل اولیه بیمار به دلایل آماده سازی جراحی تشدید شده است و پزشک معالج در خصوص عدم تحقق نتایج مطلوب و ثبات درمان مسئولیتی نخواهد داشت. همچنین توجه داشته باشید در صورتی که بیماران طرح درمان جراحی را نپذیرند و به درمان ارتودنسی تنها تکیه نمایند نتیجه درمان ایده‌آل نخواهد بود و در این رابطه اعتراضی پذیرفته نخواهد بود و نیز اگر بین زمان آماده شدن شما برای جراحی و زمان انجام آن فاصله طولانی مدت وجود داشته باشد حفظ آمادگی نتایج ارتودنسی مشمول هزینه اضافه خواهد بود.
مشکلات با دستگاه های ارتودنسی
از فعالیت ها و غذاهای که باعث شکسته شدن دستگاه‌های ارتودنسی می شود اجتناب شود. دستگاه‌های ارتودنسی در آمده می‌توانند بلعیده شود یا وارد دستگاه های تنفسی و آسیب به بیمار گردد. در این موارد سریعاً موضوع را با دکتر خود در میان بگذارید. آسیب به دندان ها در حین برداشتن دستگاه های ارتودنسی به خصوص سرامیکی ممکن است اتفاق بیافتد.
مشکلات مفصلی
مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی مانند صداهای مفصلی در ناحیه مفصل و محدودیت در بازکردن دهان می‌تواند در بسیاری از افراد بدون درمان اتفاق بیافتد. لذا ظاهر شدن آن ها در حین و یا بعد از درمان ارتودنسی ارتباطی به درمان ارتودنسی ندارد. در صورت لزوم به برطرف شدن مشکل بیمار به دکتر دیگر با هزینه جداگانه ارجاع داده خواهد شد.
دندان های نهفته و رویش نیافته و فک جوش
درمان دندان‌های نهفته در بیماران بسیار متغیر بوده و در بسیاری از موارد این دندانها علی رغم جراحی و اعمال نیرو به دلایل مختلف رویش نمی یابند در ضمن امکان فک جوش بودن این دندانها وجود دارد که امکان تشخیص آن ها قبل از درمان میسر نمی باشد. در حین خارج کردن دندان نهفته امکان آسیب به ریشه دندان مجاور یا خود دندان نهفته هم وجود دارد. در بسیاری از موارد شکل تاج و لثه دندان رویش یافته با دندان قرینه یکسان نمی باشد. در صورت صلاح دید پزشک معالج دندان خارج خواهد شد و نیاز به کاشت دندان در ناحیه مورد نظر با هزینه جداگانه خواهد بود. در ضمن هرگونه درمان جهت جراحی دندان نهفته (از جمله خارج کردن یا برداشتن لثه و نصب براکت) جداگانه خواهد داشت.
احتمال برگشت آثار درمان ارتودنسی
از بزرگترین معایب ارتودنسی، احتمال برگشت آن است. گاهی ممکن است بعد از اتمام دوره ارتودنسی، دندانها مجددا حرکت کرده و به حالت ناهنجار قبل باز گردند. اما معمولا درمان‌هایی که بعد از دوره رشد، صورت می‌پذیرند برگشت پذیر نیستند. در مواردی، بعد از اتمام دوره درمان ارتودنسی، از ابزارهایی مثل ریتینر ها استفاده می‌شود تا از این اتفاق جلوگیری شود.
به هر حال این عارضه هم، مثل سایر عوارض ارتودنسی، با انتخاب یک متخصص خوب و با تجربه قابل اجتناب است. یک ارتودنتیست ماهر در تشخیص بهترین زمان شروع درمان ارتودنسی برای هر کس، حرفه ای عمل می‌کند. همچنین توصیه‌هایی پیرامون پیشگیری از برگشت آثار درمان ارائه خواهد داد که با رعایت آنها، از این عارضه مصون خواهید بود.
