در حالی که بسیاری از افراد به دلایل ژنتیکی و سایر عوامل که دخالتی در آن نداشته‌اند، از مشکلات ارتودنسی رنج می‌برند، برخی دیگر به دلیل عادت‌های بد دوران نوزادی و کودکی مانند مکیدن زبان، انگشت یا پستانک به این مشکلات دچار می‌شوند. مکیدن زبان نوزاد که یک عادت طبیعی به نظر می‌رسد اگر برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، باعث مشکلات دهانی و دندانی در بزرگسالی می‌شود.
در این مقاله به بررسی عادت مکیدن زبان نوزادان و کودکان، علل، عوارض و روش‌های ترک این عادت می‌پردازیم.
مکیدن زبان کودک
مکیدن زبان عادتی است که در اغلب نوزادان دیده می‌شود. اینطور به نظر می‌رسد که آن‌ها در حال مکیدن یک آبنبات هستند. مک زدن زبان در نوزاد نوعی مکیدن غیر مغذی، همانند مکیدن شست یا لب است که اگر برای مدت طولانی ادامه یابد، احتمال آسیب رسیدن به دندان‌های شیری و دائمی و بروز مشکلات فکی وجود دارد.
این عادات بد دهانی بچه‌ها، به طور طبیعی و بدون نیاز به هر گونه دخالت و اقدام درمانی، در سنین حدود ۴ تا ۶ سالگی همزمان با یاد گرفتن بلع طبیعی اصلاح می‌شود. اگر بعد از ۶ سالگی متوجه شدید که کودک شما هنوز این کار را انجام می‌دهد، قبل از بروز مشکلات ارتودنسی، او نزد ارتودنتیست ببرید.
علت زبان زدن نوزاد به لثه چیست؟
نوزادی که با شیر مادر یا شیشه شیر تغذیه می‌شود، به طور طبعی زبان را به لثه فشار می‌دهد. با بزرگ‌تر شدن کودک و تکامل الگوهای بلع و صحبت کردن، این رفتار از بین می‌رود. اما گاهی استفاده طولانی مدت از شیشه شیر و پستانک باعث زبان زدن غیر عادی به لثه می‌شود و این عادت از نوزادی تا اوایل کودکی ادامه پیدا می‌کند.
سایر دلایل زبان زدن کودک به لثه:
- مکیدن طولانی مدت انگشت
- زمینه ژنتیکی و وراثتی
- عادات بد بلع (بلع معکوس)
- آلرژی همراه با تورم شدید لوزه‌ها
- لکنت زبان
- اختلالات عصبی و رشدی
- ترس و استرس کودک
- عادت جویدن ناخن‌ها
- مشکلات جسمی در ساختار زبان، لب و گونه
- کوتاه بودن بند زبان
چرا مکیدن زبان در کودک مهم است؟
تاثیر مک زدن زبان در کودک با آسیبی که به ساختار دهانی وارد می‌کند، خود را نشان می‌دهد. در کودکانی که در سن پیش دبستانی و بعد از آن همچنان زبان یا لب خود را مک می‌زنند، باید به طور جدی روی ترک این عادت کار کرد. زیرا مکیدن زبان کودک در زمانی که دندان‌های دائمی شروع به رویش می‌کنند روی دندان‌ها و فک‌ها از جمله شکل صورت تاثیر منفی می‌گذارد و ممکن است منجر به نیاز به درمان ارتودنسی در آینده شود.
عوارض مکیدن زبان در کودکان
مکیدن طولانی مدت زبان عوارض زیر را به دنبال دارد:
- جابجایی و مشکلات بایت از قبیل اپن بایت، اوربایت و کراس بایت
- بیرون زدگی و بهم ریختگی دندان‌ها
- مال اکلوژن یا قرارگیری نامناسب دندان‌ها
- عقب رفتن فک پایین
- کوچک شدن فک بالا
- بزرگ شدن غیر عادی زبان یا هایپرپلازی
- شکل نامناسب دهان
- مشکل در گفتار
- تنفس دهانی
- رانش زبان یا تانگ تراست
- ایجاد ضایعه و جراحت در دهان و روی زبان
- درد و ناراحتی ناشی از مکیدن زیاد و طولانی مدت
تشخیص مک زدن زبان در کودکان
مکیدن زبان در کودکان گاهی آنقدر واضح است که شما به راحتی می‌توانید آن را تشخیص دهید. اما در برخی افراد این رفتار آنقدر عادی است که خود فرد متوجه آن نمی‌شود.
اگر شما یا فرزندتان هر یک از علائم گذاشتن نوک زبان بین دندان‌ها، تنفس دهانی، ناتوانی در بستن کامل لب‌ها، مشکل در تلفظ حروفی مانند ل، د، ن و ت را دارید، برای تشخیص مکیدن زبان به پزشک مراجعه نمایید.
