یکی از انواع اختلالات شایع و ناهنجاری‌های فک و دندان که به صورت بهم ریختگی دندان‌ها خود را نشان می‌دهد، کراس بایت دندان است. این نوع ناهنجاری علاوه بر تاثیر منفی که بر ظاهر و چهره دارد، عملکرد دندان‌ها و سلامتی فرد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برای آشنایی بیشتر با کراس بایت دندان، انواع کراس بایت و روش‌های درمان این نوع ناهنجاری تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست عناوین
کراس بایت دندان چیست؟
هنگامی که بایت در حالت نرمال و طبیعی است، دندان‌های بالایی با یک قوس ملایم دندان‌های ردیف پایین را در بر گرفته و اندکی آن‌ها را پوشش می‌دهند. در اختلال کراس بایت دندان بر خلاف اوربایت، دندان‌های بالایی پشت دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر در این نوع مال اکلوژن تعدادی از دندان‌های ردیف بالا به صورت نامنظم در قسمت داخلی دندان‌های ردیف پایین هستند. این اختلال ممکن است در دندان‌های جلویی یا کناری اتفاق بیفتد. در واقع در ناهنجاری کراس بایت دندان‌های دو فک در یک راستا قرار ندارند. ناهنجاری کراس بایت اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است.
انواع کراس بایت دندان
با توجه به موقعیت دندان‌هایی که در وضعیت نامناسب قرار دارند، کراس بایت به سه نوع مختلف تقسیم بندی می‌شود.
کراس بایت قدامی
کراس بایت قدامی در بخش جلویی دندان‌ها رخ می‌دهد. در این نوع ناهنجاری هنگام بسته شدن فک، دندان‌های جلویی فک بالا کمی عقب‌تر از دندان‌های جلویی فک پایین قرار گرفته و وارد قسمت داخلی (به سمت زبان) می‌شوند. این اختلال ممکن است با آندربایت اشتباه گرفته شود.
کراس بایت خلفی
در کراس بایت خلفی، دندان‌های عقبی فک بالا به جای قرار گیری روی دندان‌های ردیف پایین در پشت آن‌ها قرار می‌گیرند.
کراس بایت یک طرفه یا گونه‌ای
کراس بایت یک طرفه نوعی ناهنجاری نادر اما شدید است که در آن دندان‌های یک طرف دهان نسبت به ردیف پایین دارای عدم انطباق هستند و به سمت گونه قرار گرفته‌اند. البته کراس بایت گونه‌ای ممکن است به صورت دو طرفه نیز اتفاق بیفتد. در این صورت دندان‌های دو طرف فک بالا و پایین بر هم منطبق نیستند.
کراس بایت دندان به چه دلیل رخ می‌دهد؟
اصلی‌ترین علت کراس بایت وراثت و ژنتیک است. احتمال بروز کراس بایت دندان در فرزندانی که والدین‌شان سابقه این عارضه را دارند، بیشتر از سایر افراد است. عوامل دیگری نیز در ایجاد این مال اکلوژن نقش دارند که عبارتند از:
تاخیر در افتادن دندان‌های شیری
به طور طبیعی دندان‌های شیری کودکان در سنین ۶ تا ۱۲ سالگی افتاده و دندان‌های دائمی جایگزین آن‌ها می‌شود. تاخیر در افتادن دندان‌های شیری یا رویش زود هنگام دندان‌های دائمی باعث از بین رفتن تراز و هماهنگی دندان‌های دو فک شده و کراس بایت ایجاد می‌شود.
تنفس دهانی
هنگام تنفس طبیعی از راه بینی، زبان در حالت استراحت قرار داشته و به دندان‌ها فشاری وارد نمی‌کند. اما زمانی که فرد تنفس دهانی دارد اوضاع فرق می‌کند. تنفس از طریق دهان باعث تورم لوزه‌ها و تحریک زبان می‌شود. کودکانی که تنفس دهانی دارند معمولا زبان خود را به دندان‌ها می‌فشارند. تکرار این عادت باعث بروز کراس بایت دندان خواهد شد.
مکیدن پستانک یا انگشت شست
عادت به مکیدن انگشت یا استفاده طولانی مدت از پستانک در کودکان مشکلات متعددی را برای آن‌ها به دنبال دارد. این گونه عادات اشتباه باعث تغییر موقعیت و وضعیت رشد فک، کاهش پهنای کام و ناهنجاری‌هایی مانند کراس بایت می‌شود.
