کشیدن دندان عقل یکی از معضلات دندانپزشکی برای بیماران محسوب می‌شود. دندان عقل آخرین دندانی است که در دهان رشد می‌کند و به دلیل سختی دسترسی به آن، معمولا زودتر دچار عفونت و آسیب می‌شود.
بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا دندان عقل را باید کشید؟ در برخی از مواقع که دندان عقل فضای کافی برای رشد در اختیار نداشته باشد، کشیدن آن تبدیل به یک امر اضطراری شود.
برای اینکه اطلاعات کافی درباره بهترین زمان کشیدن دندان عقل و مهم‌ترین دلایل کشیدن این دندان به دست آورید؛ در بخش‌های بعدی با ما همراه شوید.
دندان عقل چیست؟
بیشتر افراد بزرگسال ۳۲ دندان دائمی دارند که چهار تای آن را دندانهای عقل تشکیل می‌دهند. دندانهای عقل معمولاً بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی از لثه بیرون میزنند.
دندانهای عقل آخرین مجموعه دندانهای آسیاب هستند که نقش مفیدی در بسیاری از افراد ایفا می‌کند اما برای بسیاری دیگر ممکن است به علت نامناسب بودن جایگاه، مشکل ساز شوند که در این صورت باید کشیده شوند.
انواع دندان عقل
قبل از اینکه به سراغ بررسی سؤال آیا کشیدن دندان عقل ضروری است برویم، بهتر است تا با انواع دندانهای عقل آشنا شویم.
به صورت کلی دندان عقل از نظر رشد، می‌تواند در سه حالت رشد کرده، نیمه نهفته و یا کامل نهفته باشد. بدیهی است که دندان عقل نیز مانند سایر دندان‌ها، نیاز به فضای کافی برای رشد دارد و در صورتی که این فضا در اختیارش قرار نگیرد، ممکن است به حالت نهفته و یا نیمه نهفته درآید.
دندانهای نهفته و یا نیمه نهفته می‌توانند در طولانی‌مدت، مشکلات مختلفی را برای افراد به وجود آورند که برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، بهتر است تا در اسرع وقت، برای کشیدن آن‌ها اقدام شود.
دندانهای نیمه نهفته در اغلب موارد به دندانهای مجاور خود فشار وارد می‌کنند تا بتوانند به صورت کامل رشد کنند. در چنین حالتی می‌توانند باعث خرابی و از بین رفتن دندانهای مجاور خود شوند.
علائم درآمدن دندان عقل
برای اینکه بتوانید برای کشیدن دندان عقل خود در بهترین زمان ممکن اقدام کنید، لازم است تا از زمان رویش آن اطلاع داشته باشید. در این راستا به شناسایی علائم در آمدن دندان عقل، نیاز دارید. این علائم ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشند. در این قسمت چند نمونه از اصلی‌ترین علائم در آمدن دندان عقل را معرفی می‌کنیم.
- درد در پشت دهان
- قرمزی، حساسیت و یا تورم در ناحیه رشد دندان
- عفونت لثه
- درد فک
- بوی بد دهان
- دشواری در باز کردن دهان و غذا خوردن
- مشکلات تنفسی و سینوسی
در چه شرایطی میتوان دندان عقل را نکشید؟
حال که با انواع دندان عقل ازنظر رویش آشنا شدیم نوبت به پاسخ به این سؤال که آیا دندان عقل را باید کشید می‌رسد. کشیدن دندان عقل در بسیاری از موارد توصیه می‌شود؛ اما همیشه برای آن الزامی وجود ندارد.
در برخی از مواقع که دندان از شرایط خوبی برخوردار بوده و وجود آن هیچ‌گونه خطر و تهدیدی برای دندانهای مجاور به دنبال نداشته باشد، میتوان از کشیدن دندان صرف‌نظر کرد.