پزشک عمومی، متخصص اطفال، آسیب شناس زبان گفتار، دندانپزشک و متخصص ارتودنسی کسانی هستند که می‌توانند در تشخیص و رفع این مشکل به شما کمک کنند. مراحل تشخیص با انجام آزمایش‌‌های گفتاری، بلع و بررسی دقیق موقعیت فک و دندان‌ها انجام می‌شود.
روش های درمان مکیدن زبان
برای اصلاح این عادت بد پزشک یا متخصص ارتودنسی ابتدا وضعیت کودک را به دقت مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا بتواند یک طرح درمانی مناسب را برنامه ریزی کرده و پیش ببرد.
در طول دوره درمان مکیدن زبان، کودک موقعیت صحیح زبان در دهان هنگام استراحت نحوه بلعیدن غذا و مایعات را می‌آموزد. این تمرینات باید به طور مستمر در منزل نیز ادامه داشته باشد تا احتمال موفقیت درمان افزایش یابد.
روش‌های معمول برای درمان و رفع عوارض مکیدن زبان در کودکان شامل گزینه‌های زیر است:
روش‌های ارتودنسی برای درمان مکیدن زبان
در اغلب مواردی که کودک با مشکل مکیدن زبان توسط ارتودنتیست ویزیت می‌شود، ناهنجاری‌هایی دندانی و فکی مانند بی‌نظمی دندان‌ها، اورجت و اپن بایت در او تشخیص داده می‌شود. در این شرایط متخصص ارتودنسی سعی می‌کند وضعیت فک و دندان‌ها را با کمک دستگاه‌های ارتودنسی ثابت و متحرک، ارتودنسی دندان جلو یا ارتودنسی کامل به وضعیت طبیعی و استاندارد تغییر دهد. گاهی نیز ارتودنتیست استفاده از برخی دستگاه‌های ارتودنسی را برای جلوگیری از مکیدن زبان کودک تجویز می‌کند.
استفاده از ابزارهای دهانی
ابزارهای دهانی مختلفی برای اصلاح عادت مکیدن و رانش زبان طراحی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لوازم انواع مختلفی دارند اما همه آن‌ها به گونه‌ای به دندان‌ها وصل می‌شوند تا با ایجاد ناراحتی، لذت مکیدن انگشت، لب و زبان یا فشردن زبان به لثه و دندان‌ها را از بین ببرند.
گفتار درمانی
اصلاح عادت مک زدن زبان در کودکان توسط گفتار درمانگر یا آسیب شناس گفتاری زبان حدود ۱۰ جلسه ۳۰ دقیقه‌ای طول می‌کشد. در این جلسات درمانگر بر تصحیح وضعیت غیر طبیعی زبان که منجر به تولید صداهای گفتاری غلط می‌شود تمرکز دارد.
سوالات متداول
- آیا مک زدن زبان در نوزادان و کودکان طبیعی است؟
مکیدن زبان در نوزادان شیرخوار کاملا طبیعی است. این عادت به مرور زمان و تکامل الگوی بلع و گفتار در کودکان اصلاح می‌شود. اما مکیدن زبان در کودکان اگر در سنین بالای ۴ تا ۶ سال ادامه یابد باعث بروز مشکلات و عوارض متعدد خواهد شد.
- آیا مکیدن زبان در کودکان و نوزادان با اختلالات عصبی و استرس ارتباط دارد؟
بله. یکی از دلایل مک زدن زبان در نوزادان و کودکان ترس و استرس است. در واقع آن‌ها اینکار را برای آرامش گرفتن تکرار می‌کنند.
- ارتودنتیست چه کمکی به درمان مکیدن زبان کودک می‌کند؟
درمان ارتودنسی بخشی از روند درمان مکیدن زبان است که به اصلاح وضعیت فک و دندان‌ها و شناخت موقعیت صحیح زبان هنگام استراحت و بلع کمک می‌کند. همچنین متخصص ارتودنسی می‌تواند ابزارهای دهانی را برای پیشگیری و ترک این عادت در دهان نصب کند.
عادت مکیدن زبان که در نوزادان کاملا طبیعی است، اما اگر برای مدت طولانی ادامه یابد و در سنین کودکی اقدامی برای اصلاح آن انجام نشود، باعث بروز ناهنجاری‌های فک و دندان و مشکلات بلع و گفتار در بزرگسالی می‌شود.
اگر کودک شما در زمان رویش دندان‌های دائمی هنوز عادت مک زدن زبان را ترک نکرده است بهتر است برای پیشگیری از عوارض ناخوشایند، هر چه سریعتر با یک پزشک عمومی، متخصص اطفال، متخصص ارتودنسی یا گفتار درمانگر در این باره مشورت نمایید.
