دندان نهفته یکی از اختلالات دندانی است که گاهی نمیتوان به راحتی آن را تشخیص داد. بیمار معمولا با علائمی مانند سردرد، درد گوش و گلو، عفونت لثه و حتی درد چشم که نتوانسته علت آن را پیدا کند به دندانپزشک مراجعه میکند و متوجه میشود همه اینها به خاطر وجود دندان نهان است.
اما دندان نهفته چیست و چه راههایی برای تشخیص و درمان آن وجود دارد؟ برای آشنایی کامل با نهفتگی دندان، علل بروز، عوارض و روشهای درمان آن تا پایان با ما همراه باشید.
دندان نهفته چیست؟
دندان نهفته دندانی است که از رویش باز مانده و نتوانسته به طور کامل و صحیح رشد کند. به عبارت دیگر، به دندانی که به دلیل وجود مانع در مسیر رشد، در بافت لثه یا استخوان گیر کرده و قادر به تکمیل رویش خود نیست دندان نهفته میگویند. دندان نهان، اگر درمان نشود، میتواند مشکلات دندانی و سایر مشکلات سلامتی برای فرد ایجاد کند.
علل نهفتگی دندان
دلایل مختلفی برای نهفته شدن دندان وجود دارد. از جمله:
- عوامل ژنتیکی موثر بر وضعیت فک و دندانها
- نیفتادن دندان شیری
- کوچک بودن فک و نبود فضای کافی برای رویش همه دندانها
- تجمع دندانی
- موقعیت نامناسب جوانه دندان
- رویش دندان با زاویه نامناسب
- دندانهای اضافه
- بزرگ بودن دندان
- کیستها
- عادتهای دهانی غلط مانند مکیدن انگشت
انواع دندان نهفته
نهفتگی دندان در برخی افراد فقط برای یک دندان و در برخی برای چندین دندان اتفاق میافتد. این مسئله کاملا به نحوه رشد دندانها و دلایل نهفتگی آنها بستگی دارد. گاهی دندان شیری به صورت نهفته باقی میماند اما دندانهای دائمی به درستی رشد میکنند. برعکس این حالت نیز ممکن است پیش آید. به طور کلی این دندان زیر بیشتر از سایر دندانها دچار نهفتگی میشوند:
- دندانهای نیش فک بالا
- آسیاب کوچک (پره مولر) فک پایین
- دندانهای مولر سوم یا دندان عقل
علائم دندان نهفته
تشخیص دندان نهفته گاهی اوقات بسیار راحت است. زیرا دندان به صورت خیلی جزئی در لثه قابل رویت بوده و گیر افتادن آن در لثه مشخص است. در برخی مواد دندان به طور کامل در لثه فرو رفته و هیچ علامت ظاهری برای تشخیص آن وجود ندارد.
در این مواقع دندانپزشک با توجه به علائم بیمار و رادیوگرافی دندان، موقعیت دندانهای نهان را تشخیص میدهد. علائم نشاندهنده وجود نهفتگی دندان عبارتند از:
- وجود فاصله مشهود بین دندانها
- دندانهای بهم ریخته و نامرتب
- احساس طعم نامطبوع در دهان
- بوی بد دهان
- درد فک، سردرد و درد گوش طولانی مدت
- احساس درد هنگام باز کردن دهان، جویدن، گاز گرفتن و بلعیدن
- وجود شکاف در دندانها
- حساسیت و درد لثه
- لثه قرمز و متورم
- زود از دست دادن دندانهای شیری یا تاخیر در افتادن آنها
دندان نهفته کودکان
مهمترین علت دندان نهفته در کودکان، نیفتادن دندان شیری به طور طبیعی و در زمان مناسب است. در نتیجه امکان فرو رفتن دندان شیری در خط لثه و نهان شدن آن وجود دارد. به طوری که برای درآوردن آن نیاز به مداخله دندانپزشک است. نیفتادن دندان شیری روی رویش و نهفتگی دندان دائمی نیز تاثیر میگذارد. زیرا دندان دائمی فضای کافی برای رشد ندارد. به همین دلیل به صورت نهفته باقی میماند یا با زاویه نامناسب رشد میکند.