پس در شرایط زیر، هیچ‌گونه ضرورتی برای کشیدن دندان عقل وجود ندارد:
- دندان به صورت کامل رشد کرده و بیرون زده است
- دندان سالم است
- دندان در مکان درستی بیرون زده و هیچ‌گونه فشاری به دندانهای مجاور وارد نمی‌کند
- امکان دسترسی به دندان وجود داشته و به‌راحتی می‌توانید از مسواک یا نخ دندان برای بهداشت آن استفاده کنید.
در چه شرایطی کشیدن دندان عقل ضروری است؟
در شرایط زیر، حتما باید برای کشیدن دندان خود اقدام کنید؛ در غیر این صورت ممکن است دچار عوارض نکشیدن دندان عقل بشوید:
- دندان به صورت کاملا نهفته در زیر لثه باقی بماند. در این حالت ممکن است عفونت و یا کیست به وجود آید که می‌توانند به سایر دندان‌ها و یا حتی فک شما صدمه بزنند.
- دندان به صورت نیمه نهفته و نیمی از آن رشد کرده باشد. در چنین وضعیتی تمیز کردن دندان‌ها با مسواک و یا نخ دندان و به صورت کلی دسترسی به آن بسیار سخت می‌شود. به همین دلیل ممکن است باکتری‌ها به راحتی در آن محدوده تجمع کرده و باعث پوسیدگی دندان عقل و سایر دندانهای مجاور آن بشوند.
- در صورتی که دندان عقل از فضای کافی برای رشد برخوردار نباشد، ممکن است با فشار آوردن به دندانهای اطراف خود، باعث کج شدن آن‌ها شود. در این وضعیت باید حتما برای کشیدن دندان عقل کج اقدام کنید.
کشیدن دندان های عقل با توجه به زمان رویش
رویش دندان عقل هم مانند سایر دندانهای افراد زمان استانداردی نداشته و می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. در اکثر افراد این دندان در سال‌های اولیه نوجوانی شروع به رشد کرده و تا اواخر نوجوانی تکمیل می‌شود.
در این بازه زمانی ریشه دندان هنوز به صورت کامل رشد نکرده‌اند و استحکام کمتری دارند. به همین دلیل کشیدن دندان عقل در این بازه زمانی ساده‌تر خواهد بود.
کشیدن دندانهای عقل با توجه به عوارض آن
یکی از دلایلی که باعث می‌شود کشیدن دندان عقل حتمی شود، بروز درد و عفونت در آن است؛ همچنین دندان عقل کج هم دلیل دیگری است که می‌تواند به دندانهای دیگر فشار آورده و نیاز به کشیدن داشته باشد.
پس اگر هرگونه علائمی از قبیل تورم، عفونت، قرمزی لثه‌ها، آبسه دندانی و درد را احساس کردید، حتما برای کشیدن آن اقدام کنید. احتمال بروز این علائم برای دندانهای نهفته و یا نیمه نهفته بیشتر خواهد بود.
کشیدن دندانهای عقل با توجه به تشخیص دندان پزشک
اگر می‌خواهید به صورت دقیق بدانید که آیا دندان عقل را باید کشید و یا نگه داشت، توصیه می‌کنیم از معاینات مستمر و منظم دندانپزشکی غافل نشوید. در روند این معاینات می‌توانید از سلامت و وضعیت دندان‌ها مطلع شوید.
تهیه عکس از دندان هم برای ارزیابی دقیق‌تر کمک‌کننده بوده و می‌تواند از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کند.
کشیدن دندان های عقل با توجه به شرایط فک و دندان
برای پاسخ دقیق به این سوال که آیا کشیدن دندان عقل ضروری است، باید شرایط فک و دهان بیمار را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهیم. برای بررسی وضعیت دهان، دندان‌ها و فک بیماران باید به متخصص جراحی فک و صورت مراجعه شود تا بتواند بهترین زمان برای کشیدن دندان عقل را تشخیص دهد.
