سایش دندان یک مشکل فوق‌العاده شایع است که حتی زمانی که به خوبی از دندان‌های خود مراقبت می‌کنید ممکن است به آن مبتلا شوید. این عارضه که اغلب با از بین رفتن مینای دندان همراه است، باعث درد می‌شود و عملکرد دندان‌ها را مختل می‌کند.
سایش دندان چیست؟
دندان‌ها یکی از قوی‌ترین قسمت‌های بدن هستند، با این حال گاهی‌اوقات ممکن است دچار سایش شوند. به از بین رفتن بافت سخت دندان به دلایلی غیر از پوسیدگی دندان «سایش دندان» می‌گویند.
دندان‌ها به طور طبیعی با بالا رفتن سن دچار ساییدگی می‌شوند، اما بعضی از عوامل از جمله مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی یا عادت‌های مخرب مثل دندان قروچه ممکن است سرعت این اتفاق را افزایش دهند.
انواع سابیدگی دندان
دندانپزشکان معمولا سایش دندان را به چهار دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
۱. اروژن (Erosion)
اروژن شایع‌ترین علت سایش دندان در نظر گرفته می‌شود. این مشکل که می‌تواند همه گروه‌های سنی را درگیر کند، زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از مینای دندان در اثر تماس با اسیدها حل و نرم می‌شود. منشاء این اسیدها می‌تواند از معده (بیماری رفلاکس معده به مری یا برگشت اسید معده) یا از غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی شما باشد.
اگر دهان خشکی داشته باشید و بزاق کافی برای خنثی کردن اسید تولید نکنید، ممکن است اروژن دندان بسیار شدید باشد.
۲. ابریژن (Abrasion)
ابریژن یک نوع سایش دندان است که معمولا به دلیل تماس اجسام خارجی با دندان، برای مثال تکنیک نادرست مسواک زدن، استفاده مکرر از خلال دندان یا خوردن غذاهای سفت، رخ می‌دهد و به از بین رفتن لایه محافظ مینای دندان منجر می‌شود.
کسانی که از دندان‌های خود به عنوان ابزار برای باز کردن درب کیسه‌ها یا بطری‌ها استفاده می‌کنند دچار ابریژن می‌شوند. حتی جویدن ناخن، جویدن نوک مداد یا سایر اجسام سخت و استفاده از خمیردندان ساینده هم ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشد.
۳. اتریشن (Attrition)
اتریشن اغلب به دلیل تماس دندان‌ها با یکدیگر ایجاد می‌شود و عمدتا به دندان قروچه مربوط است. دندان قروچه مشکل رایجی است که در طول شب در اثر ساییدن و فشردن دندان‌ها به هم اتفاق می‌افتد و به کوتاه شدن دندان‌ها و تیز شدن لبه‌های آن‌ها منجر می‌شود. میزان ساییدگی به فشار وارده روی دندان‌ها بستگی دارد.
۴. ابفرکشن (Abfraction)
به از دست دادن ساختار دندان در جایی که دندان و لثه به هم می‌رسند، ابفرکشن می‌گویند. آسیب ناشی از ابفرکشن اغلب به شکل حرف V انگلیسی به نظر می‌رسد.
احتمالا وقتی غذا در محل آسیب گیر می‌کند یا هنگامی که لبخند می‌زنید، برای اولین بار از ابفرکشن آگاه می‌شوید. حتی ممکن است بتوانید آن را با زبان خود احساس کنید. ابفرکشن معمولا بدون درد است، اما می‌تواند حساسیت دندان را نسبت به گرما و سرما افزایش دهد.
ابفرکشن در اثر فشار طولانی‌مدت روی دندان ها ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلف رخ دهد، از جمله:
- دندان قروچه کودکان و بزرگسالان
- هم‌تراز نبودن دندان‌های فک بالا و پایین (مال اکلوژن)
- از دست دادن مواد معدنی دندان در اثر تماس با عوامل اسیدی یا ساینده
گاهی‌اوقات عوامل متعددی در بروز ابفرکشن دخیل هستند. بنابراین ممکن است دندانپزشک نتواند دقیقا به شما بگوید که چرا این اتفاق افتاده است. علاوه بر این، ابفرشکن ممکن است همراه با سایر مشکلات دندانی مانند اروژن و ابریژن رخ دهد.