کراس بایت چه عوارضی دارد؟
ناهنجاری کراس بایت در صورتی که درمان نشود عوارض جدی برای فرد ایجاد می‌کند. عوارضی از قبیل:
- درد دندان
- سردرد
- احساس درد در گونه
- مشکلات گفتاری
- مشکل در جویدن و بلع غذا
- افزایش احتمال مشکلات دندان و لثه‌ها
- مشکلات مفصل گیجگاهی فک
- پیشرفت ناهنجاری
درمان کراس بایت چگونه است؟
مال اکلوژن کراس بایت هر اندازه هم که شدید باشد در هر سنی قابل درمان است. برای درمان این ناهنجاری همچون سایر مشکلات فک و دندان از قبیل جلو بودن فک بالا و عقب بودن فک پایین از انواع روش‌های ارتودنسی و در برخی موارد جراحی فک استفاده می‌شود. اگر به دنبال درمان کراس بایت بدون جراحی هستید، بهتر است در سنین پایین و قبل از تکامل رشد دندان‌ها و استخوان فک برای درمان اقدام کنید. در سنین بالا و در موارد شدید درمان کراس بایت بدون جراحی دشوار بوده و بسیار زمان بر خواهد بود.
درمان کراس بایت با ارتودنسی
هنگامی که بیمار در سن رشد برای درمان کراس بایت به دندانپزشک مراجعه می‌کند، درمان ارتودنسی اولین گزینه درمان است. با توجه به نوع کراس بایت و شرایط بیمار ارتودنتیست ممکن است یکی از انواع روش‌های ارتودنسی را برای درمان این عارضه تجویز نماید.
وسیع کننده کام
در مواردی که دندان‌های بالایی به دلیل کوچک بودن کام در پشت دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند، استفاده از دستگاه ارتودنسی وسیع کننده کام می‌تواند مشکل را رفع کند. وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر یک دستگاه ارتودنسی است که در سقف دهان نصب شده و به مرور باعث وسیع شدن و افزایش پهنای کام می‌شود. طول دوره این درمان حدود ۱ تا ۲ سال است.
ارتودنسی ثابت
روش دیگر برای درمان کراس بایت قدامی و سایر انواع کراس بایت استفاده از دستگاه ارتودنسی ثابت برای سیم کشی دندان است. در این روش ارتودنتیست سعی می‌کند با کمک براکت‌های ارتودنسی موقعیت قرار گیری دندان‌ها را تغییر داده و کراس بایت را درمان کند. در استفاده از این روش درمانی معمولا ارتودنسی فک بالا به تنهایی کافی نبوده و باید به طور همزمان ارتودنسی فک پایین نیز انجام شود. این روش برای کودکان نتیجه بهتری دارد.
ارتودنسی متحرک اینویزیلاین
در برخی موارد استفاده از الاینرهای شفاف یا ارتودنسی متحرک اینویزیلاین می‌تواند باعث مرتب شدن دندان‌ها شده و مشکل کراس بایت دندان را رفع نماید. اینویزیلاین نوعی دستگاه ارتودنسی نامرئی است و برای کسانی که می‌خواهد در طول درمان دستگاه ارتودنسی در دهان‌شان قابل مشاهده نباشد بسیار مناسب است.
هدگیر ارتودنسی
یکی دیگر از روش‌های درمان کراس بایت با ارتودنسی استفاده از دستگاه هدگیر است. هدگیر ارتودنسی دستگاهی است که روی سر بیمار قرار گرفته و با سیم‌هایی به دندان‌ها متصل می‌شود. متخصص ارتودنسی دستگاه را طوری تنظیم می‌کند که نیروی لازم در جهت مناسب به فک و دندان‌ها وارد شده و آن‌ها را به سمت موقعیت قرارگیری صحیح هدایت کند. اختلالاتی مانند کراس بایت دندان با این روش قابل درمان است.
درمان کراس بایت با عمل جراحی فک
در صورتی که روش ارتودنسی برای درمان عارضه کراس بایت به نتیجه مطلوب نرسد یا بیمار از سن رشد گذشته و در بزرگسالی برای درمان اقدام کند، تنها راه برای درمان این ناهنجاری عمل جراحی فک است. در این عمل جراح با وسیع کردن کام و هم تراز و هماهنگ کردن دو فک عارضه کراس بایت را معالجه می‌کند.
کلام آخر
اگر فکر می‌کنید خود یا فرزندتان دچار ناهنجاری کراس بایت دندان هستید، بهتر است هر چه سریعتر برای تشخیص دقیق و شروع فرآیند درمان به یک متخصص ارتودنسی مجرب مراجعه نمایید. مراجعه زودهنگام و شروع به موقع درمان کراس بایت، موجب افزایش میزان موفقیت درمان و کاهش طول دوره درمان خواهد شد.