کشیدن دندان های عقل برای درمان ارتودنسی
یکی از درمان‌هایی که در همین سنین انجام شده و برای بیمار اهمیت بسیار بالایی دارد، ارتودنسی است. ارتودنسی برای داشتن دندانهای یکدست و مرتب الزامی است. در صورتی که وجود دندان عقل به عنوان یک عامل بی‌نظمی در این زمینه شناخته شود، ارتودنتیست به کشیدن آن توصیه خواهد کرد.
بهترین سن برای کشیدن پرمولر سوم (دندان عقل)
در بسیاری از مواقع سن بین ۲۵ تا ۳۵ سالگی را بهترین سن برای کشیدن دندان عقل می‌دانند. البته باز هم این تشخیص باید توسط متخصص ارتودنسی داده شود تا بتوان با اطمینان گفت که نحوه رویش دندان عقل، موجب بهم ریختگی سایر دندان های شما نمی‌شود.
عوارض نکشیدن دندان عقل
در ابتدا باید بگوییم که نکشیدن دندان عقل، همیشه با عوارض روبه‌رو نیست، یعنی ممکن است شما دندان عقل خود را نکشید و هیچ اتفاقی نیز برای آن پیش نیاید. اما می‌توانیم ادعا کنیم که حداقل یکی از این عارضه‌ها، برای اکثر افراد پیش می‌آید:
- ازدحام دندان‌ها
- کج شدن دندانهای مجاور
- پوسیدگی دندانهای کناری
- عفونت و سایر بیماری‌های مربوط به لثه
- دردهای بسیار زیاد از مفصل فک
- کیست دندان
- بوی بد دهان ناشی از عفونت و پوسیدگی
عوارض کشیدن دندان عقل
یکی از موضوعات نگران‌کننده در زمان کشیدن دندان عقل، عوارض آن است. امروزه این روند درمانی به سادگی طی شده و عوارض آن به حداقل می‌رسند؛ با این حال، اگر به یک پزشک متخصص مراجعه نکنید، احتمالا با مشکل مواجه خواهید شد.
در این بخش چند نمونه از رایج‌ترین عوارض کشیدن دندان عقل را معرفی می‌کنیم تا شما با آگاهی بالاتری برای این شرایط آماده شوید:
- درد لثه و فک
- تورم لثه
- کبودی لثه و نواحی اطراف دندان کشیده شده
- احتمال بروز عفونت در لثه دندان کشیده شده
- چند ساعت خونریزی لثه که دندانپزشک روی آن پانسمان می‌گذارد
- اختمال بروز تب که قابل کنترل است
مراحل کشیدن دندان عقل
اگر پاسخ دندانپزشک به این سوال که آیا دندان عقل را باید کشید مثبت باشد، نوبت به پشت سر گذاشتن مراحل این کار می‌رسد. در صورتی که تمام مراحل به صورت اصولی و توسط یک دندانپزشک مجرب انجام شوند، جای هیچ‌گونه نگرانی نخواهید داشت.
برای کشیدن این دندان باید مراحل زیر را پشت سر بگذارید:
- معاینه دندانپزشک: در اولین قدم دندانپزشک باید به صورت دقیق وضعیت و شرایط دندان عقل را مورد بررسی قرار دهد تا بتواند بهترین زمان برای کشیدن آن را تشخیص دهد.
- عکس OPG: در گام دوم شما نیاز به عکس OPG واضح از دندان عقل و ریشه آن دارید. دندانپزشک این عکس را به صورت دقیق مورد بررسی قرار می‌دهد تا بتواند اطلاعات بیشتری درباره وضعیت آن به دست آورد.
- تزریق بی‌حسی: بعد از مشخص شدن وضعیت دندان، باید تزریق بی‌حسی انجام شود. بی‌حسی به لثه و بافت اطراف دندان تزریق می‌شود تا بیمار در زمان خارج کردن دندان از لثه هیچ‌گونه احساس دردی نداشته باشد. بعد از تزریق باید ۱۰ دقیقه به آن زمان بدهید تا اثرات خود را بر جای بگذارد.