علائم و نشانه‌های سایش دندان چیست؟
اولین علائم ساییدگی دندان عبارتند از:
- زرد شدن دندان‌ها به دلیل نازک شدن مینای دندان
- ایجاد شکستگی یا ترک در دندان به علت اصطکاک و تماس زیاد دندان‌ها با یکدیگر
- کوتاه‌تر به نظر رسیدن دندان‌ها
- صاف شدن سطح جونده دندان‌ها
- حساسیت دندان
- دندان درد
چه عواملی باعث سایش دندان می‌شوند؟
تماس با اسید یکی از رایج‌ترین دلایل سایش دندان است. بسیاری از نوشیدنی‌ها از جمله نوشابه‌های گازدار، نوشابه‌های انرژی‌زا، نوشیدنی‌های ورزشی، الکل و آبمیوه‌ها حاوی اسید هستند. علاوه بر این، اغلب آن‌ها مقدار زیادی قند دارند که می‌تواند به پوسیدگی دندان کودکان و بزرگسالان منجر شود.
رژیم غذایی سرشار از خوراکی‌های اسیدی ممکن است باعث ساییدگی دندان شود. هر چقدر pH یک غذا یا نوشیدنی کمتر باشد، آن محصول اسید‌ی‌تر در نظر گرفته می‌شود. تمام غذاها و نوشیدنی‌هایی که pH آن‌ها کمتر از پنج است می‌توانند باعث سایش دندان و افزایش حساسیت آن شوند. در ادامه به pH بعضی از غذاها و نوشیدنی‌های رایج اشاره می‌کنیم:
- شیر: ۶/۹
- آب شهری: ۶
- پنیر چدار: ۵/۹
- قهوه: ۵
- آب پرتقال: ۳/۵
- آب سیب: ۳/۴
- گریپ‌فروت: ۳/۳
- نوشیدنی‌های ورزشی: ۳
- نوشابه گازدار: ۲/۵
- آب لیموترش: ۲/۲
- سرکه: ۲
بزاق اسیدیته دهان را از بین می‌برد. با این حال، اگر در مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی زیاده‌روی کنید، دهان فرصت نمی‌کند که این کار را انجام دهد و به همین دلیل مینای دندان آسیب می‌بیند. این مشکل به خصوص در کسانی که دندان قروچه می‌کنند یا دندان‌های خود را روی هم فشار می‌دهند، مشهودتر است.
از عوامل دیگری که باعث ساییدگی دندان می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی دهان که خطر آسیب ناشی از تماس دندان با اسید را افزایش می‌دهد
- تماس اسید معده با دندان‌ها به دلیل پرخوری عصبی (استفراغ عمدی با هدف کاهش وزن)، حالت تهوع صبحگاهی (که معمولا در زنان باردار دیده می‌شود) و رفلاکس اسید معده
- استفاده از دندان برای باز کردن درب قوطی‌ها یا کیسه‌ها
- فشار زیاد به دندان‌ها در هنگام مسواک زدن
سایش دندان چه عوارضی دارد؟
ساییدگی دندان می‌تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- در صورتی که مینای دندان از بین برود و عاج نمایان شود، حساسیت دندان به گرما و سرما بیشتر می‌شود.
- زردی ناشی از ساییدگی دندان یا ایجاد فاصله بین دندان‌ها می‌تواند زیبایی ظاهری را تحت تاثیر قرار دهد.
- عملکرد دندان‌ها مختل می‌شود.
همچنین مشخص شده است که سایش شدید دندان بر کیفیت زندگی بیمار تاثیر می‌گذارد، به طوری که تاثیر آن با مشکل نداشتن دندان قابل مقایسه است.
رایج‌ترین روش‌های درمان ساییدگی دندان چیست؟
تشخیص نوع سایش دندان مهم است، چون درمان به منشاء ساییدگی بستگی دارد. در اغلب موارد، اولین کاری که باید انجام دهید این است که علت ساییدگی دندان یا محرک‌های بروز آن را از بین ببرید.
اگر شب‌ها دندان‌های خود را به هم فشار می‌دهید یا به یکدیگر می‌سایید، احتمالا دندانپزشک از شما می‌خواهد که از محافظ دهان برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر دندان‌ها استفاده کنید.
علاوه بر این، توصیه می‌شود برای پیشگیری از بدتر شدن ساییدگی یا ابتلا به سایر مشکلات دندانی، به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. در بعضی از موارد، ممکن است باندینگ، لمینت یا استفاده از روکش برای درمان سریع دندان درد و ترمیم دندان‌های آسیب دیده مفید باشد.
