نگهدارنده یا ریتینر ارتودنسی (Retainer) در گام پایانیِ درمان ارتودنسی به کار می‌رود. پس از فاز درمانِ فعال با بریس‌ها، نوبت به مرحله نگهداری می‌رسد که شامل استفاده از نگهدارنده ارتودنسی می‌شود. این دستگاه جلوی حرکت مجدد دندان‌ها را می‌گیرد، و موقعیت صحیح بایت و دندان‌ها را تثبیت می‌کند.
اگر از ریتینر ارتودنسی استفاده نشود، بافت‌های نرم مانند زبان، گونه‌ها و لب‌ها، موقعیت دندان‌ها را به مرور تغییر می‌دهند. به همین خاطر نگهدارنده‌ها پس از پایان درمان با انواع ارتودنسی ها کاربرد دارند، از بریس‌های فلزی گرفته تا پلاک‌های شفاف و ارتودنسی‌های نامرئی.
در ادامه اهمیت استفاده از این دستگاه را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم. همچنین، انواع نگهدارنده ارتودنسی و مزایا/معایب هرکدام را مرور می‌کنیم.
ریتینر ارتودنسی چیست و دقیقا چه کاربردی دارد؟
همان‌طور که گفتیم، نگهدارنده دندان وسیله‌ای است که پس از درمان ارتودنسی، و برای حفظ نتایج درمان استفاده می‌شود.
هنگامی که براکت‌های از روی دندان جدا می‌شوند، دندان‌ها به طور طبیعی تمایل دارند به موقعیت قبلی‌شان (پیش از نصب بریس‌ها) برگردند. احتمال وقوع این اتفاق به مرور زمان کاهش می‌یابد، اما حداقل تا ۱۸ ماه اول پس از برداشتن بریس‌ها نگران‌کننده است.
ریتینر دندان دقیقا مطابق با موقعیت و ساختار دندان‌های بینار قالب‌گیری می‌شوند. و بسته به تشخیص حرفه‌ای ارتودنتیست، ممکن است از نمونه‌های ثابت یا متحرک استفاده شود. (انواع نگهدارنده ارتودنسی را در ادامه معرفی کرده‌ایم) در هر صورت، هدف نگهدارنده حفظ محل قرارگیری دندان‌هاست که در حین استفاده از بریس‌ها به آنجا منتقل شده‌اند.
البته دندان‌های جلوییِ فک پایین یک حرکت عمودی دارند، که در بازه‌ای زمانی طولانی‌تر اتفاق می‌افتد. این حرکت صرفا به دلیل افزایش سن، و پیشگیری از آن دشوار است. درمان ارتودنسی می‌تواند دندان‌های کج یا نامرتب را اصلاح کند، اما نمی‌تواند این فرآیندها را متوقف کند.
نگهدارنده دندان ارتودنسی مهم است، چون می‌تواند با اثرات این اتفاق مبارزه کند و دندان‌ها را در موقعیت ایده‌آل نگه دارد.
اهمیت نگهدارنده دندان ارتودنسی
همان‌طور که دیدیم، چندماهِ اول پس از جدا شدن بریس‌ها زمان بسیار مهمی است. چون برگشت دندان‌ها یا عود (ناخواسته) می‌تواند به سرعت رخ دهد.
ارتودنتیست با دستگاه‌های ارتودنسی نیروی مکانیکی پیوسته و ملایمی به دندان‌ها اعمال کرده، و با تغییر در رباط پریودنتال و استخوان، حرکت دندان را تسهیل می‌کند. پس از طی کردن این مسیر تدریجی و دقیق، دندان‌ها در جایگاه مطلوبی قرار می‌گیرند و هم‌راستا می‌شوند، اما هنوز در موقعیت جدید تثبیت نشده‌اند.
مدتی طول می‌کشد تا استخوان و رباط پریودنتال در جای جدید محکم شوند و دندان‌ها را ثابت نگه دارند. به همین خاطر از نگهدارنده دندان بعد از ارتودنسی استفاده می‌شود تا دندان‌ها در جای خود ثابت بمانند. با این وجود، علاوه بر جلوگیری از تغییر موقعیت دندان‌ها، دلایل دیگری برای استفاده از ریتینرها وجود دارد:
- تثبیت موقعیت بایت: پس از جدا شدن بریس‌ها، دهان باید با موقعیت جدید خود از جمله بافت‌های نرم (لثه) و استخوان‌ها سازگار شود. استفاده مداوم از نگهدارنده به این بافت‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند تا در موقعیت جدید خود تثبیت شوند، و در نتیجه از تراز جدید دندان‌ها پشتیبانی کنند.