آسیب به مینای دندان در طول درمان ارتودنسی
از دیگر ضرر های ارتودنسی دندان، تحلیل رفتن مینای دندان است. احتمال این اتفاق در صورت عدم رعایت بهداشت و مصرف بیش از حد مواد قندی، به دلیل فشارهای ناشی از بریس تشدید می‌شود. تحلیل مینای دندان، موجب تغییر رنگ آنها خواهد شد.
میتوان گفت آسیب به مینای دندان از عوارض مستقیم بعد از ارتودنسی نیست، بلکه ناشی از عدم رعایت صحیح بهداشت و مصرف بیش از حد خوراکی‌های شیرین است. برای پیشگیری از این ضرر ارتودنسی در روز سه تا چهار بار مسواک بزنید و مصرف مواد قندی را به حداقل برسانید. استفاده از دهان‌شویه ها هم کمک‌کننده خواهند بود.
شرایط اضطراری ارتودنسی
در برخی موارد ارتودنسی دندان کودک دچار مشکل می‌شود یا بریس به دهان و یا دندان کودک آسیب وارد می‌کند، این موارد در زیر لیست شده‌اند. در چنین شرایطی، جهت رفع مشکل، سریعاً به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید.
موارد اضطراری معدودی برای ارتودنسی (یا دندان) وجود دارد. این موارد عبارتند از:
- وارد شدن ضربه شدید (تروما) به دندان، صورت و یا دهان
- عفونت یا تورم لثه، دهان و یا صورت
- ناراحتی یا درد شدید و غیر قابل کنترل در این مناطق
شایع‌ترین مشکلات ارتودنسی عبارتند از: - شل شدن یا شکستن بریس، کش‌ها و یا سیم‌ها
- قرارگیری نامناسب یا حرکت کردن قوس سیمی، بریس یا کش‌ها
- درد کلی دندان یا شل شدن آن
روش های جلوگیری از عوارض ارتودنسی
مراقبت صحیح از دهان و دندان، همیشه نقش کلیدی در پیشگیری از مشکلات رایج دندان مانند التهاب لثه، دمیلینه شدن و تجمع پلاک دارد، اما در طول دوره‌ای که کودکان تحت درمان ارتودنسی (مانند بریس و پلاک ارتودنسی کودکان) قرار می‌گیرند، این مراقبت های بعد از ارتودنسی دندان فوق‌العاده اهمیت دارد. رعایت بهداشت دهان و دندان با بریس سخت‌تر است و کودکان در هنگام استفاده از بریس، در معرض این مشکلات دندانی قرار می‌گیرند.
این مشکلات تحریک کننده هستند و مقابله با آنها به خودی خود می‌تواند دشوار باشد. اما اگر بدون درمان رها شوند، قابلیت آن را دارند که موجب مشکلات ثانویه و جدی دهان و دندان شده و نهایتاً زمان درمان با بریس را برای کودک طولانی‌تر کنند. در موارد حاد مشکلات دهان و دندان، متخصص ارتودنسی ممکن است مجبور به برداشتن بریس شود و برای گذاشتن مجدد آن تا برطرف شدن مشکلات دهان و لثه صبر کند. با رعایت نکات زیر میتوان از بروز عوارض و مشکلات بعد از ارتودنسی جلوگیری کرد.
مسواک زدن دندان با بریس
کودکانی که از بریس استفاده می‌کنند باید دقت و مراقبت بیشتری برای تمیز کردن دندان‌های خود به خرج دهند و ممکن است نیاز به تغییراتی در نحوه‌ی مسواک زدن و تعداد دفعات آن داشته باشند. بسیار مهم است که این کودکان دندان‌های خود را پس از هر وعده غذا مسواک کنند. حتی ۴ بار در روز مسواک زدن صحیح راهی برای جلوگیری از تجمع ذرات غذا و پلاک در ساختار بریس و دندان است. همچنین توصیه می‌شود که کودکان دندان‌های خود را در هر بار به مدت چند دقیقه مسواک ارتودنسی بزنند. برای کودکان دارای بریس، تعویض مسواک باید زودتر انجام شود، به ویژه زمانی که موهای مسواک شروع به سابیدگی و یا فرسودگی کرده است.