تنها راه برای تشخیص اینکه دندان شیری جلوی رشد دندانهای دائمی را گرفته است، عکسبرداری به کمک اشعه ایکس است. در صورت نیاز با کشیدن دندان شیری در زمان مناسب از بروز نهفتگی دندان در بزرگسالی جلوگیری میشود. همچنین مداخله زودهنگام ارتودنسی و درمان به موقع مانع از بروز مشکلات دندانی بیشتر خواهد شد. لذا بهتر است برای تشخیص و درمان دندان نهفته کودکان قبل از سن ۷ سالگی به ارتودنتیست مراجعه نمایند.
آیا دندان نهفته خطرناک است؟
ممکن است دندان نهفتهای داشته باشید که از وجود آن بی اطلاع هستید و هیچ درد و ناراحتی را نیز حس نکنید. با این حال تشخیص و درمان دندان نهان بسیار مهم است. زیرا عوارضی که دندان نهان در آینده ایجاد میکند میتواند مشکلات جدی برای استخوان فک و لثه و سایر دندانها ایجاد کرده و سلامت عمومی بدن را به خطر بیندازد.
درصورتی که دندان نهفته نیش باشد، بینظمی و بهم ریختگی دندانها و طرح لبخند را در پی دارد. زیرا این دندان در قرارگیری صحیح دندانهای جلو در جای خود موثر است.
دندان نهفته چه عوارضی دارد؟
مهمترین عوارض دندان نهفته شامل موارد زیر است:
- ممانعت از رشد دندانهای دائمی
- بیماریهای پریودنتال
- التهاب و عفونت لثه
- ایجاد کیست در لثه و تورم غدد لنفاوی
- تحلیل رفتن استخوان فک
- آسیب به ریشه دندانهای مجاور
- پوسیدگی و از دست دادن دندانهای سالم
- درد فک
- اختلال در گاز گرفتن، جویدن و بلع غذا
- شلوغی و بی نظمی دندانها
- سردرد
تشخیص و درمان دندان نهفته
روشهای مختلفی برای درمان دندان نهفته وجود دارد. متخصص ارتودنسی بعد از یک معاینه کامل، ارزیابی علائم بیمار و بررسی عکسهای رادیوگرافی دندان بهترین گزینه درمانی را تجویز میکند. موارد مهمی که در تصمیم گیری ارتودنتیست برای انتخاب طرح درمان دخالت دارند، شامل این موارد است:
- شیری یا دائمی بودن دندان نهان مورد درمان
- وضعیت و شدت نهفتگی دندان
- امکان ایجاد شرایط مناسب برای رشد دندان پنهان
درمان دندان شیری نهفته
درمان دندان شیری نهفته با دندان دائم متفاوت است. درآوردن دندان نهفته و مساعد کردن شرایط برای رویش دندان دائم روشی است که برای درمان نهفتگی دندان در کودکان انجام میشود. در اغلب مواد دندانپزشک، دندان شیری نهفته را میکشد اما این روش همیشه جواب نمیدهد.
در درمان دندان شیری نهفته هدف اصلی به حداقل رساندن عوارض بعدی است. مراجعه به موقع به دندانپزشک و درمان زودهنگام، نیاز به درمانهای پیچیده و پر هزینه در آینده را کاهش میدهد.
درمان دندان دائم نهفته
برای درمان نهفتگی دندان در بزرگسالان و دندانهای دائمی دندانپزشک چند نکته را مد نظر قرار میدهد:
- شدت و محل قرار گیری دندان نهفته
- امکان نجات دندان بدون کشیدن آن
- وجود فضای کافی برای خروج و تکمیل رشد دندان نهان
- تاثیر دندان نهفته بر سایر دندانها
در نهایت دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی یکی از گزینههای درمانی زیر را برای بیمار انجام میدهد.
۱- کشیدن دندان نهفته با جراحی
درصورتی که در فک بیمار فضای کافی برای رویش دندان نهان وجود نداشته باشد و نتوان این فضا را ایجاد کرد یا اینکه نهفتگی دندان برای سایر دندانها مشکلاتی را به وجود آورده باشد، بهترین راه کشیدن دندان نهفته با روش جراحی است. این کار توسط جراح فک یا دندانپزشک انجام شده و برای جلوگیری از عفونت محل جراحی آنتی بیوتیک تجویز میشود.
جراحی دندان عقل نهفته رایجتر از جراحی دندان نیش نهفته است. زیرا دندان عقل کارآیی خاصی برای فرد ندارد و نبود آن در دهان مشکلی ایجاد نمیکنند. در مورد دندان نیش معمولا سعی میشود به هر که نحوی شده از نهفتگی درآمده و در جایگاه مناسب خود در قوس دندانی قرار گیرد. زیرا این دندان نقش مهمی که در گاز زدن، شکل بایت و هدایت سایر دندانها دارد.