- محافظت در برابر رشد دندان عقل: بسیاری از بیماران در دوران نوجوانی و پیش از رشد دندان عقل از بریس یا الاینرهای شفاف استفاده می‌کنند. وقتی دندان‌های عقل در اوایل دهه بیست رشد کنند، می‌تواند دندان‌های صاف‌شده را از تراز خارج کنند. با استفاده صحیح از ریتینر ارتودنسی، از این اتفاق جلوگیری می‌شود.
- جلوگیری از ادامه درمان ارتودنسی: طول درمان ارتودنسی به طور میانگین یک سال تا یک سال و نیم است. بنابراین، استفاده نکردن از نگهدارنده دندان هم‌معنی است با طولانی‌تر شدن طول درمان، افزایش هزینه‌ها، و حتی نیاز مجدد به درمان در آینده. این شرایط برای هیچ بیماری ایده‌آل نیست، و این دستگاه دقیقا از آن جلوگیری می‌کند.
بهترین زمان استفاده ریتینر چیست؟
بهترین زمان دقیقا بلافاصله پس از برداشتن سیم و براکت‌های ارتودنسی است. چون همان‌طور که اشاره کردیم، دندان‌ها پس از اتمام ارتودنسی مستعد این هستند که به حالت اولیه خود برگردند. بنابراین اگر از ریتینر دندان استفاده نکنید، متاسفانه بخش مهمی از هزینه‌ها و زمان صرف‌شده برای درمان هدر می‌رود.
هنگام تجویز نگهدارنده ارتودنسی، هنوز هم بیمارانی هستند که در برابر استفاده از آن مقاومت می‌کنند. اما وقتی به خوبی با عملکرد و فواید آن آشنا می‌شود، حتی از آن استقبال هم می‌کنند.
اگر این موضوع از نظر مالی برای بیمار چالشی داشته باشد، به آنها اطلاع می‌دهیم که تا یک ماه اول پس از ارتودنسی (که بیشترین احتمال جابه‌جایی دندان‌ها وجود دارد) فرصت دارند.
مدت زمان استفاده از نگهدارنده ارتودنسی
مدت زمان استفاده از ریتینر ارتودنسی به شرایط هر بیمار بستگی دارد، و متخصص باید عوامل زیادی را مدنظر بگیرد.
شما مجبور نیستید تا آخر عمرتان ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته از نگهدارنده استفاده کنید، اما باید حداقل ۳ تا ۶ ماه پس از برداشتن بریس‌ها همیشه آن را در دهان داشته باشید. چون طی این چند ماه، دندان‌های بیشتر مستعد حرکت هستند.
پس از گذشت این دوره، دندان‌ها تا حد خوبی تثبیت می‌شوند. به همین خاطر، بعد از آن توصیه می‌شود که نگه دارنده ارتودنسی را فقط در شب بپوشید. برای حفظ بلندمدت نتایج و جلوگیری از عود، برخی ارتودنتیست‌ها توصیه می‌کنند که ریتینرها به صورت دوره‌ای و طولانی‌مدت، مثلا یک تا سه سال پس از درمان استفاده شوند.
وقتی بیمار چندسال از این دستگاه استفاده کند، در ادامه می‌تواند فقط چندبار در هفته آن را بپوشد. اما در نهایت، مدت زمان استفاده از نگهدارنده ارتودنسی به وضعیت بیمار و دندان‌های او بستگی دارد و تنها متخصص می‌تواند به طور قطعی درباره‌اش اظهار نظر کند.
انواع نگهدارنده ارتودنسی
پس از جدا شدن بریس ها، متخصص ارتودنسی از دندان‌های صاف‌شده قالب می‌گیرد. این قالب برای ساختن نگهدارنده از پلاستیک، سیم یا اکریلیک استفاده می‌شود. این یعنی نگهدارنده دندان ارتودنسی کاملا سفارشی است. پس از آماده شدن ریتینر هم ارتودنتیست از فیت بودن آن مطمئن می‌شود، و دستورالعمل‌های استفاده و نگهداری از آن را به بیمار می‌دهد.
انواع ریتینر ارتودنسی دو دسته کلی دارند:
- مدل‌های ثابت (Fixed) که معمولا برای دندان‌های پایین توصیه می‌شوند، و از نظر ظاهری صرفا مانند یک تکه سیم هستند.
