وسیع کننده کام یک دستگاه ارتودنسی است که برای افزایش فضای قسمت بالایی دهان و بهبود تناسب فک‌ها استفاده می‌شود. این وسیله با فشار ملایمی که ایجاد می‌کند، قسمت بالایی دهان و فک‌ها را به طور تدریجی وسعت می‌دهد.
در ادامه قصد داریم ضمن معرفی وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر، مزایا و معایب استفاده از این وسیله را ذکر کنیم و شما را با انواع آن آشنا کنیم.
وسیع کننده کام چیست؟
وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر (Palatal expander) یک دستگاه ارتودنسی است. این دستگاه برای افزایش اندازه قسمت بالایی دهان و عرض کام (Palatal vault) استفاده می‌شود.
پالاتال اکسپندر از یک بخش انعطاف پذیر تشکیل شده است که با قابلیت تغییر اندازه، به تدریج فشار را به دندان‌ها و بافت‌های کام منتقل می‌کند و باعث افزایش اندازه کام می‌شود. با استفاده از این وسیله تناسب بین فک‌ها بهبود می‌یابد و مشکلاتی مانند تنگی دهان و عدم تطابق بین دندان‌ها اصلاح می‌شوند.
هدف اصلی استفاده از وسیع کننده کام، ایجاد فضای کافی برای انجام ارتودنسی دندان، به خصوص دندان‌های بالایی است. فضای ایجاد شده می‌تواند به تنظیم بهتر قوس دندان‌ها و ایجاد امکان جابجایی دندان‌ها کمک کند. علاوه بر این، وسیع کننده کام می‌تواند سبب بهبود تنفس به خصوص در شرایط خواب شود.
کاربرد های پالاتال اکسپندر
برای اینکه به طور شفاف‌تری بدانید که اهمیت استفاده از وسیع کننده های کام چیست؛ در این بخش به معرفی انواع کاربرد این دستگاه ها می‌پردازیم:
- درمان کراس بایت: یکی از دلایل اصلی ایجاد ناهنجاری کراس بایت، کوچک بودن فک بالا است که منجر می‌شود دندان‌های بالایی نتوانند به درستی روی دندان های فک پایینی قرار بگیرند. معمولا انواع وسیع کننده‌های کام برای درمان کراس بایت خلفی موثر هستند.
- درمان ازدحام دندان‌ها: ازدحام دندان‌ها در فک بالا سبب می‌شود که دندان‌ها روی هم دیگر قرار بگیرند؛ با توجه به بیشتر شدن فضای کام بالا توسط این دستگاها، مشکل ازدحام و همپوشانی دندان‌ها نیز سریع‌تر رفع می‌شود.
- درمان آپنه خواب: یکی از کاربردهای پالاتال اکسپندر، عوض کردن الگوهای تنفس در خواب افراد است. با بیشتر شدن فضا در فک بالا، راه تنفسی غیرارادی فرد در خواب نیز بازتر می‌شود و علائم آپنه خواب کاهش پیدا می‌کند.
- جلوگیری و یا درمان دندان‌های نهفته: کوچک بودن فضای رشد دندان‌ها، می‌تواند سبب نهفته ماندن چند دندان زیر لثه شود. باز کردن فضای رشد برای تمام دندان‌ها، یکی از روش‌های درمان دندان‌های نهفته در فک است.
بهترین سن استفاده از وسیع کننده های کام در کودکان
معمولا وسیع کننده کام در سنین ۸ تا ۱۴ سالگی استفاده می‌شود. ایده‌آل‌ترین زمان برای استفاده از این دستگاه در دوره رشد فک بالا، زمانی است که رشد استخوانی هنوز پایان نیافته است و استخوان‌ها هنوز انعطاف پذیر است.
مدت زمان استفاده از دستگاه اکسپندر کام در کودکان و بزرگسالان
در کودکان و نوجوانا به دلیل قرار گرفتن در سن رشد فک بالا، تنطیم فضای کام راحت تر است و در مدت زمان کمتری اتفاق میافتد. در حالی که بزرگسالان به دلیل ثابت شدن رشد فک‌ها، ایجاد تغییر و فضای بیشتر به مدت زمان بیشتری نیاز دارد.
- مدت زمان استفاده از وسیع کننده های کام در کودکان کم سن و سال بین ۲ الی ۳ ماه است. در حالی که برای نوجوانان ممکن است بین ۴ تا ۶ ماه این درمان زمان ببرد.
- طول درمان با وسیع کننده کام در بزرگسالان ممکن است تا ۱ سال یا در برخی موارد، مدت بیشتری هم طول بکشد.
انواع وسیع کننده کام
تجهیزات وسیع کننده کام انواع مختلفی دارند که هر کدام در شرایط خاصی استفاده می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع وسیع کننده های کام و کاربردهای هر کدام می‌پردازیم.
۱. وسیع کننده کام متحرک
این نوع وسیع کننده کام همانطور که از نامش پیداست، متحرک و قابل تنظیم است و در طول روند درمان، به طور پیوسته می‌توان قطر آن را تغییر داد. از این نوع وسیع کننده کام معمولا در افرادی که در سن رشد قرار دارند یا نیاز به تغییرات سریع در فضای کام دارند، استفاده می‌شود.
۲. وسیع کننده سریع
وسیع کننده سریع یا وسیع کننده ثابت کام، دارای مکانیزم عملکرد سریع است که با سرعت بالایی فضای کام را افزایش می‌دهد. این نوع وسیع کننده به صورت ثابت نصب می‌شود. این نوع وسیع کننده معمولا در قسمت پشت دندان‌های بالا نصب می‌شود. معمولا این نوع وسیع کننده‌ها نیز قابلیت تنظیم دارند.