- خارج کردن دندان: بعد از اینکه بافت اطراف دندان به خوبی بی‌حس شد، دندان با چند حرکت توسط فرسپس شل شده و از بافت لثه خارج می‌شود.
- پانسمان و بخیه: بعد از خروج دندان نوبت به پانسمان و خونریزی می‌رسد. این کار با در نظر گرفتن وضعیت جای دندان و شرایط بیمار، توسط دندانپزشک انجام می‌شود. سپس دستورالعمل‌های لازم برای مراقبت بعد از جراحی داده شده و داروهایی مانند مسکن و آنتی بیوتیک تجویز می‌شود تا بیمار این بازه زمانی را راحت‌تر طی کند.
مراقبت های ۲۴ ساعت اول پس از کشیدن دندان
انجام مراقبت های زیر در ۲۴ ساعت اول پس از کشیدن دندان عقل به بهبود سریع‌تر شما کمک خواهد کرد:
- برای کنترل خونریزی یک تکه گاز استریل تمیز و مرطوب بر روی حفره دندان قرار داده و آن را محکم گاز بگیرید. تا ۴۵ دقیقه باید فشار پیوسته بر آن وارد کنید.
- در صورتی که خونریزی با شدت زیاد ادامه یافته است با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
- از شست و شوی دهان یا تف کردن تا ۲۴ ساعت اول اجتناب کنید.
- از عمل مکیدن پرهیز نمایید چرا که ممکن است باعث کنده شدن لخته خون حفره دندان شود.
- نوشیدنی‌ها را با نی ننوشید و از مصرف مایعات داغ مانند چای یا قهوه پرهیز کنید.
- از استعمال دخانیات مانند سیگار پرهیز کنید.
- برای به حداقل رساندن تورم صورت می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. برای این منظور چند قطعه یخ را در داخل دستمال تمیزی بپیچید و آن را بر روی صورت بگذارید. به مدت ۱۰ دقیقه کمپرس یخ را برای صورت بگذارید و سپس ۲۰ دقیقه آن را بردارید.
- می‌توانید از مسکن هایی مانند ایبوپروفن برای درمان سه سوته دندان درد استفاده کنید. در صورت لزوم دندانپزشک برای شما مسکن های قوی‌تری تجویز می‌نماید.
- ممکن است پیش از کشیدن دندان آنتی بیوتیک تجویز شود تا هر گونه عفونت فعال درمان شده و یا از ایجاد عفونت پیشگیری شود. آنتی بیوتیک‌ها را باید طبق دستور مصرف کنید.
- تا زمانی که تاثیر بی حسی برطرف شود باید تنها مایعات مصرف کنید. تا چند روز اول غذاهای نرم بخورید و از مصرف الکل پرهیز نمایید.
- شب اول جراحی و کشیدن دندان عقل خود، به هیچ عنوان مسواک نزنید. از شب دوم می‌توانید محل زخم را با آب نمک شسته و باقی نواحی دهان را مسواک بزنید. توجه داشته باشید که رعایت و حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها، شما را از مشکلاتی مانند عفونت در محل زخم و … به دور نگه می‌دارد.
- در صورتی که دندانپزشک دهان‌شویه تجویز نکرده است از دهان‌شویه استفاده نکنید چرا که ممکن است حفره دندان کشیده شده را تحریک نماید.
در صورتی که این موارد را رعایت نکنید ممکن است عوارض دردناکی از جمله خشکی حفره دندان اتفاق بیفتد.
مراقبت های لازم پس از ۲۴ ساعت
- تورم صورت در ناحیه دندان کشیده شده در ۲۴ ساعت دوم با کمپرس گرم یا کمپرس سرد بهتر می‌شود. کمپرس گرم را می‌توانید به مدت ۲۰ دقیقه بر روی صورت گذاشته و ۲۰ دقیقه آن را بردارید و همین کار را مرتباً تکرار کنید.