- و مدل‌های متحرک (Removable) که معمولا برای دندان‌های بالا توصیه می‌شوند، مانند نگهدارنده‌های شفاف (شبیه به اینویزالاین) یا نگهدارنده‌های سنتی هاولی.
نوع نگهدارنده استفاده‌شده به نیازهای منحصر به فرد بیمار، نوع درمان ارتودنسی انجام‌شده و ترجیحات بیمار بستگی دارد.
در ادامه انواع نگهدارنده ارتودنسی را معرفی کرده‌ایم:
ریتینر ارتودنسی ثابت
ریتینر ثابت ارتودنسی یک سیم فلزی که به پشت دندان‌ها می‌چسبد و دیده نمی‌شود؛ به همین خاطر، به آن نگهدارنده مخفی هم می‌گویند. با توجه به اینکه فراموشی یا خارج کردن مکرر نگهدارنده متحرک می‌تواند روند درمان را مختل کند، ریتینرهای ثابت یک نقطه قوت مهم دارند.
برای نصب سیم پشت دندان بعد از ارتودنسی، پشت دندان‌های جلویی تمیز و پولیش می‌شود. سپس با استفاده از رابر دم (یک ورقه لاستیکی) لب‌ها و گونه کنار زده می‌شود. برای جلوگیری از ورود رزین کامپوزیت به فاصله بین دندان‌ها، از گوِه بین دندانی استفاده می‌شود.
سطح پشتی دندان‌ها (لینگوال) با اسید فسفریک ۳۷% خراشیده شده و با جریان ملایم آب شسته می‌شود. در نهایت، یک سیم چند رشته‌ای که انحنای آن بر انحنای قوس دندانی منطبق است با چسب مخصوص به سطح دندان چسبانده می‌شود.
برای سخت شدن چسب، نور مخصوصی به آن تابانده می‌شود. در یک سر سیم، لایت کیور به کامپوزیت تابانده شده و آن را سخت می‌کند. سپس سیم تنظیم شده و سر دیگر آن هم با کامپوزیت چسبانده می‌شود.
|
نگهدارنده ثابت |
|
|
مزایا |
معایب |
| اگر به درستی از آن نگهداری شود، می‌تواند سال‌ها دوام بیاورد | تمیز کردن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن با سیم پشت دندان بعد از ارتودنسی دشوارتر است |
| این نگهدارنده را نمی‌توان آنها را گم کرد، چون به دندان‌ها چسبیده‌اند |
باید مراقب بود چیزهایی را که خیلی سفت هستند، نخورید |
ریتینر دندان هالی
ریتینر هالی یا هاولی (Hawley) از انواع نگهدارنده ارتودنسی به صورت متحرک است، و شاید رایج‌ترین نمونه استفاده‌شده در مطب‌ها و کلینیک‌های ارتودنسی باشد.
این دستگاه شامل سیمی کمانی است که از جلوی دندان‌های جلویی عبور می‌کند، و با مواد اکریلیک در جای خود نگه داشته می‌شود؛ این سینیِ اکریلیک روی سقف دهان قرار می‌گیرد. هاولی چند گیره یا قلاب هم دارد که به کمک آنها به دندان‌های آسیاب بزرگ اول وصل می‌شود.
|
نگهدارنده هاولی |
|
| مزایا |
معایب |
|
دوام خوبی دارد (اما همچنان احتمال گم شدن و شکستن‌اش وجود دارد) |
سطح جویدن دندان‌ها را نمی‌پوشاند، و از دندان‌ها در برابر دندان قروچه محافظت نمی‌کند |
| می‌تواند سفت یا تعمیر شود | اجازه حرکت خفیف دندان ها را می‌دهد |
| اجازه می‌دهد تا بایت به مرور در موقعیتی راحت‌تر قرار بگیرد | از نظر بصری بیشتر قابل توجه است، چون سیم فلزی آن دیده می‌شود |
| می‌تواند به صورت سفارشی با رنگ‌ها و طرح‌های گوناگون طراحی شود |
پوشاندن حجیم کام توسط آن برای برخی بیماران آزاردهنده است |
ریتینر شفاف یا اسیکس
ریتینر شفاف تماما از جنس پلاستیک شفاف است، و ظاهری شبیه به ارتودنسی نامرئی یا اینویزالاین دارد. به دلیل نامرئی بودن‌شان، افراد زیادی ترجیح می‌دهند از این نگهدارنده‌ها استفاده کنند. Essix ،Vivera و Zendura از معروف‌ترین برندهای انواع ریتینر ارتودنسی شفاف هستند.