نحوه‌ی مسواک زدن صحیح دندانها با بریس
- مسواک باید موازی کف دهان باشد و بر پهلوی دندانها عمودی قرار گیرد.
- سر مسواک را با حرکات مدور و کوچک، از دندانی به دندان دیگر حرکت دهید و مسیر قوس لثه و دندانها را دنبال کنید.
- هر دندان را برای چند ثانیه با دقت و به آرامی مسواک بزنید و مطمئن شوید که تمام ذرات مواد غذایی در امتداد خط لثه، بین بریس و در سطح هر دندان، زدوده می‌شود.
- به یاد داشته باشید که بالای دندانها، داخل دندانها، پشت دهان و پشت دندان‌های آسیاب را هم مسواک بزنید. بر روی دندان‌های پایین‌تر به سمت بالا و بر روی دندانها بالا رو به پایین مسواک کنید. همچنین سقف دهان و زبان را قبل از شستشو مسواک بزنید.
- به منظور تمیز کردن صحیح بریس، سر مسواک را با زاویه نسبت به بریس قرار دهید و فراموش نکنید که زیر سیم‌ها را نیز به طور کامل مسواک بزنید.
استفاده از نخ دندان با بریس
اگر چه استفاده از نخ دندان ممکن است دردسر باشد، اما انجام این کار هر شب پس از مسواک زدن دندانها به ویژه در طی استفاده از بریس برای جلوگیری از مضرات ارتودنسی دندانها مهم است. حتی اگر به نظر می‌رسد همه ذرات مواد غذایی با مسواک زدوده شده است، اما بریس موجب گیر کردن مواد غذایی در مکان‌هایی می‌شود که از مشاهده و دسترسی مسواک خارج است. افرادی که از بریس استفاده می‌کند، به ویژه نیاز به استفاده از “سوزن نخ دندان” دارند تا بتوانند اطراف سیم‌ها را به درستی نخ دندان بکشند. این نوع از نخ دندان دارای یک انتهای سفت است که استفاده از نخ دندان را بین بریس ممکن می‌سازد. همچنین میتوان نخ‌های پلاستیکی چندبار مصرف را همراه با نخ دندان معمولی برای مراقبت کامل از دهان و دندانها استفاده کرد. اگر درمان ارتودنسی توسط متخصص ارتودنسی و به طور صحیح انجام شود عوارض آن بسیار محدود می شود اما آنچه که به عنوان عوارض ارتودنسی دندان در جامعه مطرح است، عمدتا مربوط به عوارض درمان هایی است که توسط افراد فاقد صلاحیت انجام شده از جمله عوارض مهم درمان ارتودنسی برگشت ارتودنسی می باشد که در دو گروه کلی به مشکلات فکی و جابه جایی دندان ها تقسیم می شود.
نحوه‌ی استفاده صحیح از نخ دندان با بریس
- یک قطعه از نخ (حدود ۴۰ سانتی‌متر) را در زیر سیم‌ها و بالای فضای بین دو دندان حرکت دهید. نیمی از نخ دندان را وارد آن قسمت کرده، سپس هر دو انتهای نخ را نگه دارید.
- با دقت نخ را چند بار بین دندانها به سمت بالا و پایین حرکت دهید. اگر دندان تمیز شده باشد، باید صدای جیرجیر را بشنوید.
- هنگامی که خط لثه را نخ دندان می‌کشید، نخ را به شکل حرف “C” درآورده و نخ را زیر خط لثه با یک حرکت نرم به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
- در هنگام کشیدن نخ دندان در اطراف قوس بریس مراقب باشید و فشار بیش از حد به آن وارد نکنید.
- به آرامی نخ را بیرون بکشید، آن را در زیر سیم بعدی قرار داده و مراحل بالا را تکرار کنید.