۲- ارتودنسی دندان نهفته
برای استفاده از روش ارتودنسی به منظور درمان نهفتگی دندان ابتدا باید یک جراحی ساده روی دندان مورد نظر انجام شود. در این جراحی لثه باز شده و بخشی از دندان آشکار میشود. در ادامه، ارتودنتیست تلاش میکند با کمک روشهای مختلف ارتودنسی دندان را به سمت جایگاه صحیح خود هدایت کند.
ارتودنسی ثابت فلزی
ارتودنتیست برای ارتودنسی دندان نیش و سایر دندانهای نهفته از بریسهای ارتودنسی ثابت استفاده میکند. در این روش بعد از جراحی و نمایان شدن بخشی از دندان نهان، یک حلقه کوچک به دندان متصل شده و توسط یک زنجیر کوچک به سیمهای بریس وصل می شود. سپس با کمک کش ثابت زنجیر، دندان به آرامی به سمت مکان جدید و صحیح خود حرکت میکند.
بعد از رسیدن به جایگاه اصلی، متخصص ارتودنسی نسبت به تنظیم شکل دندان اقدام میکند.
ارتودنسی اینویزیلاین
در برخی موارد بنا به تشخیص متخصص ارتودنسی بعد از رسیدن دندان به موقعیت صحیح، میتوان بریسهای ارتودنسی فلزی را برداشته و از الاینرهای شفاف برای مرتب کردن دقیق و موثر دندانها استفاده کرد. در صورت نیاز به کشیدن یا درآوردن دندان نهفته، این اقدام قبل از ارتودنسی انجام میشود.
سوالات متداول
در ادامه چندین سوال پرتکرار افراد دربارهی انواع دندان نهفته و درمان آنها را مرور میکنیم:
- به جز کشیدن دندان نهفته چه راهی برای درمان آن وجود دارد؟
نحوه درمان دندان نهفته کاملا به وضعیت دندان و تخیص دندانپزشک بستگی دارد. در برخی موارد نیازی به کشیدن دندان نیست و و ارتودنتیست با کمک دستگاههای ارتودنسی، دندان را به سمت جایگاه صحیح خود در قوس فک هدایت میکند.
- ارتودنسی دندان نهفته چقدر طول می کشد؟
این موضوع که رفع نهفتگی با ارتودنسی چقدر طول میکشد به عواملی از قبیل سن بیمار، محل قرار گیری و شدت نهفتگی دارد. اگر وجود دندان نهفته سنین قبل از بلوغ تشخیص داده شده و اقدام درمانی مناسب برای آن انجام شود، درمان سادهتر و کم هزینه تر است. همچنین طول دوره درمان جراحی و ارتودنسی نیز کوتاه تر خواهد بود.
- برای درآوردن دندان نهفته حتما باید جراحی انجام شود؟
دندان نهفته به طور کامل زیر بافت لثه قرار دارد و بدون جراحی و برش لثه نمیتوان آن را خارج کرد. البته این یک جراحی ساده است.
- نهفتگی دندان شیری باعث نهفته شدن دندان دائم میشود؟
اگر دندان شیری نهفته درمان نشود، مانع از رویش دندان دائم شده و بروز مشکل نهفتگی برای دندان دائم خواهد شد. اما در صورت درمان به موقع، راه برای رویش دندان دائم باز شده و از نهفتگی دندان دائم جلوگیری میشود.
- چرا دندان عقل نهفته معمولا کشیده میشود؟
دندان عقل آخرین دندان آسیاب در هر فک است که چون فضای کافی برای رشد آن وجود ندارد به صورت نهفته باقی میماند. این دندان نقش موثری در جویدن ندارد و تنها به دندانهای مجاور آسیب وارد میکند. پس در اغلب موارد با روش جراحی از دهان خارج میشود.
کلام آخر
اگر جای دندانی در دهانتان خالی است و هیچگاه دندانی در آن محل رشد نکرده، یا اینکه علائم دندان نهفته را در خود یا کودکتان مشاهده میکنید، هرچه سریعتر به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید. همانطور که گفته شد تشخیص زود هنگام و درمان به موقع نهفتگی دندان به ویژه در کودکان اهمیت زیادی دارد و از بروز مشکلات دهان و دندان در آینده جلوگیری میکند.