۱. باندینگ دندان
در این روش که معمولا برای درمان ساییدگی‌های جزئی استفاده می‌شود، دندانپزشک مواد همرنگ دندان را روی دندان‌های آسیب دیده قرار می‌دهد تا شکل، اندازه یا رنگ آن‌ها را تغییر دهد.
باندینگ برای از بین بردن ترک‌های دندان، استتار تغییر رنگ دندان، پر کردن شکاف‌ها و فضاهای بین دندان‌ها، بلندتر نشان دادن دندان‌ها و اصلاح شکل دندان‌ها استفاده می‌شود. همچنین در دندانپزشکی ترمیمی برای درمان پوسیدگی‌ها به‌کار می‌رود.
۲. لمینت دندان
لمینت‌ها لایه‌های نازکی از چینی یا پرسلن هستند که با استفاده از یک ماده چسبنده به سطح دندان‌ها متصل می‌شوند. در نتیجه، می‌توانند شکل ظاهری دندان‌هایی که در اثر ساییدگی دچار ترک‌خوردگی یا تغییر رنگ شده‌اند را بهبود بخشند و حساسیت دندان را کاهش دهند.
از مهم‌ترین مزایای لمینت می‌توان به طول عمر بالا و مقاومت آن در برابر تغییر رنگ ناشی از نوشیدن قهوه و چای اشاره کرد.
۳. روکش دندان
در مواردی که ساییدگی آسیب زیادی به دندان وارد کرده است، باید از روکش استفاده کرد. روکش مانند یک کلاه محکم روی دندان قرار می‌گیرد تا از دندان‌های ضعیف، ترک خورده یا شکسته محافظت کند. روکش دندان از مواد مختلفی از جمله رزین یا پرسلن ساخته می‌شود.
۴. درمان خانگی ساییدگی دندان
گاهی‌اوقات با اصلاح سبک زندگی و راهکارهای خانگی می‌توان تا حد زیادی جلوی از بین رفتن مینای دندان را گرفت. این اقدامات عبارتند از:
- استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
- کاهش مصرف غذا و نوشیدنی‌های شیرین یا اسیدی
- افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D
- استفاده از غذاهای حاوی پروبیوتیک (مثل ماست)
- افزایش مصرف آب و جلوگیری از خشکی بیش از حد دهان
چگونه از ساییدگی دندان های جلو و عقب پیشگیری کنیم؟
رعایت موارد زیر به جلوگیری از سایش دندان‌ها کمک می‌کند:
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی یا شیرین را کاهش دهید.
- غذاهایی بخورید که با خنثی کردن pH دهان به عنوان بافر عمل می‌کنند. به عنوان مثال، می‌توانید از محصولات لبنی استفاده کنید که حاوی پروتئینی به نام کازئین هستند و از دندان‌ها در برابر اسید محافظت می‌کنند.
- از نگه داشتن نوشیدنی‌های اسیدی داخل دهان خودداری کنید، چون این کار احتمال پوسیدگی یا سایش دندان را افزایش می‌دهد.
- برای تحریک جریان بزاق و از بین بردن اسید، آدامس بدون قند بجوید.
- در طول روز به طور مکرر آب بنوشید، به خصوص اگر ورزش می‌کنید.
- بلافاصله پس از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی یا شیرین مسواک نزنید.
- بهتر است از یک مسواک نرم استفاده کنید و آن را به آرامی با حرکات دایره‌ای شکل روی دندان‌ها حرکت دهید.
- از دندان‌های خود برای نگه داشتن وسایل یا باز کردن کیسه‌ها و بطری‌ها استفاده نکنید.
- از رفتارهای ناسالم مانند استفراغ عمدی به منظور کاهش وزن خودداری کنید.
- به طور منظم برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
- برای درمان مشکلات مرتبط با ساییدگی دندان (از جمله رفلاکس اسید) از پزشک کمک بگیرید.
کلام پایانی
سایش دندان مشکل شایعی است که اغلب با افزایش سن رخ می‌دهد. اما اگر دندان قروچه کنید یا مقدار زیادی غذا و نوشیدنی اسیدی بخورید، احتمال اینکه به ساییدگی شدید دندان مبتلا شوید افزایش می‌یابد.
رعایت بهداشت دهان و دندان، آشنایی با تکنیک صحیح مسواک زدن، درمان به موقع بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با ساییدگی دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک نقش مهمی در حفظ سلامت و زیبایی دندان‌ها دارد.