پرهیز های غذایی دوران ارتودنسی
از مصرف مواد غذایی چسبناک و سخت در هنگام استفاده از بریس اجتناب کنید، زیرا آنها می‌توانند موجب شکستن و یا خراب شدن بریس و سیم‌های ارتودنسی شوند. همچنین خوردن غذاهای بسیار شیرین احتمال سوراخ شدن و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. کودکان باید هرگونه عادات مضر مانند جویدن اجسام خارجی، خودکار یا مداد جویدن و جویدن ناخن را متوقف کنند، زیرا این کار می‌تواند به بریس و سیم‌های اوتودنسی آسیب برساند.
- اجتناب از غذاهای چسبنده
- اجتناب از مواد غذایی سخت
- کاهش مصرف مواد غذایی شیرین
استفاده از کش‌های لاستیکی با بریس
در بیشتر کودکان به منظور حرکت صحیح و هماهنگ دندان‌های بالا و پایین، استفاده از کش‌های ارتودنسی لاستیکی تا پایان دوره‌ی درمان با بریس لازم است. استفاده از کش‌های لاستیکی با بریس معمولاً مدت زمان استفاده از بریس را کاهش می‌دهد. هنگامی که دندانها صاف و راست شده‌اند (با استفاده از بریس و سیم) و به‌طور صحیح در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند (با استفاده از کش‌های لاستیکی)، میتوان بریس را به‌طور کامل از دهان خارج کرد. کش‌های لاستیکی باید در ۲۴ ساعت شبانه روز استفاده شود. هر زمانی که کودک غذا می‌خورد، باید آنها را از دهان کودک خارج و تعویض کرد. این کش‌ها را تنها در زمان مسواک زدن خارج کنید و سپس بلافاصله آنها را جایگزین کنید.
با این اوصاف، آیا ارتودنسی ضرر دارد؟
تا به اینجا، عوارض بعد از ارتودنسی و دلایل بروز آنها را ذکر کردیم. ولی آیا این عوارض، به خودی خود ناشی از معایب ارتودنسی هستند؟ با توجه به آنچه که بیان شد، احتمالا متوجه شده اید که پاسخ خیر است! همه مشکلات بعد از ارتودنسی ناشی از دو اتفاق است:
- کافی نبودن مهارت و تجربه متخصص ارتودنسی
- عدم رعایت نکات پیرامون بهداشت و مراقبت بعد از ارتودنسی
پس همه عوارض ارتودنسی، با انتخاب یک ارتودنتیست لایق و مجرب و عمل به تمام توصیه‌های او، به راحتی قابل پیشگیری است. رعایت دقیق و صحیح بهداشت نیز پیرامون این مسئله، ضروری است. بهداشت دهان و دندان، در مورد دندان‌های ارتودنسی شده اهمیت دو چندانی پیدا می‌کند.
آیا پستانک ارتودنسی ضرر دارد؟
از آنجایی که این بحث به عوارض ارتودنسی اختصاص یافته است، جا دارد به مضرات پستانک ارتودنسی نیز بپردازیم. پستانک ارتودنسی، برخلاف پستانک‌های سنتی طوری طراحی شده که فشار را از روی لثه و دندان‌های نهفته برمی‌دارد و از بروز مشکلات فک و دندان تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
ضرر پستانک ارتودنسی، چیزی بیشتر از دیگر ضررهای پستانک‌های معمولی نیست. ایجاد وابستگی بیش از حد به پستانک و همچنین بر هم خوردن روتین شیردهی و اوقات اعلام تمایل نوزاد به شیر از عوارض استفاده این وسیله است. این عارضه با مدیریت ساعت مصرف پستانک قابل حل است.
سخن نهایی
در این متن، پیرامون عوارض ارتودنسی دندان به تفصیل سخن گفتیم. دیدیم که همه عوارض ارتودنسی ناشی از انتخاب غلط ارتودنتیست و عدم رعایت بهداشت و نکات مراقبتی است. پس کماکان استفاده از این روش درمانی، برای بهبود ناهنجاری‌های فک و دندان منطقی و قابل توصیه است. صرفا کافی است این مطلب را بخوانید تا از عوارض احتمالی ارتودنسی و راهکارهای پیشگیری از آنها آگاه شوید.