برای ساخت هریک از آنها، دندان‌های بیمار قالب‌گیری شده و از قالب‌ها یک نمونه ساخته می‌شود. یک ورقه پلاستیکی نازک حرارت داده شده و با دستگاه مکش روی نمونه دندان‌های بیمار می‌چسبد. سپس اضافه‌های پلاستیک برش می‌خورد و تنظیم می‌شود تا بیمار بتواند آن را در دهان قرار دهد.
استفاده از این نگهدارنده بعد از ارتودنسی بسیار ساده است. هربار برای تمیز کردن دندان‌ها باید آن را از دهان خارج کنید و پس از تمیز کردن دندان‌ها، خود ریتینر را هم تمیز کنید.
|
نگهدارنده شفاف |
|
| مزایا |
معایب |
| دندان‌ها را دقیقا در موقعیت مناسب نگه می‌دارد و اگر عود جزئی رخ دهد، پوشیدن تمام وقت‌شان به بازگرداندن دندان‌ها کمک می‌کند | به اندازه انواع ریتینر ارتودنسی مقاوم و بادوام نیست |
| از دندان‌ها در برابر سایش و دندان قروچه و ساییدگی محافظت می‌کند |
به دلیل شفاف بودن‌شان ممکن است به راحتی کم شوند |
نحوه مراقبت از ریتینر دندان
مشابه سایر مراحل درمان ارتودنسی، هنگام استفاده از نگهدارنده هم باید بهداشت دهان به خوبی رعایت شود. در غیر این صورت، احتمال بروز التهاب لثه و پوسیدگی دندان بالا می‌رود. سایر نکات عمومیِ استفاده از نگهدارنده بعد از ارتودنسی را در ادامه می‌بینید:
- از این دستگاه دقیقا مطابق توصیه‌های ارتودنتیست‌تان استفاده کنید.
- هنگام غذا خوردن نگهدارنده را از دهان خارج کنید، و همیشه آن را در جعبه مخصوص‌اش قرار دهید تا گم نشوند یا حیوانات خانگی آنها را نجوند.
- نگهدارنده را روزی یکبار با آب نسبتا گرم (و نه داغ) و مسواک کاملا تمیز کنید. برس مسواک به خوبی پلاک و بوی ریتینر را از بین می‌برد. می‌توانید از پاک‌کننده‌های مخصوص لوازم ارتودنسی هم استفاده کنید، اما هیچکدام جای مسواک زدن را به ویژه برای نگهدارنده‌های شفاف نمی‌گیرد.
- همیشه نگهدارنده دندان ارتودنسی را در ویزیت‌ها به همراه داشته باشید.
- تعویض نگهدارنده‌ها هزینه‌بر است، اما با مراقبت مناسب می‌توانند سال ها دوام بیاورند.
- نگهدارنده ها را از آب داغ، داشبورد داغ ماشین، جیب، ماشین لباسشویی و دستمال کاغذی دور نگه دارید.
- اگر ریتینر دندان به هر دلیلی دچار لقی یا شکستگی شد، یک وقت اورژانسی از دکتر ارتودنسی بگیرید تا سریعا تعمیر شود.
چطور نگه دارنده ارتودنسی را از دهان خارج کنیم؟
برای برداشتن نگهدارنده متحرک ارتودنسی ابتدا دست‌های خود را به خوبی بشویید تا از انتقال هرگونه باکتری به دهان جلوگیری شود. سپس، به آرامی و با احتیاط از انگشتان خود استفاده کنید تا ریتینر را از یک طرف دهان شروع به جدا کردن کنید.
بهتر است از پشت دندان‌ها شروع کنید و به آرامی ریتینر را به سمت جلو بکشید تا از دندان‌ها جدا شود. از زور زیاد یا کشیدن ناگهانی ریتینر خودداری کنید، چون ممکن است به دندان‌ها یا خود ریتینر آسیب برسد.
در صورت استفاده از ریتینر ثابت، برای برداشتن یا تعمیر آن حتما به متخصص مراجعه کنید.
چگونه ریتینر ارتودنسی را تمیز کنیم؟
درست مانند اینکه هر روز دندان‌های خود را مسواک می‌زنید، مهم است که هر روز ریتینر خود را تمیز کنید. اما توصیه می‌شود که از خمیر دندان برای اینکار استفاده نکنید. انواع سفیدکننده‌ها و آب جوش هم اصلا مناسب نیستند.