۳. وسیع کننده هایرکس
وسیع کننده هایرکس یک نوع وسیع کننده کام است که بر روی دندان‌های پشتی نصب می‌شود. معمولا روند نصب و استفاده از این نوع وسیع کننده آسان است.
۴. وسیع کننده هاس
وسیع کننده هاس علاوه بر بندهای فلزی عقب، شامل یک پیچ در وسط و دو پد آکریلیک در طرفین پیچ وسط است. وجود این پدهای آکریلیک ممکن است استفاده از این نوع وسیع کننده را برای برخی از بیماران دشوار کند.
۵. وسیع کننده کواد هلیکس
این نوع وسیع کننده به دلیل داشتن ۴ بخش مارپیچی کوچک به این نام مشهور شده است. این نوع وسیع کننده کام نیز روی دندان‌های عقب نصب می‌شود و معمولا نیاز به تنظیم ندارد.
مزایا و اهمیت استفاده از وسیع کننده کام
استفاده از وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر برای ارتودنسی دارای مزایا و فواید زیادی است. برخی از مزایای استفاده از پالاتال اکسپندر شامل موارد زیر است:
- ایجاد فضای کافی در کام برای جابه‌جایی دندان ها
- بهبود امکان تنفس در افرادی که به دلیل عرض کم کام، دچار مشکلات تنفسی شده‌اند.
- با افزایش فضای کام برای جابه‌جایی دندان‌ها ممکن است نیاز به کشیدن دندان از بین رود.
- کوتاه شدن طول درمان سیم کشی دندان به دلیل وجود فضای کافی در قوس دندانی و پیشگیری از دندان درد های ارتودنسی.
معایب استفاده از پالاتال اکسپندر
پالاتال اکسپندر می‌تواند در حین استفاده مشکلات و معایبی را برای افراد به همراه داشته باشد. البته این مشکلات موقتی هستند و با گذشت زمان و پس از اتمام درمان و جداکردن دستگاه پالاتال اکسپندر رفع می‌شوند. در ادامه معایب استفاده از پالاتال اکسپندر را بررسی می‌کنیم:
- عدم راحتی تنفس در ابتدای درمان با وسع کننده کام که در مدت زمان کوتاهی رفع می‌شود.
- دشواری و مشکل در تلفظ برخی از صداها و حروف دشوار در ابتدای شروع درمان که به مرور زمان و با تمرین برطرف می‌شود.
- مشکل در خوردن غذاهای سفت در ابتدای استفاده از این دستگاه نیز رایج است. توجه داشته باشید که باید از خوردن غذاهای لزج، برخی از نوشیدنی‌ها یا شیرینی‌ها خودداری کنید.
- ممکن است به صورت مکرر نیاز به تنظیم میزان فشار و اندازه دستگاه وجود داشته باشد که معمولا توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌شود.
روش های جایگزین وسیع کننده های کام
ممکن است شما به هر دلیلی، همچنان تمایل به استفاده از هیچکدام از دستگاهای وسیع کننده کام نداشته باشید، در این بخش به معرفی روش های جایگزین برای ایجاد فضا در فک بالا می‌پردازیم.
بریس های ارتودنسی
درست است که بریس ارتودنسی نمی‌توانند سبب فضای کام را وسیع‌تر کنند اما به کمک آن‌ها می‌توان دندان ها را بیشتر به سمت لبه خارجی لثه ها حرکت داد. همین موضوع سبب می‌شود تا فضای بیشتری در انتهای کام ایجاد شود.
فضا نگهدارنده
استفاده از فضا نگهدارنده ها بیشتر برای کودکان تجویز می‌شود. در معاینات اولیه وضعیت فک و بایت کودک، درصورتی که فضای کمی در کام وجود داشته باشد متخصص ارتودنسی از ابزار فضانگهدارنده برای نگهداشتن فضای رشد دندان‌های دائمی استفاده می‌کند.
کشیدن دندان
کشیدن دندان نمیتواند فضای کام را گسترش دهد با این حال فضای کافی برای رشد دندان‌های نهفته و یا مرتب شدن دندان‌هایی که همپوشانی دارند ایجاد می‌کند. کشیدن دندان در صورتی که با درمان های تکمیلی مانند ارتودنسی ثابت یا الاینرهای شفاف ترکیب شود، معمولا می‌تواند نتایج استفاده از وسیع کننده های کام را نیز رقم بزند.
ارتوسرجری
سخت ترین و تهاجمی ترین روش جایگزین برای وسیع کننده های کام، جراحی ارتوگناتیک یا همان جراحی فک است. این روش دوره نقاهت طولانی و دردناکی دارد؛ همچنین هزینه انجام آن نیز گران‌تر از سایر روش‌ها می‌باشد.
در نظر داشته باشید که انجام جراحی ارتوگناتیک برای گسترش کام به تنهایی انجام نمی‌شود و در کنار سایر روش‌های درمانی دیگر مانند ارتودنسی، یک درمان چند مرحله‌ای است؛ که به کل این فرآیند، ارتوسرجری می‌گویند.
در این مقاله به سوالات مختلفی درباره وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر پاسخ دادیم. اگر نیاز به استفاده از وسیع کننده کام را دارید، می‌توانید با مراجعه به دکتر قریشی در تهران، ضمن بررسی و دریافت مشاوره، شرایط استفاده از این روش درمانی را مورد بررسی قرار دهید. همچنین می‌توانید خدمات درمانی دیگری را برای حل مشکلاتی مانند جلو بودن فک بالا، ناهمترازی دندان‌ها، کراس بایت و … را نیز دریافت کنید.