- دهان خود را با محلول آب نمک شست و شو دهید.
- در صورتی که از بخیه‌ها که قابل جذب برای شما استفاده شده باشد نیازی نیست برای کشیدن نخ مراجعه کنید. اما در صورتی که بخیه جذبی نباشد باید حدود یک هفته بعد برای کشیدن بخیه به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- مراقب علائم خشکی حفره دندان باشید. در صورتی که دچار خشکی حفره دندان شدید باید تحت درمان قرار بگیرید.
- بهتر است تا ۳ روز استراحت کرده و فعالیت‌های سنگین انجام ندهید. همچنین از پایین انداختن سر خود برای انجام کارهای مختلف، خودداری کنید.
- تحت هیچ شرایطی محل زخم را با زبان لمس نکنید و درصورتی‌که درد آن بیشتر از یک هفته طول کشید، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
التیام کامل معمولاً به چند هفته و یا حتی چند ماه زمان نیاز دارد. با این حال معمولاً ظرف هفته اول یا دوم دقت کافی بهبود یافته اید که بتوانید از ناحیه دندان کشیده شده طبق روال معمول استفاده کنید.
رژیم غذایی پس از کشیدن دندان عقل
تا چند ساعت بعد از کشیدن دندان عقل می‌توانید غذاهای سرد، آبمیوه و بستنی مصرف کنید. این موارد می‌توانند تا حد زیادی به کاهش درد و التهاب لثه کمک کنند و خونریزی را کاهش دهند. بعد از بهبود خونریزی می‌توانید تا ۴۸ ساعت غذاهای زیر را در رژیم غذایی خود قرار دهید:
- غذاهای مایع و نرم
- سوپ مرغ
- سوپ قلم
- تخم‌مرغ
- آبمیوه‌های طبیعی
- پوره سیب‌زمینی
- فرنی
- ماست
به دلیل مصرف آنتی بوتیک و همچنین خونریزی دندان، توصیه می‌کنیم غذاهای مقوی و مغذی را انتخاب کنید.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما در مورد کشیدن دندان عقل پاسخ می‌دهیم.
آیا حتما دندان عقل را باید کشید؟
در صورتی که دندان عقل فضای کافی برای رویش داشته و تمام اقدامات بهداشت و دندان رعایت شود، نیاز به کشیدن دندان عقل وجود ندارد. چنانچه دندان به صورت نهفته باشد یا درد و عفونت در آن ایجاد شود، باید برای کشیدن دندان عقل اقدام کنید.
کشیدن دندان عقل فک بالا راحت‌تر است یا فک پایین؟
در روند بررسی اینکه آیا باید دندان عقل را کشید، لازم است بدانیم خارج کردن آن از کدام فک راحت‌تر است. به دلیل وضعیت ساختار و نحوه قرارگیری دندان، نمی‌توانیم پاسخ دقیقی به این سؤال بدهیم. با این وجود چون دندان عقل در فک بالا به ساختار نرم‌تری متصل بوده، میتوان آن را با حداقل آسیب از لثه خارج کرد.
در صورتی که دندانپزشک به سوال آیا دندان عقل را باید کشید، پاسخ مثبت داده، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای انجام این کار اقدام کنید. دندان عقل آخرین دندانی است که در دهان رشد می‌کند و به دلیل وضعیت قرارگیری، معمولا در معرض آسیب است.
در قسمت‌های قبلی به صورت کامل به بررسی شرایط کشیدن دندان عقل و همچنین نحوه انجام این کار پرداختیم. دکتر سعید قریشی یکی از متخصصان در زمینه کشیدن دندان عقل و سایر درمان‌های دندانپزشکی است؛ شما می‌توانید برای دریافت مشاوره در این زمینه، نوبت خود را رزرو کنید.