برای تمیز کردن نگهدارنده دندان بعد از ارتودنسی، می‌توانید به سادگی دستگاه را در آب مقطر (با جوش شیرین و یا صابون کاستیل) خیس کنید و بعد با برس خیس‌شده مسواک آن را تمیز کنید تا تازه بماند. هفته‌ای یکبار خیساندن نگهدارنده در سرکه سفید رقیق‌شده بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه هم می‌تواند کمک کننده باشد.
پرسش‌های متداول
- آیا می‌توان از نگهدارنده بعد از ارتودنسی استفاده نکرد؟
خیر. استفاده از این دستگاه برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود (بازگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی) حیاتی است.
- انواع ریتینر ارتودنسی چیست؟
نگهدارنده‌ها یا ثابت هستند (متشکل از سیمی نازک که پشت دندان‌های پایینی می‌چسبد) یا متحرک (در دو نوع هاولی و ریتینرهای شفاف).
- انواع نگه دارنده ارتودنسی از چه جنسی هستند؟
ریتینر ارتودنسی برای هر فرد به صورت سفارشی و طبق قالب دندان‌ها ساخته می‌شود. بسته به نوع دستگاه، جنس نگهدارنده از سیم، پلاستیک شفاف یا اکریلیک (در ترکیب با سیم‌های فلزی) است.
- چه مدت باید ریتینر استفاده شود؟
مدت زمان استفاده از نگهدارنده ارتودنسی به وضعیت بیمار و دندان‌های او بستگی دارد. اما به طور کلی حداقل بین ۳ تا ۶ ماه باید از آن استفاده کرد.
- چگونه باید از ریتینر نگهداری کرد؟
ریتینرها باید تمیز و دور از گرما نگهداری شوند؛ نگهدارنده متحرک ارتودنسی باید هر روز شسته شوند؛ از خوردن غذا با ریتینر ثابت خودداری کنید و … . سایر نکات را کامل‌تر در مطلب توضیح داده‌ایم.
- قیمت نگهدارنده ارتودنسی چقدر است؟
هزینه این دستگاه در درمان اصلیِ ارتودنسی لحاظ می‌شود. اما اگر دستگاه گم شد یا آسیبی دید، باید حدود یک تا دو میلیون تومان برای جایگزینی و تعمیر آن هزینه کرد.
- آیا استفاده از ریتینر دردناک است؟
استفاده از ریتینر ممکن است در ابتدا کمی ناراحت‌کننده باشد. اما این حالت موقتی است و با گذشت زمان بهتر می‌شود.
- آیا نگهدارنده دندان ارتودنسی تاثیری روی گفتار دارد؟
ممکن است در ابتدا صحبت کردن کمی مشکل باشد. صحبت کردن، خواندن یا آواز خواندن را با صدای بلند کمک می‌کند تا سریع‌تر به آن عادت کنید.
موثرترین درمان با بهترین نگه دارنده ارتودنسی
نگهدارنده‌ها وسایل موثری هستند که دندان‌های به تازگی مرتب‌شده شما را در موقعیت ایده‌آل نگه می‌دارند. بدون آنها، کاری که بریس‌ها انجام داده‌اند به سرعت از بین می‌رود.
در مطب‌ها و کلینیک‌های دکتر «سعید قریشی»، رتبه اول بورد تخصصی ارتودنسی ایران و بورد تخصصی از کانادا، مجموعه‌ای از موثرترین و مدرن‌ترین درمان‌های ارتودنسی به شما ارائه می‌شود. پس از آن نیز، فاز نگهداری درمان با مناسب‌ترین ریتینر انجام خواهد شد.
با کلیک روی «دریافت رایگان نوبت» می‌توانید از نزدیک‌ترین مطب نوبت بگیرید، و به زودی ایده‌آل‌ترین نسخه لبخندتان را تجربه کنید.
سلام وقتتون بخیر من ریتینرم دیروز کنده شد تازه سه هفته بود که گزاشته بودم نمیدونم چرا خود ب خود مث یه فنر از جا کنده شد نصفش.تا چند وقت دیگه دندونم ب حالت اولیه برمیگرده؟؟؟؟؟؟؟چون دکترم نیس.شما قبول برام یکی دیگه بچسبونید؟قیمتش چقدره؟؟نگهدارنده ثابت بود و دکتر گفت باید تااخر عمرم بمونه.دندونامم فاصله داشت.